Gwiaździak (astrocytoma): przyczyny, objawy, leczenie

Gwiaździak (astrocytoma) jest jednym z najczęściej występujących guzów układu nerwowego, należącym do glejaków. Powstaje z astrocytów stanowiących tkankę podporową mózgu. Jakie są przyczyny pojawienia się gwiaździaka? Jakie objawy daje ten glejak i jak przebiega jego leczenie?

Spis treści

1. Gwiaździak (astrocytoma): objawy
2. Gwiaździak (astrocytoma): rozpoznanie
3. Gwiaździak (astrocytoma): leczenie

Gwiaździak (astrocytoma) to glejak, który u dorosłych zlokalizowany jest zazwyczaj w okolicy nadnamiotowej, natomiast u dzieci rozwija się najczęściej w obrębie pnia mózgu, w półkulach móżdżku, rzadziej w rdzeniu kręgowym. Występuje w każdej grupie wiekowej, najczęściej w 40-60 roku życia, dwukrotnie częściej u mężczyzn w stosunku do kobiet.

Wyróżnia się zarówno formy łagodne jak i złośliwe. Najczęściej stosowanym histologicznym systemem klasyfikacji gwiaździaków jest czterostopniowy system Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Stopień I to odmiany histologiczne gwiaździaków występujące głównie u dzieci, cechujących się dobrym rokowaniem. Należą do niego młodzieńczy gwiaździak włosowatokomórkowy, podwyściółkowy gwiaździak wielkokomórkowy i żółtakogwiaździak pleomorficzny. Stopień II to gwiaździak (astrocytoma low grade), stopień III gwiaździak anaplastyczny, a ostatni IV stopień to glejak wielopostaciowy.

Gwiaździak (astrocytoma): objawy

Objawy powstają w wyniku nacieku i niszczenia tkanki nerwowej sąsiadującej z guzem. Zazwyczaj narastają stopniowo, pogłębiając się w ciągu kilku tygodni, miesięcy, a nawet kilku lat, w zależności od stopnia złośliwości guza. Najczęściej występującym objawem jest padaczka (zwykle w przypadkach guzów niskiego stopnia), objawy ogniskowego uszkodzenia mózgu takie jak porażenie połowicze, porażenia nerwów czaszkowych, zaburzenia mowy oraz objawy podwyższonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego, które charakteryzuje ból głowy, nudności, wymioty i zaburzenia świadomości. Nigdy nie należy bagatelizować zmian osobowości, które również mogą być wynikiem rozwijającego się nowotworu. Szczególnie istotne jest pogorszenie się stanu klinicznego pacjenta, co najprawdopodobniej wskazywać może na krwotok w okolicy martwicy guza. Dodatkowo, u pacjentów cierpiących na padaczkę będących w ustabilizowanym stadium choroby, nagły rozwój objawów chorobowych może być spowodowany złośliwą przemianą guza niskiego stopnia.

Gwiaździak (astrocytoma): rozpoznanie

Rozpoznanie opiera się na wykorzystaniu badań obrazowych takich jak tomografia komputerowa oraz jądrowy rezonans magnetyczny (MRI).

Dodatkowo rozpoznanie guza można potwierdzić na podstawie biopsji stereotaktycznej lub śródoperacyjnego badania histopatologicznego.

Umożliwiają one ocenę charakteru tkanki nowotworowej, jej unaczynienia oraz złośliwości. Przykładowo, w tomografii komputerowej gwiaździaki łągodne widoczne są jako jednorodna hipodensyjna zmiana, o niewyraźnych granicach. Rzadko ulegają wzmocnieniu kontrastowemu i zwykle nie powodują efektu masy. Natomiast gwiaździaki o dużej złośliwości mają obraz mało zróżnicowanego guza. Charakteryzują się dużym obrzękiem, niejednorodną budową i wzmocnieniem po podaniu kontrastu.

Gwiaździak (astrocytoma): leczenie

Gwiaździaki I i II stopnia – przy korzystnym umiejscowienia guza możliwe jest jego całkowite usunięcie, jednak ze względu na jego rozlany i naciekający charakter, doszczętna operacja bywa problematyczna. W celu przedłużenia okresu przeżycia zaleca się pooperacyjne napromienianie (radioterapię). W razie wznowy może dojść do zmiany stopnia złośliwości guza z powodu jego mniejszego zróżnicowania. Sposób postępowania w takiej sytuacji zależy od ogólnego stanu chorego, lokalizacji guza, rozległości zajętego obszaru, złośliwości procesu, a także od wyników poprzedniego leczenia.

Gwiaździaki III i IV stopnia – wykorzystuje się leczenie operacyjne, pooperacyjne napromienianie oraz chemioterapię z zastosowaniem różnego rodzaju leków. W przypadku guzów operacyjnych dąży się do maksymalnie rozległego usunięcia nowotworu w celu wydłużenia czasu przeżycia oraz zmniejszenia powstałego deficytu neurologicznego.

W przypadku wznowy glejaka wielopostaciowego (gwiaździak IV stopnia), dalsze postępowanie zależy od ogólnego stanu chorego oraz lokalizacji guza. Ponowna operacja możliwa jest przy korzystnej lokalizacji guza i dobrym stanie ogólnym pacjenta.