Polipy - czy każdy z nich jest rakiem oraz w których narządach występują najczęściej?

Weryfikacja

Konsultacja: lek. Maciej Grymuza

Diagnoza "polip" często wywołuje duży niepokój, ponieważ powszechnie kojarzy się z nowotworem, w rzeczywistości nie jest to jednak reguła. Warto dowiedzieć się czym są polipy, czy każdy z nich jest rakiem oraz w których narządach występują najczęściej.

Spis treści

1. Polipy: rodzaje
2. Gdzie występują polipy?

Polip (łac. polypus) może występować w każdym narządzie, najczęściej diagnozuje się je w jelicie grubym. Stwierdzenie jego obecności nie powinno być powodem do niepokoju, ponieważ nierzadko polipami są tłuszczaki, włókniaki, czy gruczolaki, które są niegroźne, jeśli nie doszło w nich do transformacji.

Część z polipów jest nowotworami złośliwymi, dlatego ocena histologiczna jest niezbędna celem wykluczenia procesu rozrostowego, a w razie jego stwierdzenia, natychmiastowego włączenia odpowiedniego leczenia.

Warto pamiętać, że jeśli nowotwór został wykryty w stadium niewielkiego polipa bez przerzutów odległych, rak najczęściej jest wyleczalny.

Polipy: rodzaje

Ze względu na wygląd zewnętrzny polipy dzielimy na:

• polipy siedzące, które mają szeroką podstawę,
• polipy uszypułowane – do błony śluzowej "przyczepione" są szypułą w której przebiegają naczynia krwionośne.

Gdzie występują polipy?

Polipy mogą występować w każdym narządzie, który ma światło, poza naczyniami krwionośnymi, najczęściej pojawiają się w obrębie następujących struktur:

Polipy w krtani

Polipy/guzki strun głosowych to gładkie półkoliste uwypuklenia zlokalizowane na strunach głosowych, są to zmiany niezłośliwe, o niezmienionej w stosunku do prawidłowej błony śluzowej strukturze histologicznej. Ich przyczyną jest przewlekłe drażnienie przez dym tytoniowy lub intensywne używanie narządu mowy, np. u śpiewaków.

Polipy w nosie

Polipy przypominają kiść winogron, są gładkie, miękkie, a miejscem, gdzie zapoczątkowują swój wzrost i przyczepiają się są zwykle zatoki przynosowe. Polipy nosa najczęściej spotyka się u osób z alergicznym nieżytem nosa oraz z astmą.

Polipy w żołądku

W przypadku żołądka polipy zawsze są zmianami wywodzącymi się z błony śluzowej, strukturę tę przybierają:

• polip hiperplastyczny, czyli struktura powstała na skutek zwiększenia ilości komórek żołądka, bez tendencji do złośliwości,
• polip z gruczołów dna żołądka – łagodne zwiększenie ich ilości,
• gruczolak żołądka, jedyna zmiana mająca skłonność do transformacji złośliwej.

Przeczytaj też: Co powoduje stany zapalne jelit?

Polipy w jelicie grubym

Występowanie polipów w jelicie grubym jest bardzo powszechne, szacuje się, że ma je co druga osoba po 60 roku życia. Najczęściej są one bezobjawowe, rzadko polipy są przyczyną krwawień, niedokrwistości, czy parcia na stolec.

Zdecydowana większość z nich to polipy hiperplastyczne. Zwykle umiejscowione w odbytnicy i esicy, są one małe, gładkie, ale liczne, mają strukturę histologiczną taką jak prawidłowy nabłonek jelita grubego, więc nie są złośliwe, ale przejawiają niewielką tendencję do złośliwienia.

Kolejną grupą są polipy młodzieńcze, powstają zwykle do 5 roku życia, ich samoistne urwanie dość często prowadzi do krwawienia z przewodu pokarmowego, ale zmiany te nie przekształcają się w nowotwory złośliwe. Strukturalnie jest to hamartoma, czyli zaburzenie rozwojowe zbudowane z dojrzałych tkanek jelita grubego, ale w obrębie polipa rozmieszczone są one chaotycznie.

Polipy zapalne występują w znacznie zmienionej chorobowo błonie śluzowej jelita osób chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

Gruczolaki są nowotworami przyjmującymi postać polipów. Występują równie często u kobiet i u mężczyzn, obserwuje się także silne predyspozycje rodzinne, zwłaszcza w pierwszej linii.

Oczywiście nie wszystkie gruczolaki są złośliwe, to znaczy większość z nich nie daje przerzutów, ani nie spowoduje naciekania sąsiednich narządów. Niestety, każdy z nich może przekształcić się w proces złośliwy, a o transformacji tej świadczy przechodzenie dysplastycznych (nieprawidłowych) komórek z błony śluzowej do głębszych warstw ściany jelita.

Zagrożenie tym procesem zależy to od kilku czynników: przede wszystkim wielkości polipa, struktury histologicznej oraz stopnia dysplazji, czyli zniekształcenia prawidłowej struktury. Ocenia się, że największe ryzyko raka mają gruczolaki kosmkowe, siedzące, powyżej 4 cm.

Histologicznie występują trzy typy gruczolaków:

• gruczolaki cewkowe o mniejszej tendencji do złośliwienia, są one najczęstsze, a strukturalnie zwykle uszypułowane;
• gruczolaki kosmkowe są większe i groźniejsze, przemiana złośliwa obserwowana jest w 40% tych polipów, na szczęście stanowią one ok. 1% wszystkich polipów
• gruczolaki cewkowo-kosmkowe mające cechy pośrednie

Polipy jelita grubego rozpoznaje się zwykle przypadkiem podczas przesiewowej kolonoskopii, za każdym razem obowiązuje pobranie wycinka lub usunięcie całego polipa i ocena histopatologiczna.

Bardzo rzadko obecnie wykonuje się wlew doodbytniczy i badanie RTG.

Stwierdzenie polipa jest wskazaniem do jego usunięcia i najczęściej robi się to w czasie badania, chyba że nie jest to możliwe technicznie, np. ze względu na zbyt duży rozmiar zmiany.

Jeśli polip miał cechy złośliwości i nie został usunięty w całości, należy wyciąć go w granicach zdrowych tkanek, niekiedy wraz z częścią jelita i węzłami chłonnymi.

Badanie kontrolne po polipektomii przeprowadza się w zależności od czynników ryzyka raka. Jeśli określono je jako małe (1 lub 2 polipy do 1 cm wielkości) nie ma potrzeby kolejnej kontroli, ale może być wskazane wykonanie kolejnej przesiewowej kolonoskopii po 10 latach.

Ryzyko pośrednie tzn. 3 lub 4 gruczolaki lub powyżej 1 cm lub znacznie zmienione histologicznie zobowiązują do wykonania kontrolnego badania po 3 latach.

W przypadku licznych - powyżej 5 gruczolaków lub powyżej 2 cm kontrolną kolonoskopię przeprowadza się po roku.

Przeczytaj też: Kolonoskopia. Przebieg badania i przygotowanie do kolonoskopii

Polipy w jelicie cienkim

W jego obrębie najczęstsze są polipy Peutza i Jeghersa, strukturalnie jest to hamartoma, występują u młodych osób.

Polipy szyjki macicy

Polipy wewnątrzszyjkowe to zmiany powstałe na skutek procesu zapalnego, są niewielkie i gładkie. Nie stanowią zagrożenia nowotworem złośliwym, ale niekiedy powstają owrzodzenia w ich obrębie, co jest przyczyną krwawień.

Polipy trzonu macicy

Polipy trzonu macicy mają prawidłową strukturę histologiczną endometrium, a więc ryzyko transformacji nowotworowej jest minimalne, zagrożenie związane z ich występowaniem to krwawienia, najczęściej u kobiet po menopauzie.

W zespołach polipowatości rodzinnej liczba polipów w jelicie grubym sięga setek lub tysięcy, jeśli są to polipy gruczolakowe, ryzyko transformacji nowotworowej szacuje się na 100% w wieku 40 lat.

Polipy gruczolakowe w polipowatościach rodzinnych nie tylko występują bardzo licznie, ale też mają dużo większą tendencję do złośliwości, ze względu na odziedziczone mutacje (np. genu APC lub MUTYH).

Rozpoznanie takiego zespołu zobowiązuje do częstych kontroli, tzn. kolonoskopii co roku po 10-12 roku życia, a w wieku 20-30 lat przeprowadza się profilaktyczne usunięcie jelita grubego, ponadto co 1-2 lata wykonuje się gastroskopię, ponieważ ryzyko występowania gruczolaków żołądka również może być zwiększone.

Przykładami zespołów polipowatości są:

• rodzinna polipowatość gruczolakowata (FAP).
• zespół Gardnera.
• zespół Turcota.

W niektórych zespołach powstające polipy nie złośliwieją, np. w polipowatości młodzieńczej, zespole Peutz-Jeghersa, a więc tak często kontrola oraz tak radykalne działania prewencyjne nie są konieczne.

Czy wiesz, jakie to badanie?

Pytanie 1 z 10

densytometria

badanie USG jamy brzusznej

nieinwazyjny pomiar gęstości kości za pomocą promieni RTG

przegląd stomatologiczny jamy ustnej

Następne pytanie

Konsultacja: lek. Maciej Grymuza