Zespół Hornera to uszkodzenie nerwu w oku

Zespół Hornera to choroba – opisana w 1869 roku przez szwajcarskiego okulistę Friedricha Hornera. Jej przyczyną jest przerwanie współczulnego unerwienia oka łączącego ośrodek w pniu mózgu z okiem.

Uszkodzenie oka może mieć miejsce na poziomie pierwszego neuronu drogi podwzgórzowo-rdzeniowej (np. przy uszkodzeniu rdzenia szyjnego), na poziomie drugiego neuronu przed zwojem (np. gdy pień współczulny jest uciśnięty przez guz płuca) lub po przełączeniu włókien w zwojach (np. na wysokości tętnicy szyjnej wewnętrznej, w guzach zatoki jamistej). W przypadku dzieci zespół Hornera niekiedy prowadzi do wystąpienia różnobarwności tęczówek (heterochromii).

Zespół Hornera – przyczyny

Przyczyną zespołu Hornera może być ucisk tkanek głowy, ich uszkodzenie lub całkowite przerwanie. Może do niego dojść w wyniku urazu czaszki, okolic oczodołu oraz szyi. W etiologii Zespołu Hornera mogą leżeć: zespół Wallenberga, jamistość rdzenia, guzy w obrębie rdzenia, uszkodzenia pnia mózgu i pnia współczulnego, nowotwory szyi (węzłów chłonnych). Niekiedy zespół Hornera jest powodowany żebrem szyjnym, powiększeniem gruczołu tarczowego, powiększeniem węzłów chłonnych szyi, patologiami przestrzeni pozagardłowej, którym towarzyszy porażenie nerwów opuszki.

Zespół Hornera – objawy

U chorych z zespołem Hornera na skutek porażenia lub osłabienia unerwionych współczulnie mięśni tarczkowych górnych i dolnych obserwuje się zwężenie szpary powiekowej po stronie uszkodzenia (ptosis). Ponadto objawem choroby jest zwężenie źrenicy oka po stronie zajętej chorobą (miosis). Dzieje się tak w wyniku działania mięśni zwieracza źrenicy bez opozycji rozwieracza. Na skutek zaburzenia dochodzi do nierówności źrenic (anisocoria). A sama źrenica przestaje lub bardzo wolno rozszerza się w ciemności. W przypadku porażenia unerwionego współczulnie mięśnia oczodołowego dochodzi do zapadnięcia gałki ocznej (enophtalmus). Często chorzy z zespołem Hornera cierpią na niedobarwliwą różnobarwność tęczówek, przy czym tęczówka po stornie objętej chorobą jest jaśniejsza.
Niekiedy zespół Hornera jest objawem innej choroby – guza Pancoasta. Guz rozwijający się w szczycie płuca uszkadza pień współczulny naciekając na niego. Wówczas zanika aktywność współczulna w obszarze unerwianym przez pień współczulny i występują nie tylko wyżej wymienione objawy, ale także ma miejsce skutkujący rozszerzeniem naczyń skórnych rozkurcz ich mięśniówki (vasodilatatio) oraz upośledzenie wydzielania potu po części twarzy zajętej chorobą (anhidrosis). Innymi objawami mogą być zmiany składu łez, przemijające obniżenie ciśnienia panującego w gałce ocznej oraz pozorny wytrzeszcz.

Zespół Hornera – leczenie

Leczenie zespołu Hornera ma charakter głównie przyczynowy i nastawione jest na eliminację czynnika wywołującego objawy. Niekiedy konieczna jest terapia innych stanów, które wywołują różne objawy, a współistnieją z zespołem Hornera.