Jak zostać dawcą szpiku kostnego

2010-11-16 14:25

Oddanie szpiku to zupełnie bezpieczny i bezbolesny sposób na uratowanie czyjegoś życia. Bo szpik kostny to materiał cenniejszy niż złoto, niezbędny dla chorych na białaczkę, chłoniaka czy ziarnicę złośliwą. Sprawdź, czy możesz zostać dawcą szpiku kostnego.

Dawca szpiku, dawca życia. Jak zostać dawcą szpiku kostnego? — Autor: Thinkstockphotos.com Oddanie szpiku jest zupełnie bezpieczne dla zdrowia, a może uratować czyjeś życie.

Spis treści

1. Jak zostać dawcą szpiku? Sprawdź czy możesz zostać dawcą
2. Jak zostać dawcą szpiku: wpis do rejestru
3. Jak zostać dawcą szpiku: badanie
4. Jak zostać dawcą szpiku? Pobranie szpiku kostnego
Przeszczep szpiku: stanowisko Kościoła
Wywiad z dawcą szpiku

Każdego roku przeszczep szpiku ratuje w Polsce życie ponad 200 chorym na białaczkę. Ocala także cierpiących na chłoniaka, ziarnicę złośliwą i inne choroby układu krwiotwórczego. Pomimo że liczba chętnych do oddania tego cennego materiału wzrasta, okazuje się, że szpiku nigdy za wiele. Aż dla 70 proc. chorych szpik pochodzący od kogoś z rodziny jest nieodpowiedni. Wtedy, aby uratować życie, niezbędny jest przeszczep od osoby niespokrewnionej. Ale nawet wśród setek chętnych do oddania szpiku ciężko znaleźć właściwego dawcę – osobę o takim samym układzie antygenów. Dlatego im więcej potencjalnych dawców w bazie, tym większe prawdopodobieństwo znalezienia odpowiedniego szpiku, a więc uratowania życia biorcy.

W ciągu ostatnich 8 lat, liczba potencjalnych dawców szpiku, zarejestrowanych w polskich bazach wzrosła z 40 tys. do 1,2 mln osób, z czego 1,1 mln to dawcy Fundacji DKMS. Warto również zaznaczyć, że przy 30 mln potencjalnych dawców na całym świecie, Polacy stanowią silną grupę ponad 4% wszystkich zarejestrowanych. Powyższe dane doskonale ilustrują jak bardzo w ostatnich latach, zwiększyła się świadomość i wiedza Polaków na temat dawstwa szpiku i komórek macierzystych. Niestety wciąż nie przestaje brakować pacjentów, dla których przeszczep to jedyna szansa na przeżycie. Na szczęście można im pomóc i to w bardzo prosty sposób. Poniżej przedstawiamy jak zostać dawcą i jakie kroki należy podjąć w tym celu.

Warto wiedzieć

Każdemu Dawcy, w zależności od liczby pobrań, przysługuje odznaka „Dawcy Przeszczepu” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu”, z którymi wiążą się pewne uprawnienia. Jednak nie to jest w tym wszystkim najważniejsze. Podarowanie szansy na życie jest dobrem samym w sobie, a osoby, które miały okazję przeżyć to na „własnej skórze” mówią o poczuciu ogromnej radości, satysfakcji lub nawet spełnienia. Warto więc poświęcić te kilka minut na rejestrację, bo może na lepsze zmienić życie więcej niż jednej osoby. A przecież nie było tak trudno, prawda?

Przeczytaj także:

Komórki macierzyste – rodzaje, cechy, zastosowanie

PRZESZCZEPY – nadzieja na drugie życie

Przeszczep szpiku: jak się szuka niespokrewnionych dawców szpiku kostnego

1. Jak zostać dawcą szpiku? Sprawdź czy możesz zostać dawcą

Podjęcie świadomej i dobrze przemyślanej decyzji o dołączeniu do bazy potencjalnych dawców szpiku to już połowa sukcesu, jednak aby to zrobić, należy spełnić pewne kryteria. Dawcą komórek macierzystych z krwi lub szpiku może zostać każdy zdrowy człowiek pomiędzy 18. a 55. rokiem życia, ważący powyżej 50 kg.

2. Jak zostać dawcą szpiku: wpis do rejestru

Proces rejestracji nie jest skomplikowany i zajmuje często mniej niż zamówienie taksówki. Wystarczy wejść na stronę fundacji www.dkms.pl i wypełnić formularz rejestracyjny. W ciągu 2 dni od wypełnienia zgłoszenia, na podany adres wysłany zostaje pakiet rejestracyjny zawierający pałeczki do poboru wymazu z jamy ustnej oraz formularz do wypełnienia. Pałeczki (koniecznie dwie) wraz z poprawnie wypełnioną deklaracją należy odesłać pocztą na adres fundacji. Koszt rejestracji, przesyłki i przeprowadzenie badania zgodności antygenowej HLA potencjalnych dawców jest w całości pokrywany przez Fundację DKMS.

Wpisanie do rejestru dawców wykluczają: HIV, zapalenie wątroby, cukrzyca, choroby serca. – Potencjalny dawca nie może też mieć za sobą przebytej żółtaczki pokarmowej, gruźlicy, chorób hematologicznych i onkologicznych – zaznacza dr Małgorzata Dudkiewicz z Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego ds. Transplantologii „Poltransplant”. Każdy, kto spełnia te podstawowe warunki, może wpisać się do Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej poprzez wypełnienie oświadczenia woli na stronie internetowej Poltransplantu. Formularz ten można także wydrukować i przesłać pocztą lub zatelefonować czy zgłosić się osobiście do tej instytucji.

Ważne

Dlaczego szpik jest tak ważny?

To płynna tkanka znajdująca się wewnątrz kości. Szpik produkuje krwinki: czerwone – dostarczające tlenu wszystkim narządom w organizmie, białe – chroniące przed zakażeniami, i płytkowe – zapobiegające krwawieniom. W organizmie znajduje się ok. 5 litrów szpiku. Niestety, jest on narażony na choroby. Najczęstszą z nich jest białaczka, która powoduje, że szpik „odmawia” produkcji zdrowych krwinek. Wówczas bardzo często jedyną metodą na uratowanie życia choremu jest przeszczep szpiku.

Z Poltransplantu zgłoszenie trafia do centrali, skąd zostaje przesłane do placówki najbliższej pod względem miejsca zamieszkania potencjalnego dawcy. Dzieje się tak dlatego, by badania i ewentualne oddanie szpiku były dla dawcy jak najmniej kłopotliwe.

3. Jak zostać dawcą szpiku: badanie

Gdy oświadczenie dotrze do odpowiedniego ośrodka, po pewnym czasie potencjalny dawca otrzymuje zaproszenie na wstępne badanie. Nie można dokładnie przewidzieć jego terminu, ponieważ pieniądze z NFZ przeznaczone są tylko na określoną liczbę badań. Jeśli zostaną w danym roku wyczerpane, wówczas trzeba czekać do przyszłego. To wstępne badanie polega na rozmowie z lekarzem, wypełnieniu ankiety informującej o stanie zdrowia oraz pobraniu próbki krwi na typowanie HLA, czyli badanie genetyczne mające wykazać zgodność tkankową z przyszłym biorcą. HLA są białkami, które znajdują się na powierzchni komórki. To właśnie od nich zależy, czy szpik zostanie przyjęty przez organizm biorcy. Badanie jest potem jeszcze powtarzane, żeby mieć absolutną pewność co do zgodności. Za żadne z tych badań potencjalny dawca nie ponosi kosztów.

4. Jak zostać dawcą szpiku? Pobranie szpiku kostnego

Wyniki badań trafiają do jednej, ogólnoświatowej bazy, w której zarejestrowani są chętni do oddania szpiku. Mają do niej dostęp lekarze poszukujący dawców dla swoich pacjentów. Jeśli okaże się, że to właśnie twój szpik ma takie same antygeny jak szpik chorego, zostaniesz ponownie zapytany o zgodę na jego pobranie. Tak naprawdę, gdy mówi się o pobraniu szpiku, zazwyczaj chodzi o pobranie komórek macierzystych. Najczęstszą metodą ich pozyskania jest pobranie z krwi obwodowej (PBSC) i jest to metoda mało inwazyjna.

Jeżeli w wyniku przeprowadzonych badań, Dawca kwalifikuje się do pobrania, może być ono wykonane na dwa różne sposoby. W 80% przypadków jest to pobranie krwiotwórczych komórek macierzystych z krwi obwodowej.

Według statystyk Fundacji DKMS, w ciągu 10 lat od rejestracji, maksymalnie 5 na 100 zarejestrowanym osób zostaje rzeczywistym Dawcą. Proces poprzedzający oddanie szpiku składa się z trzech etapów. Na początku, zarejestrowana osoba otrzymuje telefon z Fundacji z informacją o bliźniaku genetycznym, który potrzebuje pomocy. Gdy dawca może i wyrazi chęć podzielenia się cząstką siebie, umawiany jest do najbliższej przychodni aby oddać próbki krwi, co umożliwi ostateczne potwierdzenie zgodności genetycznej bliźniaków. Etapem, bezpośrednio poprzedzającym oddanie szpiku są kompleksowe badania, wykluczające wszelkie zagrożenia. Dopełnienie wszelkich formalności, dotyczących badań oraz zwolnienia z pracy lub szkoły, odbywa się we wsparciu Fundacji DKMS.

Ważne

Czym są komórki macierzyste?

To najistotniejsze komórki w ludzkim organizmie. Znajdują się w szpiku kostnym, a także we krwi obwodowej i pępowinowej i mają zdolność przekształcania się w inne komórki, w tym komórki krwi (bez ich udziału szpik nie mógłby wyprodukować erytrocytów, leukocytów i trombocytów, a zatem organizm nie mógłby bez nich funkcjonować). Ponadto komórki macierzyste mogą się przekształcić w tkankę nerwową, mięśniową oraz kostną – są niezbędne do regeneracji organizmu.

Na czym polega? Na kilka dni przed pobraniem komórek dawcy podaje się lek, który ma na celu „zmobilizowanie” szpiku do produkcji komórek krwiotwórczych. Sam zabieg polega na pobraniu krwi z ręki i przypomina tradycyjne oddawanie krwi. Jeśli jest taka potrzeba, można podać znieczulenie miejscowe. Podczas zabiegu dawca podłączony jest do maszyny, która oddziela komórki macierzyste od komórek krwi. – Można wówczas pobrać tyle komórek macierzystych, ile akurat potrzebne jest biorcy – podkreśla dr Małgorzata Dudkiewicz. Pobranie trwa ok. 2 godzin, nie wymaga hospitalizacji, więc dawca po zabiegu i krótkim odpoczynku może od razu wrócić do domu i swoich zajęć. Znacznie rzadziej pobiera się szpik w sposób, który wymaga kilkudniowego pobytu w szpitalu.Zabieg jest zupełnie bezpieczny dla zdrowia dawcy. Po oddaniu szpiku można normalnie funkcjonować, a organizm w pełni regeneruje się w ciągu kilku tygodni po zabiegu.

Przeszczep szpiku: stanowisko Kościoła

Katolicyzm popiera zarówno oddawanie szpiku, jak i narządów. Dowodem na to są słowa papieża Jana Pawła II zawarte w encyklice Evangelium vitae. Zgoda na przeszczep jest tu określana jako „całkowity dar z siebie (...), który jest uczestnictwem w tajemnicy Krzyża, w której Jezus objawia, jak wielką wartość ma dla Niego życie każdego człowieka i jak realizuje się ono w pełni poprzez bezinteresowny dar z siebie”.