Krótkowzroczność: przyczyny, objawy, leczenie

Krótkowzroczność, inaczej miopia, to jedna z najczęstszych refrakcyjnych wad wzroku. Na świecie żyje z nią ponad miliard ludzi, a leczy ją mniej niż połowa z nich. Na czym polega ta wada? Czy da się ją skutecznie skorygować?

Krótkowzroczność to wada wzroku, w której rozwoju biorą udział czynniki genetyczne jak i środowiskowe, przy czym rola tych drugich z biegiem lat coraz bardziej rośnie. W warunkach fizjologicznych obraz dzięki układowi refrakcyjnemu oka powstaje idealnie na siatkówce. Krótkowzroczność pojawia się wtedy, kiedy obraz nie powstaje na siatkówce, a przed nią. Może być to spowodowane zbyt silnym załamywaniem światła przez rogówkę, soczewkę lub wtedy, gdy gałka oczna jest za długa (co jest najczęstszą przyczyną).

Spis treści

1. Krótkowzroczność - przyczyny
2. Krótkowzroczność - objawy
3. Rodzaje krótkowzroczności w zależności od przyczyny
4. Rodzaje krótkowzroczności w zależności od stopnia zaawansowania
5. Krótkowzroczność - diagnoza
6. Krótkowzroczność - leczenie

Krótkowzroczność - przyczyny

Krótkowzroczność może być dziedziczona na wiele sposobów, jednak w związku z tym, że od lat pięćdziesiątych dwudziestego wieku liczba przypadków krótkowzroczności znacznie i systematycznie wzrasta, uważa się, że w jej powstawaniu prym wiodą czynniki środowiskowe.

Za główną przyczynę choroby uważa się pracę wzrokową z bliska, na przykład czytanie, pisanie i praca przy komputerze, gdy w wyniku nadmiernego "przeciążania" oczu dochodzi do kompensacyjnego wydłużania gałki ocznej.

Krótkowzroczność - objawy

Osoby cierpiące na krótkowzroczność będą dobrze widzieć z bliska, jednak odległe przedmioty będą dla nich niewyraźne, rozmazane. Im bardziej zaawansowana choroba, tym odległość, przy której chorzy widzą wyraźnie się zmniejsza.

Krótkowidz często mruży oczy podczas patrzenia w dal, dzięki czemu obraz na siatkówce staje się mniej rozproszony, przez co zwiększa się jego ostrość. Poza zaburzeniami widzenia mogą pojawić się również bóle głowy a także uczucie napięcia, zmęczenia gałek ocznych.

Rodzaje krótkowzroczności w zależności od przyczyny

W zależności od przyczyny możemy wyróżnić kilka rodzajów krótkowzroczności:

• krótkowzroczność osiowa – typ najczęstszy, związany z nadmierną długością gałki ocznej; zwykle rozwija się w okresie dojrzewania płciowego;
• krótkowzroczność krzywiznowa – pojawia się, gdy elementy w układzie refrakcyjnym oka są zbyt wypukłe, a długość gałki ocznej mieści się w normie; mogą to być zaburzenia wrodzone, ale częściej występują jako stan przejściowy związany ze spazmem akomodacji (nadmierny skurcz mięśnia rzęskowego), który pojawia się samoistnie lub po niektórych miejscowo stosowanych lekach, na przykład pilokarpinie
• krótkowzroczność refrakcyjna powstaje, gdy budowa układu optycznego jest prawidłowa, natomiast dochodzi do wzrostu jego siły załamującej; najczęściej dotyczy to soczewki, która w wyniku różnych procesów chorobowych może ulec zmętnieniu, czasem w przebiegu zaawansowanej cukrzycy

Rodzaje krótkowzroczności w zależności od stopnia zaawansowania

Krótkowzroczność dzielimy ze względu na stopień zaawansowania. Stopnie są określane na podstawie siły soczewek rozpraszających, potrzebnej do skorygowania danej wady, mierzonej w dioptriach. W związku z tym możemy wyróżnić trzy rodzaje krótkowzroczności:

1. Niska krótkowzroczność, tak zwana szkolna – pojawia się zazwyczaj w wieku dziecięcym, stopniowo narasta w okresie dojrzewania, a swój maksymalny poziom osiąga u kobiet między 15. a 17. rokiem życia, a u mężczyzn trochę później – między 18. a 20. rokiem życia. Stopień ten nie przekracza poziomu -3,0 D.
2. Średnia krótkowzroczność osiąga poziom od około -4,0 D do -6,0 D, maksymalnie -8,0 D.
3. Wysoka krótkowzroczność pojawia się zazwyczaj już w bardzo wczesnym dzieciństwie lub nawet wieku niemowlęcym, a w ciągu życia rozwija się w takim stopniu, że czasem osiąga wartość znacznie przekraczającą -8,0 D.

Wysoka i bardzo wysoka krótkowzroczność jest wadą najczęściej o podłożu genetycznym, której towarzyszy zazwyczaj znaczne wydłużenie gałki ocznej i postępujące zmiany degeneracyjne.

Gałka oczna, która ma w warunkach fizjologicznych kształt zbliżony do kuli, tutaj staje się prawie cylindryczna. W związku z tym na tylnym biegunie gałki ocznej często powstają bardzo zaawansowane zmiany zanikowe siatkówki, naczyniówki i ciała szklistego.

Znacznie zwiększa się ryzyko odwarstwienia siatkówki, dochodzi do dużego spadku ostrości wzroku, nierzadko prowadzącego do ślepoty. W zespole Marfana często krótkowzroczność osiąga wartość kilkunastu lub nawet kilkudziesięciu dioptrii, oczywiście ze znakiem "-".

Krótkowzroczność - diagnoza

Chorzy najczęściej szybko sami zgłaszają się do okulisty, kiedy odczuwają pogorszenie wzroku. Większy problem jest u małych dzieci, które same nie zgłoszą zaburzenia widzenia, cała odpowiedzialność spoczywa wówczas na rodzicach, którzy powinni szybko zareagować.

Czasem krótkowzroczność współwystępuje z chorobą genetyczną, wówczas diagnozowana jest stawiana bardzo wcześnie, razem z innymi zaburzeniami, które ewentualnie towarzyszą chorobie na tym podłożu.

Do rozpoznania krótkowzroczności niezbędne jest badanie okulistyczne. Istnieje subiektywna metoda badania wady refrakcji, która opiera się na regule Dondersa. W czasie tego badania koryguje się wzrok chorego w czasie patrzenia w dal soczewkami rozpraszającymi rozpoczynając od tych najsłabszych, stopniowo zwiększając ich siłę. Najsłabsza soczewka rozpraszająca, która pozwala na ostre widzenie jest miarą krótkowzroczności.

Metoda Dondersa może być jednak mylna w przypadku skurczu akomodacji oraz u dzieci i młodych dorosłych, którzy fizjologicznie mają silniejszą akomodację niż zwykle. W takim wypadku przy dalekowzroczności silna akomodacja spowoduje powstanie pozornej krótkowzroczności, co będzie skutkowało nieprawidłowym leczeniem.

Inną metodą, która pozwala uniknąć takich pomyłek jest skiaskopia (inaczej retinoskopia), która należy do badań obiektywnych. Aby prawidłowo wykonać to badanie należy znieść akomodację w badanym oku, jest to tak zwane farmakologiczne porażenie akomodacji czyli cykloplegia.

Cykloplegię wykonuję się najczęściej przy użyciu tropikamidu, atropiny oraz cyklopentolatu (głównie u dzieci). W czasie skiaskopii lekarz rzutuje na oko badanego wiązkę światła, a następnie w czasie ruchu maszyny obserwuje kierunek ruchu czerwonego odblasku z dna oka, który widać w obrębie źrenicy. W krótkowzroczności te kierunku są przeciwne wobec siebie.

Po takim badaniu na skutek rozszerzenia źrenicy może dojść do krótkotrwałego pogorszenia ostrości widzenia lub światłowstrętu.

Krótkowzroczność - leczenie

Okulary

Krótkowzroczność leczy się przy pomocy wklęsłych soczewek rozpraszających. Najstarszą i najbardziej popularną jest metoda okularowa. Soczewki ustawione przed okiem w tym wypadku pomniejszają obraz stosownie do swojej mocy.

U dorosłych nie można stosować okularów, w których różnica mocy między szkłami wynosi więcej niż 2,0 D, ponieważ wielkość obrazu powstającego na siatkówce powinna być w jednym i w drugim oku jednakowa lub bardzo zbliżona. Co w takim razie zrobić w takiej sytuacji? Należy całkowicie i jak najlepiej skorygować oko, które "widzi lepiej", a w drugim zastosować soczewki możliwie najmocniejsze, jednak na tyle, aby trzymać się powyższej reguły.

Okulary powinny być oddalone od centrum rogówki o 12 milimetrów. U dzieci należy stosować szkła lekkie, które się nie tłuką. Trzeba także zwrócić dużą uwagę na dobór odpowiednich oprawek.

U dziecka nos i jego grzbiet nie są jeszcze do końca wykształcone, dlatego powinno się stosować oprawki, które mają miękkie i giętkie zauszniki, aby utrzymać stałą odległość szkieł od rogówki.

Soczewki

Soczewki kontaktowe coraz częściej są używane przez pacjentów, którzy najczęściej wybierają je ze względów estetycznych. W przypadku wysokiej krótkowzroczności soczewki są preferowaną metodą leczniczą, ponieważ mają one niewielki wpływ na zmianę wielkości obrazu, który powstaje na siatkówce. Dodatkowo soczewki kontaktowe w przeciwieństwie do okularów nie zawężają pola widzenia.

Metoda ta ma jednak swoje wady. U niektórych pacjentów dochodzi do rozwoju powikłań spojówkowych lub rogówkowych, na przykład zapalenia spojówek, mechanicznego otarcia rogówki, uszkodzenia spowodowanego przedłużonym noszeniem soczewek, a czasem nawet owrzodzenia rogówki. Dlatego bardzo ważna w tej metodzie jest prawidłowa higiena i pielęgnacja soczewek oraz samych oczu.

Krótkowzroczność można leczyć ortokorekcją. Polega ona na spłaszczaniu krzywizny centralnej części rogówki przy pomocy specjalnych soczewek zakładanych na noc. Uzyskane spłaszczenie utrzymuje się przez cały dzień po zdjęciu soczewek. Metoda ta może być zastosowana zarówno u dzieci jak i u dorosłych.

Operacja

Dostępne są również różne metody operacyjne, które w zależności od ośrodka różnią się zaawansowaniem i innowacyjnością. Są to w dużej mierze operacje laserowe, które mają na celu zmodyfikowanie kształtu rogówki na przykład keratotomia, fotokeratektomia refrakcyjna, LASEK lub LASIK. Nie wszyscy jednak mogą poddać się takiej metodzie terapeutycznej.

Laserowa chirurgia refrakcyjna jest przeciwwskazana w takich sytuacjach, jak:

• stożek rogówki
• wiek poniżej 18 roku życia (poza wskazaniami szczególnymi)
• niska grubość rogówki (najczęściej <500 um)
• nawracające zapalenia spojówek i rogówki
• choroby układowe autoimmunologiczne
• nasilony zespół suchego oka

Czytaj też:

• Okulary i soczewki kontaktowe - korekcja wad wzroku
• Choroby oczu i wady wzroku - objawy, przyczyny i leczenie
• Dalekowzroczność (nadwzroczność): przyczyny, objawy, leczenie
• Daltonizm: wada wzroku spowodowana nieprawidłową budową siatkówki
• Widzenie tunelowe: przyczyny, objawy, leczenie

Zobacz galerię 5 zdjęć