8 najbardziej zabójczych nowotworów złośliwych. Dlaczego wciąż nie ma na nie lekarstwa?

Nowotwory stanowią bez wątpienia jeden z wiodących problemów zdrowotnych społeczeństw wysokorozwiniętych. Pomimo ogromnego postępu medycyny i farmakologii w ostatnich latach uniwersalny lek na raka pozostaje wciąż nieuchwytny. Niektóre nowotwory złośliwe cechują się zdecydowanie wyższą śmiertelnością niż inne, co jest określanie na podstawie tzw. względnego wskaźnika przeżyć 5-letnich. Poniżej znajdziesz listę najbardziej zabójczych nowotworów złośliwych naszych czasów.

Spis treści

1. Co decyduje o śmiertelności różnych typów nowotworów złośliwych?
2. Najbardziej zabójcze nowotwory
3. Dlaczego nadal nie ma leku na raka?

Co decyduje o śmiertelności różnych typów nowotworów złośliwych?

Uczucia, które towarzyszą diagnozie raka, to zwykle niepewność, lęk i strach. Statystyki pokazują, że tuż po chorobach układu krążenia, faktycznie nowotwory złośliwe są drugą przyczyną śmierci, nie tylko w Ameryce, ale też w społeczeństwach Europy. Nawet wcześnie zdiagnozowany i traktowany coraz nowocześniejszymi środkami terapeutycznymi, rak wciąż ma ogromną moc zabijania.

Według Światowej Organizacji Zdrowia trzy typy nowotworów, które zabiły najwięcej ludzi na świecie w 2020 r., to rak płuc (1,80 mln zgonów), rak jelita grubego (916 000 zgonów) oraz rak wątroby (830 tys. zgonów). Wbrew pozorom, nie są to jednak wcale najbardziej śmiercionośne nowotwory.

Liczba osób, które każdego roku stają się ofiarami nowotworów złośliwych, zależy od dwóch czynników: tego, ile ludzi na niego choruje (tzw. zapadalność na raka) oraz jaki procent osób, u których zdiagnozowano raka, przeżywa chorobę (tzw. przeżywalność). Mianem najbardziej zabójczych nowotworów można więc określić szczególnie te, które cechują się najniższymi współczynnikami przeżywalności.

W onkologii przeżywalność pacjentów chorych na nowotwory złośliwe określa się specjalnym parametrem, tzw. względnym wskaźnikiem przeżyć 5-letnich. Jest to odsetek osób, które prawdopodobnie przeżyją skutki danego nowotworu w ciągu pięciu lat od postawienia diagnozy. Na podstawie wieloletnich obserwacji oszacowano, że właśnie okres 5 lat stanowi przełomowy czas dla wyzdrowienia pacjenta, w którym może zdarzyć się również najwięcej niepowodzeń.

Wskaźniki takie stanowią niejako miarę rokowania danego nowotworu w populacji, pośrednio oceniają także jakość i skuteczność zastosowanej terapii onkologicznej. Przeżywalność określana w ramach wskaźnika przeżyć 5-letnich nie obejmuje natomiast zgonów z przyczyn innych niż dana choroba nowotworowa.

W każdym kraju oceną ww. wskaźników zajmuje się specjalna instytucja. Analizuje ona i publikuje statystyki wykonane na przełomie wielu lat wstecz. Na ich podstawie wykonuje się specjalne rejestry, a nawet opracowuje nowe wytyczne.

Stany Zjednoczone stanowią doskonały przykład społeczeństwa wysoko rozwiniętego, często narażonego na różnorodne skutki zmian klimatycznych i cywilizacyjnych. Choć w każdym kraju statystyki zachorowalności na nowotwory mogą kształtować się nieco inaczej, na podstawie przykładów danych z USA możemy wnioskować o globalnych trendach populacyjnych.

Oto spojrzenie na 8 najbardziej śmiercionośnych nowotworów w Stanach Zjednoczonych na podstawie względnych wskaźników przeżyć 5-letnich, dla przypadków zdiagnozowanych w latach 2011-2017 i opracowanych przez The Surveillance, Epidemiology, and End Results (SEER), The National Program of Cancer Registries.

Najbardziej zabójcze nowotwory

Rak trzustki. 5-letnie względne przeżycie: 11,5%

Rak trzustki rozwija się w tkankach trzustki, gruczołu wspomagającego trawienie i wydzielającego hormony. Według danych SEER, nowotwory układu pokarmowego generalnie należą do chorób o dość wysokiej śmiertelności, gdzie często mniej niż połowa pacjentów przeżywa pięć lat. Rak trzustki jest jednak najbardziej śmiercionośny z tej grupy.

Większość raków trzustki to nowotwory zewnątrzwydzielnicze, co oznacza, że ​​rak powstaje w komórkach pęcherzykowych syntetyzujących enzymy trawienne. Znacznie rzadziej nowotwory wywodzą się z komórek wydzielania wewnętrznego trzustki (tzw. wysepek trzustkowych), które wytwarzają hormony, takie jak insulina. Według profesjonalnej nomenklatury nazywane są one guzami neuroendokrynnymi trzustki (NET) lub guzami z komórek wysp trzustkowych.

Chociaż NET dają często mało specyficzne objawy, co znacznie utrudnia diagnostykę problemu, stanowią one zaledwie 7% wszystkich raków trzustki i mają znacznie lepsze rokowania. Do podtypów o największej śmiertelności należy m.in. rak zrazikowy oraz rak przewodowy trzustki.

Najczęściej występujące objawy raka trzustki to np.:

• Wymioty i nudności nieznanego pochodzenia
• Bóle grzbietu lub nadbrzusza
• Zaburzenia wypróżniania i tłuszczowe stolce
• Zaburzenia trawienia
• Osłabienie i utrata masy ciała

W zależności od zaawansowania procesu nowotworowego, lekarze mogą leczyć raka trzustki za pomocą operacji, radioterapii lub chemioterapii. Inne metody leczenia mogą obejmować immunoterapię (która pobudza układ odpornościowy do ataku na raka) lub terapie celowane (leki ukierunkowane na antygeny specyficzne dla komórek rakowych). Agencje zdrowia oceniają, że w 2022 roku rak trzustki pochłonął blisko 50 000 ofiar śmiertelnych jedynie na terenie USA.

Międzybłoniak opłucnej (mezotelioma). 5-letnie względne przeżycie: 12%

Mezotelium to warstwa komórek, które wyścielają niektóre jamy ciała i otaczają narządy wewnętrzne. Międzybłoniak jest nowotworem złośliwym wywodzącym się z tych komórek. Większość podtypów międzybłoniaków rozwija się w mezotelium otaczającym płuca, czyli błoną surowicza nazwaną opłucną. Ten rodzaj raka nazywa się międzybłoniakiem opłucnej.

Inny często wykrywany podtyp międzybłoniaka tworzy się w otrzewnej, tkance wyściełającej brzuch i otaczającej narządy jamy brzusznej, takie jak żołądek i wątroba; nazywany jest międzybłoniakiem otrzewnej.

Główną przyczyną występowania tych nowotworów jest kontakt z azbestem, włóknem mineralnym niegdyś powszechnie stosowanym do izolacji dachów i ścian. Na międzybłoniaka opłucnej najczęściej chorują więc pracownicy przemysłu budowlanego, stoczni, zakładów mechanicznych. Nowotwór najczęściej diagnozowany jest po 60-tym roku życia u mężczyzn, a głównie objawy to:

• Ból w klatce piersiowej
• Przewlekły kaszel
• Duszności
• Spadek masy ciała

Leczenie międzybłoniaka zależy od stopnia zaawansowania, i często polega na zmniejszaniu masy powiększającego się guza poprzez zabiegi operacyjne, chemio- lub radioterapię. Nowotwór ten ma zwykle agresywny przebieg, może naciekać okoliczne tkanki i ważne życiowo narządy, co znacznie obniża szanse chorego na wyzdrowienie.

Rak pęcherzyka żółciowego. 5-letnie względne przeżycie: 19,4%

Ten nowotwór układu pokarmowego ma swój początek w pęcherzyku żółciowym. Pęcherzyk ten, połączony jest z wątrobą i dwunastnicą drogami żółciowymi. Jego głównym zadaniem jest gromadzenie i uwalnianie żółci, która jest niezbędna w procesach trawiennych do emulgowania tłuszczy. Kamienie żółciowe, czyli złogi cholesterolu, bilirubiny i białek nagromadzone w pęcherzyku żółciowym lub przewodach żółciowych, znacznie zwiększają ryzyko zachorowania na raka pęcherzyka żółciowego.

Rak pęcherzyka żółciowego ten znacznie częściej występuje u osób otyłych, uzależnionych od alkoholu, a także około 5 razy częściej u kobiet. Najważniejsze objawy raka pęcherzyka żółciowego obejmują:

• Bóle nadbrzusza (głównie w prawej, górnej części)
• Żółtaczkę
• Wymioty i nudności
• Tłuszczowe stolce
• Zaburzenia trawienia
• Osłabienie

Nowotwór ten często bardzo długo pozostaje bezobjawowy, a do jego rozpoznania dochodzi przypadkowo podczas badań USG wykonywanych z innych wskazań medycznych. Rokowania raka pęcherzyka żółciowego już od początku diagnozy są zwykle niepomyślne, a większość guzów okazuje się nieoperacyjna.

Rak przełyku. 5-letnie względne przeżycie: 20,6%

Złośliwe nowotwory przełyku mogą wywodzić się z 2 typów komórek- nabłonka płaskiego lub z komórek gruczołowych. Znacznie częściej diagnozowane są u mężczyzn, głownie po 40. roku życia.

Czynniki ryzyka raka przełyku obejmują również otyłość, palenie tytoniu, częste spożywanie alkoholu oraz refluks żołądkowy, w którym kwas żołądkowy przedostaje się do dolnego odcinka przełyku, wywołując stany zapalne. Rozwój raka przełyku może mieć też podłoże genetyczne.

Najczęściej występującymi objawami tego typu nowotworu są:

• Zaburzenia połykania i przełykania kęsów pokarmu (tzw. dysfagia)
• Bóle w okolicach mostka
• Zmniejszenia masy ciała
• Czkawka
• Duszności
• Kaszel
• Chrypka

Rozpoznanie raka przełyku dokonywane jest na podstawie badań endoskopowych i analizach histopatologicznych pobranego wycinka tkanki. Leczenie zależy od stopnia zaawansowania nowotworu i występowania przerzutów do węzłów chłonnych. Szacuje, że tylko w 2022 roku rak przełyku doprowadził do śmierci ponad 16 000 Amerykanów.

Rak wątrobowokomórkowy i rak wewnątrzwątrobowych przewodów żółciowych. 5-letnie względne przeżycie: 20,8%

Nowotwory rozwijające się w obrębie wątroby mogą mieć charakter łagodny lub złośliwy, jednak raki wątroby są jedną z najczęstszych form nowotworów złośliwych na świecie. Dodatkowo, ich częstość występowania (w USA) wzrosła ponad trzykrotnie od lat 80.

Najbardziej znaczącym czynnikiem ryzyka raka wątrobowokomórkowego jest przewlekłe zapalenie wątroby typu B lub wirusowe zapalenie wątroby typu C. Zakażenie wirusami HBV lub HCV, do którego dochodzi podczas kontaktu z zakażoną krwią, odpowiada za około 80% przypadków tego nowotworu. Znaczącą rolę w rozwoju tego typu raka odgrywa także alkoholowa marskość wątroby lub niealkoholowe stłuszczenie wątroby.

Blisko spokrewnionym nowotworem jest rak wewnątrzwątrobowych dróg żółciowych, który występuje w przewodach transportujących żółć z wątroby i pęcherzyka żółciowego do jelita cienkiego, gdzie żółć wspomaga trawienie tłuszczy w pożywieniu.

Wspólne objawy kliniczne pojawiające się w obu typach tych nowotworów to:

• Bóle w prawym podżebrzu,
• Żółtaczka,
• Powiększenie wątroby
• Wodobrzusze
• Utrata wagi i osłabienie

Leczenie polega na ingerencji chirurgicznej (w tym przeszczepach wątroby) lub zastosowaniu radioterapii w przypadku obecności przerzutów. Przy nowotworach złośliwych wątroby, z uwagi na niską skuteczność i niewydolność narządu, nie stosuje się chemioterapii.

Rak płuca i oskrzeli. 5-letnie przeżycie: 22,9%

Pośród wszystkich nowotworów złośliwych, rak płuc i oskrzeli zabija każdego roku około 1,6 miliona ludzi na całym świecie. Jest jednym z nowotworów o najgorszych rokowaniach. Głównymi przyczynami jego występowania są palenie i używanie wyrobów tytoniowych, narażenie na ich dym, ale również narażenie zawodowe na szkodliwe substancje jak azbest czy arsen. Istnieją dwa główne typy tego nowotworu: niedrobnokomórkowy rak płuca, występujący najczęściej, oraz drobnokomórkowy rak płuca, który rozprzestrzenia się szybciej.

Objawy raka płuc lub oskrzeli, szczególnie na początku, łatwo pomylić z napadami astmy lub przewlekłą infekcją dróg oddechowych. U chorych powtarzają się:

• Zaburzenia oddechu (oddech ciężki, lub skrócony, duszności)
• Odkrztuszanie krwi lub śluzu o brunatnej barwie
• Bóle w klatce piersiowej
• Zaburzenia połykania (dysfagia)
• Chrypka

Pierwotne nowotwory płuca dość często przerzutują do innych, odległych narządów, m.in. wątroby, nerek, mózgu a nawet kości. W zależności od stopnia zaawansowania klinicznego nowotworu, a także ogólnego samopoczucia chorego, lecenie może obejmować zabiegi operacyjne (usunięcie zajętego płata płuca) lub leczenie ogólnoustrojowe (radio lub chemioterapię).

Ostra białaczka monocytowa. 5-letnie względne przeżycie: 24,8%

Ostra białaczka monocytowa jest podtypem białaczki zwanego ostrą białaczką szpikową (AML). Rozwija się w komórkach prekursorowych krwi, znajdujących się na drodze do przekształcenia się w inne komórki układu odpornościowego zwane monocytami.

Monocyty są główną częścią wrodzonego układu odpornościowego. Ich głównym zadaniem jest wydostawanie się poza światło naczyń krwionośnych, w rejonach gdzie rozwija się stan zapalny oraz fagocytowanie patogenów. Dojrzałe monocyty produkują także wiele substancji niezbędnych dla prawidłowego działania systemu immunologicznego: inteferonu, interleukin i leukotrienów.

Na skutek procesu nowotworowego pula prawidłowych monocytów zostaje zastępowana przez szybko dzielące się, dysfunkcyjne komórki. Choroba może rozwijać się gwałtownie, zwłaszcza u dzieci i młodzieży, a jej pierwsze objawy przypominają częste infekcje wirusowe lub bakteryjne lub ich powikłania, jak::

• Gorączka
• Osłabienie
• Krwawienie z nosa
• Częste zakażenia
• Stany zapalne dziąseł

Zaawansowana białaczka monocytowa może doprowadzić do powstania krwotoków wewnętrznych, sepsy i niewydolności wielonarządowej. Sposobami leczenia choroby jest najczęściej chemioterapia.

Rak mózgu. 5-letnie względne przeżycie: 32,5%

U osób dorosłych guzy mózgu rzadko biorą swój początek bezpośrednio w tkance nerwowej. Częściej rozprzestrzeniają się tam z innych nowotworów, najczęściej raka piersi czy płuc. Mimo to, nowotwory mózgu, które przerzutują z nowotworów powstałych w innym miejscu ciała, nie są uwzględniane w statystykach przeżywalności raka mózgu, ponieważ nowotwory są klasyfikowane zgodnie z miejscem ich pochodzenia.

Inaczej jest u dzieci, gdzie większość guzów mózgu zaczyna się w obrębie czaszki. Czynnikami ryzyka guzów mózgu jest na przykład obciążenie genetyczne występujące w rodzinie, lub (np. podczas radioterapii innej części ciała). W zależności od lokalizacji guza może on wywoływać wiele dolegliwości neurologicznych, od bóli głowy, niedowładów kończyn i zaburzeń wzroku, aż po zaburzenia zachowania i osobowości.

Przewiduje się, że nowotwory mózgu i innych nowotworów układu nerwowego spowodowały śmierć około ponad 18 000 osób w USA w 2022 r.

Dlaczego nadal nie ma leku na raka?

Przez większą część XX wieku, aż do lat 90., liczba osób umierających na raka każdego roku w stosunku do wielkości populacji stale rosła.

Od tego czasu, dzięki osiągnięciom medycyny i farmakologii, a także globalnej edukacji społeczeństw i propagowaniu profilaktyki prozdrowotnej śmiertelność z powodu raka spadła o średnio 30%. Jednak pomimo całego postępu uniwersalne „lekarstwo na raka” pozostaje nieuchwytne z wielu powodów.

Pierwszą kwestią jest fakt, że rak nie jest jednorodną chorobą, którą można wyeliminować za pomocą pojedynczego specyfiku. Nowotwory wywodzą się z różnorodnych tkanek, charakteryzują się odmiennymi stadiami zróżnicowania i odmiennymi markerami powierzchniowymi. Tak więc aby wyleczyć chociażby wszystkie najbardziej śmiertelne nowotwory złośliwe, potrzebowalibyśmy setek różnych rodzajów substancji.

Innym powodem, dla którego trudno jest wyleczyć raka, jest to, że usunięcie wszystkich komórek zmienionych nowotworowo z organizmu chorego jest niewiarygodnie trudne. Pojedyncze komórki nowotworowe mogą pozostać uśpione przez wiele lat i niewykryte przez układ odpornościowy człowieka, pomimo początkowego sukcesu terapii onkologicznej i ustąpienia objawów. Im dłużej dana osoba jest w stadium remisji, tym mniejsze prawdopodobieństwo, że rak powróci. Niestety nigdy nie ma na to gwarancji.

Dodatkowo, każda osoba może inaczej reagować na dany system leczenia, co jest uwarunkowane jej unikalną sygnaturą molekularną komórek i genami. Nawet pomimo zdiagnozowania tego samego typu nowotworu u 2 różnych pacjentów, mogą oni w różny sposób odpowiadać na tę samą terapię.

Bez wątpienia wynalezienie skutecznego i bezpiecznego leku na raka będzie stanowiło wyzwanie dla medycyny przyszłości przez kolejne dziesięciolecia.