Oczy: jak funkcjonuje ludzkie oko

Oko jest jednym z najważniejszych organów człowieka. Zwykle używamy go do poznawania otaczającego nas świata. Dzięki narządowi wzroku możesz się porozumiewać i poruszać. Dowiedz się, jak zbudowane są oczy.

Wzrok - jak inne zmysły - ostrzega przed niebezpieczeństwem. Dzięki umiejscowieniu w "strategicznym" punkcie ciała, może dostarczać do mózgu najwięcej informacji. Gałka oczna spoczywa w oczodole na tłuszczowej wyściółce. Ma średnicę 22-24 mm i waży ok. 7 g.

Spis treści

1. Oczy: budowa oka
2. Oczy: jak powstaje obraz?
3. Oczy: obraz do góry nogami
4. Oczy: zbieżność
5. Oczy: odróżnienie barw

Oczy: budowa oka

• Źrenica

To otwór znajdujący się w środku tęczówki. Przy jaskrawym świetle się zwęża, przy słabym rozszerza. Jest to możliwe dzięki pracy mięśni tęczówki - rozwieracza i zwieracza źrenicy.

• Siatkówka

Najgłębsza warstwa gałki ocznej, zbudowana z komórek nerwowych wrażliwych na światło i barwę. Jest jak światłoczuła klisza fotograficzna - to na niej zapisywane są wrażenia, które za pomocą impulsów nerwowych trafiają do mózgu i tam są odczytywane. Najważniejszą częścią siatkówki jest plamka żółta.

• Twardówka

Zewnętrzna ściana gałki ocznej. To nieprzejrzysta, mocna błona włóknista. To dzięki niej oko utrzymuje kulisty kształt. Do niej przyczepione są mięśnie umożliwiające poruszanie okiem. U dzieci ma ona niebieskawy kolor, a u osób starszych żółtawy, wskutek odkładania się tłuszczu.

• Ciało szkliste

Zbudowane jest z galaretowatej tkanki, która nadaje gałce ocznej właściwą sprężystość. Wypełnia 4/5 objętości oka.

• Rogówka

To najbardziej wypukły fragment gałki ocznej i najważniejszy element optyczny. Skupia promienie świetlne tak, by pod właściwym kątem trafiały do soczewki. Rogówka musi być stale nawilżana i temu służą łzy, które mają też właściwości bakteriobójcze.

• Soczewka

Jest przezroczysta, znajduje się za tęczówką. Załamuje promienie wpadające do oka i przetwarza je na obraz. Gdy automatycznie pogrubia się (staje się wypukła), dokładnie widzimy z bliska. Kiedy ulega spłaszczeniu - z daleka. To akomodacja, czyli nastawność. Z wiekiem soczewka może zmętnieć. Wtedy rozwija się zaćma, nazywana też kataraktą.

• Tęczówka

Ma za zadanie dozować światło wpadające przez źrenicę do oka. Działa jak przesłona w aparacie. W tylnej części tęczówki (w nabłonku barwnikowym) jest zgromadzony pigment. Barwa oczu zależy od jego ilości. Gdy jest go bardzo dużo oczy są brązowoczarne, gdy mało - niebieskie.

• Plamka żółta

Znajduje się na siatkówce. To miejsce największego skupienia czopków, dzięki czemu jest najbardziej czuła na barwy i światło.

• Plamka ślepa

Obraz biegnie z siatkówki do mózgu przez nerw wzrokowy. Jego połączenie z gałką oczną nosi nazwę plamki ślepej. Jest ona niewrażliwa na światło.

Oczy: jak powstaje obraz?

Światło wpadające do oka przechodzi przez rogówkę, komorę przednią oka, soczewkę i ciało szkliste, by dotrzeć do siatkówki. Rogówka wraz z cieczą wodnistą, soczewką i ciałem szklistym skupiają promienie świetlne tak, by na siatkówce pojawił się ostry obraz oglądanego przedmiotu.

Zawdzięczamy to soczewce, która może zmieniać kształt, a co za tym idzie moc optyczną. Pozwala to na precyzyjne obserwowanie przedmiotów znajdujących się w różnej odległości od oka. Zdolność tę nazywamy akomodacją.

Przechodząc przez soczewkę, promienie załamują się i trafiają na siatkówkę z tyłu oka. Tu powstaje obraz, który za pośrednictwem nerwu wzrokowego jest przekazywany do mózgu.

Oczy: obraz do góry nogami

Obraz przedmiotu na siatkówce jest odwrócony do góry nogami, co wynika z fizycznej budowy oka. W pierwszych dniach życia mózg człowieka uczy się widzieć prawidłowe ułożenie rzeczy, wykorzystując do tego soczewkę, która odwraca obraz.

Gdy oko utrwali ten mechanizm, będzie to robić automatycznie. Ale to wymaga czasu. Oznacza to, że na początku naszego życia widzimy świat, który stoi na głowie.

Oczy: zbieżność

Gdy patrzysz na bardzo oddalony przedmiot, osie patrzenia oczu są ustawione prawie równolegle. Jeśli zacznie się on przybliżać, mięśnie będą zmieniać położenie osi, byśmy nadal go widzieli. To zjawisko konwergencji.

Im bliżej jest obserwowany obiekt, tym mniejszy kąt przecięcia osi. Mózg dokonuje analizy tego kąta i dzięki temu ocenia odległość widzianego przedmiotu. To dzięki temu, że mamy parę oczu, nie przewracamy się, nie wpadamy na meble.

Oczy: odróżnienie barw

Oko odbiera tylko światło, które mieści się w zakresie tzw. okna optycznego, czyli światła widzialnego. To przedział długości fali światła od ok. 400 nm (barwa fioletowa) do ok. 700 nm (barwa czerwona). Powyżej 700 nm jest podczerwień, a poniżej 400 nm ultrafiolet, obie niewidoczne dla nas. Za odróżnianie barw odpowiadają czopki (ok. 7 milionów w każdym oku), a za odcienie szarości - pręciki (ok. 125 mln).

Czytaj też:

• Choroby oczu i wady wzroku - objawy, przyczyny i leczenie
• Heterochromia, czyli różnobarwne tęczówki oka
• Jaskra - jakie są przyczyny, objawy i rodzaje jaskry?

miesięcznik "Zdrowie"

Anna Jarosz

Konsultacja: dr n. med. Piotr Fryczkowski