Markery nowotworowe. Czym są markery nowotworowe

Markery nowotworowe to specyficzne cząsteczki powstające w naszym organizmie. Ich podwyższone stężenie może świadczyć o toczącym się procesie nowotworowym. Markery nowotworowe, zwane też wskaźnikami  lub znacznikami nowotworowymi pomagają w postawieniu diagnozy i monitorowaniu choroby. W niektórych przypadkach markery nowotworowe pozwalają na wczesne rozpoznanie raka.

Markery nowotworowe są cząsteczkami krążącymi we krwi. Oznaczenie samej obecności markerów nie świadczy o chorobie dopóki ich poziom we krwi nie przekracza normy. Podwyższony poziom markerów nowotworowych także nie musi oznaczać raka. Wyższe stężenie niektórych markerów towarzyszy chorobom zapalnym, np. schorzeniom wątroby, nerek czy trzustki. Jednak podwyższenie poziomu markerów nowotworowych powinno zawsze skłonić do przeprowadzenia dodatkowych badań, by wykluczyć nowotwór.

Czym są markery nowotworowe

Markery nowotworowe przybierają postać różnych substancji: enzymów, antygenów, białek lub hormonów. Różne guzy wytwarzają rozmaite markery. Czasem jeden guz wydziela ich kilka, czasem jeden marker może być charakterystyczny dla kilku postaci raka, np. CA 19.9 (carcinoma antygen 19.9) może oznaczać zarówno nowotwór trzustki jak i żołądka. Istnieją jednak markery nowotworowe jednoznacznie wskazujące na konkretnego raka.

Czytaj też: Markery nowotworowe (wskaźniki nowotworowe): rodzaje i wyniki badań

Markery nowotworowe pomocne w profilaktyce raka

Wiadomo, że nowotwór wykryty w bardzo wczesnym stadium jest niemal w 100 procentach uleczalny. Dlatego liczy się wszystko co jest bardzo wczesnym sygnałem zapoczątkowania procesu nowotworowego. W kilku przypadkach taką rolę mogą pełnić markery nowotworowe.

• PSA - antygen swoisty stercza. Oznaczenie poziomu tego antygenu we krwi powinni robić sobie mężczyźni po 40 roku życia, zwłaszcza ci, u których stwierdzono niewielki nawet  przerost gruczołu krokowego (prostaty). Podwyższenie poziomu tego antygenu niemal jednoznacznie wskazuje na raka prostaty.
• Kalcytonina i tyreoglobulina. Kalcytonina jest hormonem wytwarzanym przez tarczycę, tyreoglobulina białkiem hormonalnym także produkowanym przez tarczycę. Związki te są markerami nowotworów tarczycy. Monitorować ich poziom powinny osoby, u których wykryto niezłośliwe guzki tarczycy.
• AFP czyli alfa-fetoproteina jest glikoproteiną wytwarzaną przez komórki płodu. Jej poziom podniesiony jest u kobiet w ciąży oraz u noworodków. U pozostałych osób podwyższone stężenie AFP z dużym prawdopodobieństwem oznacza raka pierwotnego (nie powstałego w wyniku przerzutu innego nowotworu) wątroby.
• AFP i hCG. Podwyższony poziom AFP i hCG czyli gonadotropiny kosmówkowej jest charakterystyczny dla raka zarodkowego jądra albo jajnika.

Monitorowanie markerów nowotworowych w leczeniu raka

Markery nowotworowe pełnią ważną rolę podczas terapii choroby nowotworowej. Lekarze, oznaczając zmiany w poziomach specyficznych markerów, mogą się zorientować w przebiegu terapii. Na przykład podczas chemioterapii lub radioterapii różnych postaci raka może dojść do gwałtownego wzrostu poziomu markerów nowotworowych. I nie oznacza to wcale zaostrzenia choroby. Przeciwnie może być sygnałem rozpadu guza poz wpływem terapii. Guzy nowotworowe bowiem, choć produkują markery, nie zawsze uwalniają je do krwi. Gdy guz się rozpada następuje gwałtowny wyrzut tych substancji. Po zakończeniu leczenia nadal monitoruje się poziom markerów co wraz z innymi badaniami pozwala oceniać stan zdrowia pacjentów.