Czerniak - jak go samodzielnie rozpoznać? Profilaktyka czerniaka

Czerniak to nowotwór złośliwy skóry, który wykryty we wczesnym stadium jest w pełni uleczalny. Dlatego tak ważna jest profilaktyka tego nowotworu. Sprawdź, czy umiałbyś go rozpoznać na pierwszym etapie rozwoju. Jakie zmiany skórne powinny skłonić cię do wizyty u lekarza?

Czerniak jest to nowotwór skóry, który wywodzi się melanocytów, czyli komórek pigmentowych odpowiadających m.in. za ciemne zabarwienie skóry pod wpływem promieni słonecznych. Najwięcej melanocytów znajduje się w warstwie podstawnej naskórka, dlatego też czerniak pojawia się na powierzchni skóry głowy i szyi, jak również na stopach, kończynach, pod paznokciem.

Spis treści

1. Czerniak - przyczyny powstawania
2. Czerniak – jak go samodzielnie rozpoznać?
3. Jak diagnozować czerniaka?
4. Czerniak – profilaktyka. Jak się przed nim uchronić?

Czerniak - przyczyny powstawania

Za główną przyczynę powstania tego nowotworu uznaje się nadmierną ekspozycję ciała na promienie słoneczne oraz niedostateczną ochronę przed nimi.

Innymi czynnikami sprzyjającymi powstawaniu czerniaka są:

• mechaniczne oraz chemiczne drażnienie naskórka,
• czynniki genetyczne
• oraz niska zawartość barwnika w skórze.

Czerniak – jak go samodzielnie rozpoznać?

Obserwacja skóry to podstawa do rozpoznania czerniaka. Jeśli mamy na skórze znamiona, a w ostatnim czasie zmieniły one kształt lub kolor, warto się nimi zainteresować. Szczególnie jeśli zmiana jest nagła i bardzo widoczna.

Czerniak wyróżnia się asymetrią, każda więc zmiana, która ma nierówne brzegi, już powinna być dla nas podejrzana. Także znamię, które zmieniło barwę, powinno się obserwować.

Wbrew pozorom, jak podkreśla to prof. dr hab. n. med. Piotr Rutkowski, czerniak nie musi być koniecznie czarny. Jego barwa może być brunatna, fioletowa, może być też blady. Dlatego nie powinniśmy sugerować się kolorem zmiany skórnej, ale bardziej jej nierównością i wielkością.

Każda zmiana powyżej 5-6 mm kwalifikuje się już do wizyty do dermatologa. Naszą czujność powinno również wzbudzić uwypuklenie znamienia lub jego zaczerwienienie.

Jak rozpoznać czerniaka? Zdjęcia

Jak diagnozować czerniaka?

Kiedy zaobserwujemy u siebie niepokojącą zmianę skórną, koniecznie trzeba udać się do dermatologa. Tam specjalista przy pomocy dermatoskopu lub wideodermatoskopu obejrzy dokładnie skórę, kwalifikując nas lub nie do dalszej diagnostyki.

Jeśli dermatolog podejrzewa czerniaka, wyśle nas na biopsję, podczas której usuwa się zmianę. Patolog, który potem ogląda wycinek skóry pod mikroskopem, decyduje, czy mamy do czynienia z czerniakiem, czy też inną zmianą, nie będącą nowotworem.

Określa również, jaki jest stopień zaawansowania czerniaka, czy jest on głęboki, czy nacieka na inne tkanki skóry i jak należy ukierunkować leczenie.

Dodatkowymi badaniami, które wykonuje się podczas diagnostyki czerniaka, są:

• morfologia krwi,
• próby wątrobowe
• czy obecność dehydrogenazy mleczanowej (LDH).

Oprócz tego wykonuje się:

• USG węzłów chłonnych,
• USG jamy brzusznej
• czy RTG klatki piersiowej.

Czerniak – profilaktyka. Jak się przed nim uchronić?

Kremy ochronne z filtrem UV

Pierwotna profilaktyka czerniaka polega na ochronie skóry przed promieniami UV, także tymi, które pochodzą z innych źródeł niż słońce, np. z solarium.

Właściwe zabezpieczenie skóry przed ekspozycją słoneczną obejmuje zarówno odpowiedni ubiór (w krajach o wysokim stopniu nasłonecznienia są to gęsto tkane tkaniny), jak również rozsądnie dobrane kosmetyki z wysokim filtrem UV.

Dobierając taki kosmetyk (zazwyczaj krem czy emulsję), warto znać nie tylko oznaczenie liczby faktora, jaka się na nim znajduje, ale dobrze też wiedzieć, do czego się ona odnosi.

Na przykład kosmetyk z filtrem SPF 15 oznacza, że osoba, która nim się posmaruje, może przebywać 15 razy dłużej na słońcu niż wtedy, gdyby była wystawiona na promienie słoneczne bez kremu.

O tym, ile czasu można eksponować ciało na promienie słoneczne bez używania specjalnego kosmetyku, decyduje nasz fototyp.

• Fototyp I – to osoby o jasnej skórze, które często mają piegi, włosy rude lub blond, a oczy koloru niebieskiego lub zielonego. Mogą bez kremu z filtrem pozostawać na słońcu przez 10 minut, bez ryzyka poparzenia.
• Fototyp II – jasna skóra, czasem piegi, włosy kolor blond lub brązowego, oczy niebieskie, zielone, rzadko kiedy piwne. Osoby o tym fenotypie mogą przebywać bezpiecznie na słońcu przez 15 minut.
• Fototyp III – śniada skóra, brak piegów, włosy ciemny blond lub brązowe. Dopuszczalny czas przebywania na słońcu bez kremu z filtrem to około 20 minut.
• Fototyp IV – lekko śniada skóra, brak piegów, włosy czarne lub ciemnobrązowe, oczy ciemne. Te osoby mogą eksponować się na słońce bez kosmetyków z filtrem przez 30 minut.

O czym należy pamiętać przy smarowaniu się kremem z filtrem?

Nakładanie kremu z filtrem trzeba ponawiać po każdym zmoczeniu w wodzie i po upływie czasu jego działania.

Jeśli osoba o fototypie II może bezpiecznie przebywać na słońcu bez kremu przez 15 minut, a po posmarowaniu kosmetykiem SPF 15 – piętnaście razy dłużej, oznacza to, że po upływie 225 minut (niecałych 4 godzin), musi aplikację kremu ponowić.

Aby krem działał właściwie, musi być też nałożony w odpowiedniej ilości. Oznacza to, że dorosły człowiek powinien posmarować się ilością kremu równą co najmniej piłce do golfa.

Ochrona przed poparzeniami słonecznymi

Ochrona przed czerniakiem nie obejmuje tylko dorosłych. Dzieci mają o znacznie bardziej wrażliwą skórę niż dorośli, dlatego należy je szczególnie zabezpieczać przed zbytnią ekspozycją na słońce.

Zarówno u osób wiekowych, jak i małoletnich, ważna jest ochrona przed poparzeniem słonecznym, które w przyszłości może przyspieszyć wystąpienia czerniaka.

Wystarczy jedno poparzenie słoneczne w dzieciństwie, któremu towarzyszyły pęcherze, aby zwiększyć ryzyko wystąpienia nowotworu skóry o 50%.

Oparzenie tego stopnia uszkadza DNA, co powoduje, że obszar skóry, który został nim objęty już do końca życia będzie bardziej wrażliwy niż pozostałe partie, a na jego podłożu może rozwinąć się czerniak.

Czytaj też: Oparzenia słoneczne - co stosować u dzieci?

Zadbanie o odporność

Zdaniem dr n. med. M. Ziobry, powstanie czerniaka ma również związek z osłabieniem układu immunologicznego. W związku z tym,  aby zmniejszyć ryzyko pojawienia się nowotworu skóry, warto zadbać o wzmocnienie swojej odporności przy pomocy:

• diety,
• odpowiedniej suplementacji witaminą C i D,
• czy higienicznego i aktywnego trybu życia.

Dowiedz się więcej:

• Czerniak: przyczyny, objawy, leczenie
• Czerniak guzkowy – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Dominika Wilk