Potworniaki jajnika - charakterystyka, objawy, diagnostyka, leczenie

Potworniaki jajnika to najczęściej łagodne zmiany nowotworowe, charakteryzujące się strukturą nieuporządkowanych, przemieszanych ze sobą tkanek. Klasyfikowane są pod względem stopnia zróżnicowania komórek na potworniaki dojrzałe i niedojrzałe. Z powodu braku specyficznych objawów, zwykle wykrywane są podczas rutynowych badań obrazowych. Na czym polega leczenie potworniaków jajnika?

Spis treści

1. Potworniaki jajnika - podział
2. Potworniaki - objawy
3. Potworniaki - diagnostyka
4. Potworniaki - leczenie

Potworniaki jajnika należą do grupy nowotworów wywodzących się z wielopotencjalnych komórek zarodkowych (tzw. komórek germinalnych), które mogą różnicować się do niemal wszystkich typów tkanek w organizmie. Takie pochodzenie tłumaczy niezwykły wygląd tych guzów, mających postać kłębowiska przemieszanych ze sobą bezładnie, różnorodnych tkanek, pochodzących ze wszystkich trzech listków zarodkowych tworzących włosy, kości czy paznokcie. Nie bez powodu więc łacińska nazwa potworniaków – teratoma- oznacza właśnie potwora, dziwo lub cud.Tego typu zmiany nowotworowe diagnozowane są najczęściej u młodych kobiet, pomiędzy 20 a 30 rokiem życia. Zazwyczaj guz rozwija się na jednym z jajników, głównie prawym, jednak w sporadycznych przypadkach może rozwijać się obustronnie.

Potworniaki jajnika - podział

Klasyfikacji potworniaków jajnika dokonuje się na podstawie stopnia zróżnicowania i dojrzałości komórek, które go tworzą.

Potworniak dojrzały

Potworniak dojrzały to najczęściej występujący rodzaj guza. W przeważającej większości przypadków są to zmiany łagodne, a jedynie około 1-2% potworniaków tego typu może ulegać wtórnej przemianie złośliwej. Takie rzadkie przypadki zdarzają się zwykle u kobiet w wieku okołomenopauzalnym.

Potworniaki dojrzałe przybierają najczęściej postać tzw. torbieli skórzastej (dermoidalnej). Guz może osiągać średnicę od 10 nawet do 15 cm.

Charakterystyczną cechą budowy tego typu zmian nowotworowych jest wysoki stopień zróżnicowania komórek, dlatego też we wnętrzu torbieli często można zidentyfikować zalążki kości, zębów, paznokci, gruczołów łojowych, a nawet całe kępki długich, poskręcanych włosów.

Szacuje się, że dojrzałe potworniaki jajnika stanowią około 10-20% wszystkich zmian nowotworowych jajników diagnozowanych u kobiet. Są też najczęstszą zmianą neoplastyczną jajnika wykrywaną u młodych dziewcząt poniżej 20 roku życia.

Potworniak niedojrzały

Potworniak niedojrzały cechuje się bardzo niskim stopniem zróżnicowania komórek. Najczęściej ma strukturę litą, gdzie raczej nie stwierdza się, tak jak w przypadku potworniaków dojrzałych, występujących włosów lub zębów.

Guzy te diagnozowane są głównie u młodych pacjentek około 18 roku życia. Ponieważ generalnie stopień złośliwości nowotworów jest odwrotnie proporcjonalny do stopnia zróżnicowania tworzących je komórek. Potworniaki niedojrzałe są zazwyczaj zmianami złośliwymi.

Potworniaki - objawy

Większość potworniaków nie daje wyraźnych objawów i najczęściej wykrywanych jest zupełnie przypadkowo podczas badania USG w gabinecie ginekologicznym.

Niezdiagnozowane torbiele mogą niekiedy przyczyniać się do trudności z zajściem w ciążę. Bardziej zaawansowane zmiany, powiększając swoją średnicę, będą powodować odczuwanie nieswoistych objawów, takich jak:

• bóle w obrębie jamy brzusznej
• ogólne uczucie pełności
• wzdęcia
• nudności
• krwawienia z dróg rodnych
• parcie na mocz

W rzadkich przypadkach występowanie potworniaka może doprowadzić do powikłań w postaci tzw. skrętu jajnika, prowadzącego do zahamowania dopływu krwi do jajowodu i jajnika. Objawami tego zespołu jest najczęściej ostry, nagły ból w podbrzuszu, wysoka gorączka lub wymioty.

Potworniaki - diagnostyka

W razie wykrycia guza przydatków podczas rutynowej wizyty u ginekologa lub w trakcie innego zabiegu, lekarz prowadzący zleci dokładniejszą diagnostykę obrazową podejrzanej zmiany chorobowej.

Najczęściej stosowanymi badaniami będą tu:

• USG transwaginalne
• lub tomografia komputerowa (CT), emitująca promieniowanie rentgenowskie.

Dokładna ocena wykonanych zdjęć przez specjalistę umożliwi sklasyfikowanie guza. Na występowanie potworniaka jajnika będą wskazywały twory wewnątrz torbieli, widoczne jako zwapnienia i zalążki kostne. 

Potworniaki - leczenie

Dojrzałe potworniaki jajników należą do nowotworów o bardzo powolnym wzroście (około 1-2 mm na rok). Dlatego też, w przypadku zmian o średnicy poniżej 7 cm, wielu specjalistów rekomenduje systematyczne, coroczne monitorowanie guza i wstrzymanie się z operacją.

Większe guzy mogą wiązać się z ryzykiem pęknięcia i spowodowania ciężkich komplikacji, z zapaleniem otrzewnej włącznie. Postępowaniem z wyboru większych potworniaków jest więc usunięcie chirurgiczne.

Obecnie, w przypadku braku innych przeciwskazań, preferuje się wykonanie operacji techniką laparoskopii. Niewątpliwymi zaletami tego rozwiązania jest krótszy czas trwania samego zabiegu, niewielkie blizny i szybsza rekonwalescencja pacjentki.

Tak, jak w przypadku usuwania wszystkich zmian o podejrzeniu nowotworowym, wycięta tkanka zostanie oddana do badania histopatologicznego, oceniającego stan zróżnicowania i wyglądu komórek. Dopiero ostateczny wynik tego badania daje podstawy do rozpoznania potworniaka.

Wykrycie potworniaka typu niedojrzałego, o wyższej możliwości zezłośliwienia, wymaga najczęściej usunięcia jajnika, a nawet (u kobiet starszych, nieplanujących już posiadania dzieci) całej macicy wraz z przydatkami.

Nowotwór ten może przerzutować do okolicznych węzłów chłonnych, przestrzeni otrzewnej, a nawet, wraz z krwioobiegiem, do odległych narządów, np. wątroby lub płuc. Dlatego też, czasami konieczne może być również zastosowanie uzupełniającej leczenie chemioterapii.

W przypadku zdiagnozowania potworniaka dojrzałego tak radykalne podejście nie jest konieczne. Rekomenduje się jednak regularne wykonywanie badania USG ginekologicznego, aby uniknąć odtwarzania się guza.

Czytaj też:

• Torbiele jajników - przyczyny i leczenie. Dlaczego powstaje torbiel na jajniku?
• Guzy jajników - rodzaje, objawy, diagnostyka, leczenie
• Nowotwory germinalne (zarodkowe): rodzaje
• Potworniaki: nowotwory, które są zlepkiem różnych tkanek