Odwarstwienie siatkówki grozi utratą wzroku

Odwarstwienie siatkówki jest w okulistyce traktowane tak samo jak w kardiologii zawał serca. Grozi utratą wzroku, a często rozwija się bezobjawowo. W grupie ryzyka są ludzie po 50. roku życia, osoby z cukrzycą, dużą krótkowzrocznością, AZS, a także ci, którzy urodzili się jako wcześniaki. Sprawdź przyczyny, objawy i metody leczenia odwarstwienia siatkówki.

Spis treści

1. Odwarstwienie siatkówki - objawy
2. Odwarstwienie siatkówki - kto jest zagrożony?

Odwarstwienie siatkówki to niebezpieczne schorzenie, które grozi całkowitą i nieodwracalną utratą wzroku. Czas odgrywa tu niezwykle ważną rolę - przy pierwszych objawach choroby można bowiem przywrócić całkowitą lub bardzo dobrą ostrość widzenia. Dlatego nie wolno lekceważyć sygnałów, które świadczą o tym, że w którejś z warstw siatkówki doszło do uszkodzenia naczyń i wylewu, choć - niestety - takie sygnały nie zawsze się pojawiają.

Odwarstwienie siatkówki - objawy

Nie zwlekajmy ani godziny i jedźmy na ostry dyżur okulistyczny, gdy przeszkadzają nam latające muszki, czarny deszcz, kropki lub farfocle przed oczami. To znak, że w siatkówce powstała wyrwa, dziura i prawdopodobnie przerwane zostało naczynie krwionośne. Wylewająca się z niego krew jest widziana przez pacjenta w postaci czarnego deszczu. Przez nią przesącza się też płyn wypełniający wnętrze oka. Im większe uszkodzenie, tym szybciej płyn przecieka pod siatkówkę i zaczyna ona coraz bardziej się odwarstwiać.

Pierwszym symptomem zaczynającego się odwarstwienia bywają błyski pojawiające się zarówno w dzień, jak i w nocy. Albo chory nagle przestaje widzieć jedną stroną oka - tak, jakby miał na nim zasłonę (jej wielkość zależy od tego, jak duży fragment siatkówki uległ odklejeniu). Jeśli siatkówka odkleiła się po stronie skroni, nie widzimy częścią oka bliższą nasadzie nosa.

Upośledzenie widzenia jest związane ze sposobem, w jaki siatkówka jest odżywiana. Jedną trzecią składników odżywczych dostarczają naczynia krwionośne znajdujące się na jej powierzchni. Dwie trzecie pokarmu pochodzi z naczyń przebiegających wewnątrz gałki ocznej. Gdy siatkówka się odklei od wewnętrznej powierzchni ściany gałki, traci kontakt z naczyniami krwionośnymi, które ją odżywiają, i obumiera. To proces, którego nie da się odwrócić.

Odwarstwienie siatkówki - kto jest zagrożony?

Lekarze od lat zastanawiają się, dlaczego u niektórych osób dochodzi do rozdarcia, a następnie odwarstwienia siatkówki. Poza wrodzonymi wadami głównym winowajcą jest wiek. Z upływem lat zmienia się bowiem struktura siatkówki oraz ciała szklistego, które około 50. roku życia odłącza się od niej. Jeżeli łączące je włókna są nie dość elastyczne, może dojść do ciągnięcia i oderwania siatkówki. Dlatego każdy, kto ukończył 50 lat, powinien iść do okulisty i poprosić o zbadanie siatkówki, by uniknąć poważniejszych kłopotów. Proste badanie okulistyczne pozwoli ustalić, czy istnieją w siatkówce miejsca o obniżonej odporności, które mogłyby stać się przyczyną przedarcia, a następnie odwarstwienia.Do uszkodzeń siatkówki dochodzi także w efekcie chorób, które upośledzają krążenie. Należy do nich np. cukrzyca. W grupie ryzyka są też ludzie cierpiący na atopowe zapalenie skóry. Z obserwacji medycznych wiadomo, że tę skłonność mają również osoby, które urodziły się jako wcześniaki. I jeszcze jeden czynnik podwyższonego ryzyka: odwarstwienie siatkówki pojawia się częściej przy krótkowzroczności powyżej minus cztery dioptrie.

Odwarstwienie siatkówki - zapobieganie

Samo przedarcie, bez odwarstwienia, można skutecznie i bezboleśnie wyleczyć w ambulatorium, stosując laser lub krioterapię. Promień lasera lub strumień bardzo zimnego azotu powoduje, że wokół rozdarcia tworzą się niewielkie blizny, które powstrzymują postęp choroby, czyli zapobiegają odwarstwieniu.Blizny mocno trzymają siatkówkę i chronią oko do końca życia. Oczy podlegają ciągłym zmianom ze względu na siły, jakie wywierają na nie mięśnie gałki ocznej.

Odwarstwienie siatkówki - leczenie operacyjne

Odwarstwienie likwiduje się dwiema metodami. Przy niewielkim uszkodzeniu można zastosować tzw. wgłobienie, czyli założyć zewnętrzne plomby (implanty z gąbki lub taśmy silikonowej), którymi “zakleja” się powstałe w siatkówce dziury. Plomby przyszywa się do twardówki tworzącej szkielet oka. Pozostają one w oku w niezmienionej formie na zawsze. Pacjent ich nie widzi i nie czuje. Szczególnym rodzajem wgłobienia jest, rzadko już stosowane, założenie opaski pod mięśniami poruszającymi oko. Daje możliwość zablokowania wielu otworów lub przedarć i chroni miejsca, w których najczęściej dochodzi do odwarstwienia.Najnowocześniejszą metodą jest witrektomia, czyli usunięcie z oka ciała szklistego. Operację wykonuje się w znieczuleniu dokręgowym lub ogólnym. W miejsce ciała szklistego wprowadza się specjalny olej silikonowy, gaz albo płyn. Obszary przedarć zabezpiecza się dookoła laserem. Olej należy po kilku miesiącach (niekiedy latach) wymienić, dlatego korzystniejsze dla pacjenta jest podanie gazu, który po kilku lub kilkunastu dniach się wchłania i jest stopniowo zastępowany przez ciecz produkowaną przez oko.

Odwarstwienie siatkówki - nie dopuść do najgorszego

Osoba, która miała odwarstwienia siatkówki w jednym oku, musi przynajmniej 3-4 razy w roku robić dokładne badanie u okulisty, aby w porę uchronić się przed odwarstwieniem siatkówki w drugim oku.Największym zagrożeniem dla wzroku w samej siatkówce jest możliwość odklejenia się jej centralnego miejsca, czyli tzw. plamki ślepej. Wyznacza ją miejsce, gdzie nerw wzrokowy opuszcza gałkę oczną, kierując się w stronę mózgu, a nazywa się ono tarczą nerwu wzrokowego.Normalnie nie zdajemy sobie sprawy z istnienia plamki ślepej, ponieważ mózg ignoruje ten niewielki ubytek w polu widzenia. Jednak gdy się odklei, zwykle bezpowrotnie tracimy wzrok.

Anna Jarosz

Konsultacja: dr n. med. Piotr Fryczkowski