Czerniak: rak skóry, który lubi słońce

Moda na opalanie nie mija. Niestety, ze słońcem nie ma żartów – liczba zachorowań na raka skóry szybko rośnie. To jeden z najbardziej złośliwych nowotworów skóry, który rozwija się szybko i daje liczne przerzuty. Czy można uniknąć czerniaka, nie rezygnując z przyjemności opalania?

Spis treści

1. Skutki opalania - przebarwienia, plamy, piegi
2. Jak rozpoznać czerniaka?
3. Znamiona nie lubią słońca
4. Czerniak w czterech odmianach
5. Ochrona skóry i obserwacja, potem badania skóry
6. Czerniak - objawy

Dermatolodzy są zdania, że bezpieczne opalanie w ogóle nie istnieje. Opalenizna nie jest bowiem niczym innym, jak reakcją obronną na promieniowanie ultrafioletowe. Pod wpływem słońca pogrubia się warstwa rogowa naskórka i zmienia jego zabarwienie, ponieważ zwiększa się wytwarzanie barwnika zwanego melaniną. W ten sposób skóra broni się przed oparzeniem. W efekcie więc na skórze pojawiają się różne zmiany. Większość z nich jest niegroźna, ale są i takie, z których może rozwinąć się jeden z najbardziej złośliwych nowotworów – czerniak.

Skutki opalania - przebarwienia, plamy, piegi

Na powstawanie i nasilanie się zmian skórnych pod wpływem słońca najbardziej narażone są osoby z małą ilością melaniny (jasna karnacja skóry, włosy blond lub rude, niebieskie oczy), a także ludzie starsi. Najczęstsze z takich zmian to:

• piegi – drobne brunatne plamki na odkrytych częściach skóry; są wrodzone i dziedziczne, bardziej uwidaczniają się po nasłonecznieniu; leczenie jest wyłącznie miejscowe (stosuje się maści złuszczające i odbarwiające, ale ostrożnie, bo niekiedy powodują nierównomierne odbarwienia!)
• ostudy – plamiste przebarwienia w obrębie skóry twarzy, głównie u kobiet ciężarnych, z zaburzeniami miesiączkowania i innymi hormonalnymi (tarczyca, nadnercza), które mogą nasilać się po nasłonecznieniu; ustępują samoistnie lub po wyleczeniu choroby podstawowej; można próbować stosowania maści odbarwiających jak przy leczeniu piegów
• zaburzenia pigmentacji skóry (przebarwienia i odbarwienia) po oparzeniach słonecznych zwykle po kilku miesiącach ustępują, ale zdarza się, że zmiany są trwałe.

Uwaga! Oparzenia słoneczne wyraźnie zwiększają niebezpieczeństwo wystąpienia raka skóry. Lekarze wyliczyli, że po trzech oparzeniach przebytych w dzieciństwie ryzyko zachorowania w przyszłości na raka skóry (głównie czerniaka) rośnie aż czterokrotnie.

Jak rozpoznać czerniaka?

Znamiona nie lubią słońca

Prawdziwe niebezpieczeństwo wiąże się jednak ze znamionami. Są to wrodzone nieprawidłowości rozwojowe skóry. Znamiona mogą wychodzić z naskórka (np. brodawki łojotokowe), naczyń krwionośnych i chłonnych (płaskie lub wypukłe, zwykle sinoczerwone) i w końcu z komórek barwnikowych skóry – melanocytów (znamiona barwnikowe). Te ostatnie są plamistymi lub lekko wypukłymi zmianami o brunatnym zabarwieniu, gładkiej albo nieco nierównej powierzchni, niekiedy owłosionej. Wystawiane na słońce lub mechanicznie drażnione (np. ocieranie przez odzież, smarowanie ciała, piasek na plaży, urazy przy uprawianiu sportów) mogą zezłośliwieć i rozwinąć się w czerniaka. Jest to jeden z najbardziej agresywnych nowotworów skóry. Ale nawet i on, jeśli zostanie wcześnie wykryty, daje dużą szansę na całkowite wyleczenie.

Czerniak w czterech odmianach

1. Czerniak, który rozwija się z płaskich, nieowłosionych znamion skórnych. Występuje najczęściej u kobiet w średnim wieku. Jest nierównomiernie przebarwioną plamą, z nieregularnymi drobnymi uwypukleniami o nierównych zarysach. Rozwój nowotworu jest powolny, trwa nawet kilka lat. Zajmuje zarówno osłonięte, jak i nieosłonięte okolice ciała.
2. Czerniaki, które wychodzą z plam soczewicowatych, stosunkowo łagodne, rozwijające się wiele lat, głównie u osób starszych. Punktem wyjścia są płaskie plamy koloru kawy z mlekiem, o nieregularnych zarysach i nierównomiernym rozłożeniu barwnika, średnicy kilkunastu do kilkudziesięciu milimetrów, głównie na twarzy i w miejscach odsłoniętych. Pierwszym objawem zezłośliwienia jest powstawanie wyczuwalnych guzków.
3. Czerniak guzkowy to przebarwiony, szybko rosnący guzek, który ulega owrzodzeniu. Rozwija się głównie na głowie, plecach i karku. Częściej występuje u mężczyzn. Dość szybko daje przerzuty. Okres 5-letniego przeżycia wynosi (mimo leczenia) około 30 proc.
4. Czerniak bezbarwnikowy jest – na szczęście – odmianą bardzo rzadką. Komórki nowotworowe są tak złośliwe, że nie potrafią wytwarzać barwnika – melaniny.

Ochrona skóry i obserwacja, potem badania skóry

U młodych osób czerniak najczęściej pojawia się na klatce piersiowej (zwłaszcza u mężczyzn) lub na dolnych partiach nóg (u kobiet). U starszych nowotwór upodobał sobie twarz. To jednak nie znaczy, że nie może się rozwinąć na innych częściach ciała. Trzeba więc nie tylko zabezpieczać skórę (a szczególnie starannie znamiona) kremami z filtrem, ale również uważnie ją obserwować.

Czerniak - objawy

• pojawienie się czerwonawej obwódki zapalnej;
• powiększanie się znamienia i sączące owrzodzenia w jego obrębie;
• brodawkowaty (postępujący!) przerost powierzchni znamienia;
• świąd skóry w pobliżu znamienia.

Czerniaki wymagają bardzo intensywnego leczenia – chirurgicznego i chemioterapii. Zazwyczaj najpierw zaleca się profilaktyczne naświetlania, następnie usuwa się zmianę z minimum 1cm marginesem zdrowej tkanki, a później przeprowadza się się chemioterapię. Są również (z dość dobrym wynikiem) próby stosowania swoistych szczepionek.

miesięcznik "Zdrowie"