Gruczolak przysadki mózgowej - rodzaje i objawy

Gruczolak przysadki mózgowej to łagodna zmiana nowotworowa i najczęstsza postać guza przysadki mózgowej. Jakie są przyczyny i objawy gruczolaka przysadki mózgowej? Kiedy można zastosować leczenie farmakologiczne, a kiedy konieczna jest operacja? Jakie badania należy wykonać przy podejrzeniu gruczolaka przysadki mózgowej?

Spis treści

1. Gruczolak przysadki mózgowej
2. Gruczolak przysadki mózgowej - rodzaje
3. Gruczolak przysadki mózgowej - objawy

Gruczolak przysadki mózgowej

Gruczolak przysadki mózgowej to łagodny guz nowotworowy, który znajduje się w środkowym dole czaszki, w zagłębieniu kości klinowej, tzw. siodle tureckim. Jest on zbudowany m.in. z komórek dokrewnych przedniego płata przysadki mózgowej. Jeśli są to komórki wydzielające substancje aktywne hormonalnie, guz również jest czynny hormonalnie. Są to tzw. gruczolaki wydzielające, wśród których najczęściej występują gruczolaki prolaktynowe (ponad 50%), gruczolaki produkujące hormon wzrostu (15-25%) i gruczolaki kortykotropowe (5%). Pozostałe guzy są nieczynne hormonalnie (gruczolaki niewydzielające).

Gruczolak przysadki mózgowej - rodzaje

W terminologii medycznej przyjmuje się następujący podział gruczolaków przysadki mózgowej:

• gruczolaki przysadki obojętnochłonne - są przyczyną licznych zaburzeń hormonalnych wynikających z niedoczynności przysadki m.in. zespół tłuszczowo-płciowy (zanik czynności płciowych, charakterystyczne tycie, osłabienie, obniżenie ciśnienia krwi)
• gruczolaki przysadki kwasochłonne - powodują w okresie wzrostu gigantyzm, a po zakończeniu tego okresu akromegalię
• gruczolaki zasadochłonne, które powodują chorobę Cushinga

Gruczolak przysadki mózgowej - objawy

Objawy gruczolaka przysadki mózgowej różnią się w zależności od tego, czy źródłem gruczolaka jest komórka wydzielająca jeden z hormonów, czy komórka nieaktywna hormonalnie.

Tzw. prolactinoma, czyli guz prolaktynowy, stanowiący ok. 50% wszystkich gruczolaków przysadki, przyczynia się do osłabienia potencji, zaburzeń miesiączkowania oraz niepłodności. Guz ten wydziela bowiem prolaktynę (PRL) - hormon, który wspomaga pracę ciałka żółtego, by mogło produkować progesteron potrzebny dla utrzymania ciąży. Prolaktyna stymuluje też tworzenie się mleka w piersiach matki.

Drugim co do częstotliwości występowania jest guz somatotropinowy, wydzielający hormon wzrostu (GH). Zaburzenia towarzyszące nadprodukcji hormonu wzrostu u dzieci obejmują gigantyzm, natomiast u dorosłych akromegalię, czyli znaczne powiększenie dłoni, stóp, żuchwy i języka. Dodatkowo mogą wystąpić cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, osłabienie mięśni, ból stawów, osteoporoza oraz kardiomiopatia przerostowa.

Guz kortykotropinowy, wydzielający ACTH, czyli hormon kortykotropowy, prowadzi do nadczynności kory nadnerczy, a co za tym idzie - do podwyższenia stężenia kortyzolu we krwi. Jest to przyczyna choroby Cushinga, która objawia się m.in. otyłością, rozstępami na skórze, osteoporoza, cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym i trądzikiem.

Z kolei gruczolak przysadki mózgowej wywodzący się z komórek tyreotropowych, które wydzielają hormon TSH, jest rzadką przyczyną nadczynności tarczycy. Hormon tyreotropowy odpowiada za nasilenie produkcji i wydzielania hormonów tarczycy - tyroksyny i trójjodotyroniny.

Guz gonadotropinowy, wydzielający FSH i LH, jest nieczynny hormonalnie. Jak każdy guz niewydzielniczy objawia się zazwyczaj po dłuższym okresie rozrostu, gdy doprowadza poprzez ucisk do uszkodzenia prawidłowo funkcjonujących komórek wydzielniczych.

Objawy towarzyszące gruczolakom przysadki mózgowej, wynikające z obecności masy nowotworowej, to bóle głowy, niedowidzenie połowicze dwuskroniowe wskutek ucisku skrzyżowania wzrokowego.

Monika Majewska