Nowe metody leczenia chorób oczu. Wywiad z prof. Jerzym Szaflikiem

O nowych metodach leczenia chorób oczu: jaskry, zaćmy, zwyrodnienia plamki żółtej (AMD) opowiada profesor Jerzy Szaflik, wybitny okulista. Jakie są osiągnięcia najnowszej okulistyki?

Spis treści

1. Jedną z przyczyn chorób oczu jest retinopatia cukrzycowa
2. Jakie są inne przyczyny schorzeń grożących utratą wzroku?
3. Dlaczego jaskra jest niebezpieczna?
4. Które z badań najwcześniej wykryje zmiany w nerwie wzrokowym?
5. Co jest przyczyną tych zmian?
6. Co powinieneś wiedzieć o jaskrze?
7. A leczenie farmakologiczne jaskry?
8. Jak wygląda chirurgiczne leczenie jaskry?
9. Chirurgia pomaga także w przypadku zaćmy?
10. Czy operacja na zaćmę jest bezpieczna?
11. Jakie możliwości dają nowe soczewki?
12. Jak leczy się zwyrodnienie plamki żółtej (AMD)?
13. Nowa terapia stożka rogówki

Jedną z przyczyn chorób oczu jest retinopatia cukrzycowa

• Prof. dr hab. n. med. Jerzy Szaflik: Tak. Zmiany w oku spowodowane cukrzycą trudno się leczy. Efekty terapii są okresowo dobre, ale nie bardzo trwałe. Do niedawna do leczenia zmian cukrzycowych mieliśmy tylko laser, dietę i insulinoterapię. Nowe możliwości dają zastrzyki podawane do wnętrza oka. Gdy zaś oko jest niewidzące z powodu wylewów, kiedy dochodzi do odwarstwień siatkówki, wykonujemy zabieg wycięcia zmian – witrektomię. Chirurgia wnętrza oka dynamicznie się rozwija, choć jeszcze nie mamy takiego sukcesu terapeutycznego, jakiego byśmy oczekiwali.

Jakie są inne przyczyny schorzeń grożących utratą wzroku?

• J.Sz.: Schorzenia okulistyczne są w dużym stopniu związane z wiekiem. Znaczący wpływ na narząd wzroku ma też zanieczyszczenie środowiska, a choroby, takie jak cukrzyca, jaskra czy działania uboczne przyjmowanych leków itp., to czynniki dodatkowe pogłębiające problemy związane z widzeniem. Zwykle jaskra, zaćma i zwyrodnienie plamki żółtej ujawniają się w wieku późniejszym. Silnym czynnikiem ryzyka w jaskrze jest dziedziczenie. Podejmowane są próby leczenia schorzeń genetycznie uwarunkowanych, np. retintis pigmentosa (ślepota wynikająca ze zniszczenia komórek barwnikowych siatkówki), metoda inżynierii genetycznej.

Dlaczego jaskra jest niebezpieczna?

• J.Sz.: Większość jej typów w pierwszym okresie przebiega bezobjawowo. Zmiany – nieodwracalne uszkodzenia nerwu wzrokowego – są dla pacjenta nieuchwytne. Kiedy zaczyna je dostrzegać, są już zaawansowane. Nie mamy wpływu na wystąpienie jaskry, możemy ją jednak skutecznie leczyć. Pacjenci z predyspozycją do jaskry około trzydziestki powinni poddać się badaniu okulistycznemu. W porę wykryta i prawidłowo leczona pozwala na normalne funkcjonowanie. Najczęściej wystarcza leczenie kroplowe i systematyczna kontrola. Czasem proces chorobowy postępuje i istnieje potrzeba wykonania zabiegu chirurgicznego.

Pacjenci z predyspozycją do jaskry około trzydziestki powinni poddać się badaniu okulistycznemu.

Które z badań najwcześniej wykryje zmiany w nerwie wzrokowym?

• J.Sz.: Szansę taką daje koherentna tomografia optyczna OCT. To nowoczesna metoda obrazowania struktur siatkówki i nerwu wzrokowego. Pozwala na stałe monitorowanie zmian i uchwycenie nawet nieznacznego ubytku włókien nerwowych.

Co jest przyczyną tych zmian?

• J.Sz.: Główną przyczyną jaskry jest zbyt wysokie ciśnienie w gałce ocznej w stosunku do ciśnienia potrzebnego, przy czym dla jednego pacjenta ciśnienie 25 mm Hg może być akceptowalne, a u innego objawy jaskrowe spowoduje ciśnienie niższe nawet niż 20 mm Hg. W ocenie rzeczywistego ciśnienia istotna jest grubość rogówki. Jeżeli rogówka jest grubsza, wynik badania może być zawyżony, a gdy cienka – zaniżony.

Co powinieneś wiedzieć o jaskrze?

A leczenie farmakologiczne jaskry?

• J.Sz.: W ostatnich latach wprowadzono wiele nowych leków dających skuteczniejszy efekt i wygodniejszych, bo stosowanych raz dziennie. Lepszy efekt terapeutyczny dają leki łączące dwa preparaty w jednej kropli. Mimo tego kroplowe leczenie jaskry (trwa całe życie) nadal ma negatywny wpływ na powierzchnię oka (odczyny spojówkowe, zmiany rogówkowe itp.). W razie utrzymującego się zaczerwienienia, pieczenia, dyskomfortu przy podawaniu kropli, postępowaniem z wyboru jest leczenie operacyjne. Mimo doskonalszych metod diagnostycznych, coraz mniej obciążających leków i coraz mniej inwazyjnych zabiegów wyniki leczenia jaskry są nie do końca satysfakcjonujące.

Jak wygląda chirurgiczne leczenie jaskry?

• J.Sz.: W celu obniżenia ciśnienia wewnątrz gałki ocznej wykorzystujemy różne odmiany leczenia laserowego i zabiegów chirurgicznych. Nowoczesna chirurgia jaskry wykorzystuje nowe generacje mikroimplantów wszczepianych do oka, powodujących skuteczniejsze obniżenie ciśnienia przy mniejszym urazie chirurgicznym.

>>> Na następnej stronie przeczytasz o leczeniu zaćmy, zwyrodnienia plamki żółtej (AMD) i nowej terapii stożka rogówki.

Chirurgia pomaga także w przypadku zaćmy?

• J.Sz.: Zaćma jest spowodowana mętnieniem soczewki, co powoduje postępujące pogorszenie widzenia do ślepoty włącznie. Dzięki mikrochirurgii skutecznie możemy radzić sobie z tym problemem, wymieniając własną soczewkę na sztuczną. Zabieg ten jest udoskonalony i bezpieczny dzięki najnowszym technikom pozwalającym na jego wykonanie z minimalną ingerencją w tkanki oka. Wystarczą 2-3 niewielkie nacięcia rogówki, główne ma ok. 2,2 mm. Usuwanie zmętniałej soczewki własnej przez to nacięcie odbywa się z użyciem ultradźwięków. Wielkość soczewki wszczepianej jest rzędu 12-13 mm. Przez nacięcie główne wprowadzamy do wnętrza oka elastyczną i dającą się zwijać w rulonik soczewkę – tam się rozwija i uzyskuje właściwy kształt. Zabieg ten wykonuje się w minimalnym znieczuleniu, tzw. kroplowym. Nacięcia w większości nie wymagają szycia, uszczelniają się same.

Czy operacja na zaćmę jest bezpieczna?

• J.Sz.: Tak i w krótkim czasie daje poprawę widzenia. Ewentualny problem z widzeniem po tym zabiegu zazwyczaj wynika z dodatkowych schorzeń oka, np. zwyrodnienia plamki żółtej (AMD). Implant nie powoduje żadnych negatywnych skutków dla tkanek oka. Najnowszym urządzeniem do operacji zaćmy jest laser femtosekundowy, który w dużym stopniu zastępuje manualną działalność chirurga i jest od niego dużo bardziej precyzyjny.

Jakie możliwości dają nowe soczewki?

• J.Sz.: Pacjent, który zawsze nosił okulary, np. z powodu krótkowzroczności, po zabiegu nie musi ich nosić. Jeżeli miał krzywiznę rogówki powodującą złe widzenie z racji astygmatyzmu, nowa soczewka może uwzględnić tę wadę. Soczewka jednoogniskowa do dali pozwala dobrze widzieć na odległość (bez okularów prowadzimy samochód, a do pracy z bliska nosimy okulary), do bliży – odwrotnie. Są też skomplikowane technologicznie soczewki z grupy pseudoakomodacyjnych lub multifokalnych, pozwalające na ostre widzenie z daleka i z bliska.

Jak leczy się zwyrodnienie plamki żółtej (AMD)?

• J.Sz.: Choroba najczęściej jest obustronna, ale nie przebiega równocześnie w obu oczach. Zdarza się więc, że jedno oko nieźle widzi, podczas gdy drugie jest już bardzo uszkodzone. Do niedawna AMD było nieuleczalne. Schorzenie to ma dwie formy: suchą zanikową i bardziej niebezpieczną mokrą wysiękową. W niej stosujemy leczenie bezpośrednio do wnętrza oka – powodując zatrzymanie choroby, a w niektórych przypadkach jej cofnięcie, zmniejszenie obrzęku i ilości płynu podsiatkówkowego. Ostrość wzroku zatrzymuje się na poziomie z momentu, kiedy pacjent do nas trafił, a nawet się poprawia. To wielki postęp, choć problem AMD nadal jest poważny.

prof. dr hab. n. med. Jerzy Szaflik to kierownik Katedry i Kliniki Okulistyki Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, wieloletni konsultant krajowy w dziedzinie okulistyki, inicjator budowy, a potem Dyrektor Szpitala Okulistycznego w Warszawie, właściciel Centrum Mikrochirurgii Oka „LASER ”.