Jakie są objawy nowotworów u dzieci? Wczesne sygnały ostrzegawcze

Nowotwory dziecięce to druga najczęstsza przyczyna śmierci wśród najmłodszych. Rozwijają się szybko, często dają mało charakterystyczne objawy. To znacząco utrudnia ich wczesne wykrycie. Jakie typy nowotworów najczęściej występują u dzieci? Jakie są pierwsze objawy nowotworów u dzieci? Jakie są rokowania?

Spis treści

1. Nowotwory u dzieci a nowotwory u dorosłych - przebieg i rokowania
2. Nowotwory dziecięce - najczęstsze nowotwory u dzieci
3. Nowotwory dziecięce - białaczki
4. Nowotwory dziecięce a wiek dziecka
5. Nowotwory dziecięce - nowotwory układu nerwowego
6. Nowotwory dziecięce - chłoniaki
7. Nowotwory dziecięce - inne częste nowotwory u dzieci
8. Nowotwory dziecięce - objawy
9. Diagnoza i leczenie nowotworu u dziecka
10. 7 ważnych badań, które możesz zrobić na NFZ. Warto!

Nowotwory u dzieci a nowotwory u dorosłych - przebieg i rokowania

Nowotwory dziecięce różnią się od tych, które występują u dorosłych. Odmienna jest ich budowa histologiczna. Dają inne objawy niż nowotwory rozwijające się u dorosłych. Poza tym u dzieci nowotwór zwykle bardzo szybko się rozwija.

U dorosłych czas podwojenia komórek nowotworowych wynosi średnio trzy miesiące, a u dzieci trzy tygodnie. Niecharakterystyczne objawy i szybki czas rozwoju nowotworów dziecięcych, a także rzadkość ich występowania sprawiają, że postawienie wczesnej diagnozy jest niezwykle trudne.

U dzieci występują zarówno nowotwory złożliwe, jak i łagodne. Statystycznie przed 15 r.ż. na nowotwór zachoruje 1 na 500 dzieci. Guzy łagodne są częstsze niż nowotwory złośliwe, co oznacza, że w większości przypadków u dzieci rokowanie jest pomyślne. 

W przypadku nowotworów złośliwych przeżycie szanse na 5-letnie przeżycie ma 75 proc. pacjentów, z których większość może być skutecznie wyleczona. Nowotwory złośliwe u dzieci to najczęściej nowotwory układu krwiotwórczego, układu nerwowego i tkanek miękkich.

Wskaźnik wyleczeń zależny jest od rozpoznania. Współcześnie, m.in. ze względu na coraz bardziej zaawansowane metody leczenia, rokowania są coraz bardziej pomyślne i większa liczba dzieci skutecznie leczona. 

Nowotwory dziecięce - najczęstsze nowotwory u dzieci

W Polsce co roku rozpoznaje się ok. 1200 nowych zachorowań na nowotwory dziecięce. Najczęstsze nowotwory u dzieci to białaczki, które stanowią średnio 35 proc. wszystkich nowotworów rozpoznawanych u dzieci w Polsce. Na drugim miejscu pod względem częstości występowania znajdują się nowotwory ośrodkowego układu nerwowego, które stanowią ok. 23 proc. wszystkich nowotworów. Trzecim pod względem częstości występowania nowotworem u dzieci są chłoniaki (ok. 10 proc.).

Nowotwory dziecięce - białaczki

Najczęściej (ok. 80 proc. wszystkich zachorowań na białaczki u dzieci i młodzieży) diagnozowana jest ostra białaczka limfoblastyczna (ALL). Ostre białaczki nielimfoblastyczne (ANLL) występują u ok. 17 proc. dzieci chorych na białaczkę. Najrzadziej (3 proc. wszystkich zachorowań na białaczki u dzieci) rozpoznaje się przewlekłą białaczkę szpikową (CML).

SPRAWDŹ>> Jak rozpoznać objawy białaczki u dzieci i dorosłych?

Występowanie ostrej białaczki limfoblastycznej jest najczęstsze u dzieci w wieku pomiędzy 2. a 5. roku życia. Z kolei zachorowalność na ANLL ma 2 szczyty (najwyższy przypada na okres niemowlęctwa).

Nowotwory dziecięce a wiek dziecka

W pierwszym roku życia zwykle diagnozuje się guzy pochodzenia embrionalnego: nerwiaka zarodkowego współczulnego (neuroblastoma), nerczaka zarodkowego (guz Wilmsa, nephroblastoma) oraz siatkówczaka (retinoblastoma).

Pomiędzy 2. a 4. rokiem życia dziecka następuje szczyt zachorowań na białaczki, wśród których dominuje ostra białaczka limfoblastyczna.

U dzieci w wieku szkolnym i młodzieży występują chłoniaki ziarnicze i nieziarnicze oraz guzy kości i nowotwory tkanek miękkich. U dzieci starszych i młodych dorosłych obserwuje się także nowotwory nabłonkowe określane w onkologii dziecięcej jako „guzy rzadkie”.

Nowotwory dziecięce - nowotwory układu nerwowego

Najczęstszymi nowotworami ośrodkowego układu nerwowego są: rdzeniak móżdżku (medulloblastoma), glejaki (pierwotne nowotwory mózgu) o różnym stopniu złośliwości oraz wyściółczaki. Około 24 proc. guzów występuje u dzieci poniżej 3. roku życia, 43 proc. – w wieku od 3 do 10 lat i ok. 33 proc. powyżej 10. roku życia.

Nowotwory dziecięce - chłoniaki

Spośród chłoniaków najczęściej diagnozuje się ziarnicę złośliwą. U dzieci choroba Hodgkina rzadko występuje przed 5. rokiem życia, później obserwuje się dwa szczyty zachorowań: u 5-6-latków i 10-11-latków - częściej u chłopców.

Nowotwory dziecięce - inne częste nowotwory u dzieci

Innym często diagnozowanym nowotworem wieku dziecięcego jest nerwiak zarodkowy współczulny (neuroblastoma) - złośliwy nowotwór wywodzący się z komórek cewy nerwowej (neuroblastów) - który stanowi 7 proc. wszystkich nowotworów złośliwych u dzieci. W 50 proc. przypadków choroba atakuje dzieci poniżej 2. roku życia.

Z podobną częstotliwością występuje guz Wilmsa - najczęstszy złośliwy nowotwór nerek u dzieci. Stanowi on blisko 6 proc. wszystkich nowotworów wieku dziecięcego. W większości przypadków diagnozuje się go u dzieci do 7. roku życia.

Na kolejnym miejscu znajdują się mięsaki - grupa nowotworów złośliwych wywodzących się z tkanki łącznej, np. z nerwów, mięśni, stawów, kości albo naczyń krwionośnych. W tej grupie zwykle rozpoznaje się:

• mięsaki kości - najczęściej diagnozuje się mięsaka kościopochodnego, który pojawia się zwykle u młodzieży. Może to mieć związek z gwałtownym wzrastaniem kości, tym bardziej, że nowotwór najczęściej występuje w miejscach największego przyrostu długości i wielkości kości. Innym nowotworem z rodziny mięsaków kości, który często rozwija się między 10. a 20. rokiem życia, jest mięsak (guz) Ewinga;
• mięsaki tkanek miękkich - najczęściej chorują na niego dzieci w wieku 2-6 lat oraz młodzież powyżej 12. roku życia. U nich zwykle rozpoznaje się mięsaka prążkowanokomórkowego;

Nowotwory dziecięce - objawy

Choroby nowotworowe u dzieci dają nietypowe objawy, co powoduje, że łatwo je przeoczyć na wczesnym etapie rozwoju. Bywa, że dzieci są leczone pod kątem innych schorzeń, z uwagi na niecharakterystyczne dolegliwości. Jakie objawy mogą wskazywać na rozwój nowotworu u dziecka? 

• przewlekłe zmęczenie, nieuzasadnione innymi czynnikami
• bladość
• nawracające gorączki bez wyraźnej przyczyny,
• nieustające bóle głowy
• bóle kości, które nie mijają po podaniu leków przeciwbólowych,
• nietypowe guzy, zgrubienia lub opuchlizny — szczególnie jeśli nie znikają przez dłuższy czas,
• nagła nieuzasadniona utrata masy ciała
• brak apetytu,
• objawy neurologiczne, m.in. zaburzenia równowagi, zaburzenia widzeniem czy osłabienie kończyn,
• krwawienia lub siniaki pojawiające się bez wyraźnego urazu,
• utrzymujące się zaburzenia oddawania moczu czy stolca,
• nawracające infekcje o nieustalonej etiologii (infekcje dróg moczowych, zapalenie ucha).

Wymienione objawy mogą wskazywać również na rozwój innych chorób. Jeśli jednak wdrożone leczenie nie skutkuje, wskazana jest diagnostyka pod kątem nowotworów. 

Diagnoza i leczenie nowotworu u dziecka

Diagnozowanie nowotworu u dziecka to złożony i często czasochłonny proces, który wymaga współpracy wielu specjalistów. Pierwszym krokiem w przypadku niepokojących objawów powinna być wizyta u pediatry lub lekarza rodzinnego. To lekarz pierwszego kontaktu ocenia stan dziecka i, jeśli zajdzie taka potrzeba, zleca odpowiednie badania lub kieruje pacjenta do onkologa. Do podstawowych badań, które wspierają proces diagnostyczny, należą:

• Morfologia krwi z rozmazem – podstawowe badanie w przypadku podejrzenia białaczki.
• USG jamy brzusznej – pozwala wykryć ewentualne zmiany w narządach wewnętrznych.
• RTG – umożliwia ocenę stanu układu szkieletowego i płuc.
• Badania obrazowe (np. tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny) – pomagają w wykryciu zmian w różnych narządach.

Jeśli wyniki badań wskazują na obecność nowotworu, dziecko powinno trafić do specjalistycznego ośrodka onkologicznego, gdzie otrzyma kompleksową opiekę diagnostyczną i terapeutyczną.

CZYTAJ WIĘCEJ NA TEN TEMAT: „Codziennie trojgu dzieciom załamuje się świat”. Onkolożka mówi, co jest najtrudniejsze w jej pracy

7 ważnych badań, które możesz zrobić na NFZ. Warto!

Zobacz galerię 7 zdjęć

Monika Majewska

Katarzyna Głuszak