Kolor oczu - statystyki, dziedziczenie, tabele barw oczu

Kolor oczu to cecha zależna przede wszystkim od ilości i typu pigmentów obecnych w tęczówce. Ludzie mają wiele możliwych kolorów oczu - w zależności od klasyfikacji od 16 do nawet 80 wariantów. Dowiedz się, po kim dziedziczymy kolor oczu, jak wyglądają światowe statystyki i tabele barw oczu.

Spis treści

1. Kolor oczu - od czego zależy?
2. Kolor oczu - dziedziczenie
3. Kolor oczu – geny
4. Kolor oczu – tabele
5. Kolor oczu - różnobarwne tęczówki
6. Zobacz, dlaczego niektórzy ludzie mają dwukolorowe oczy
7. Kolor oczu - fiołkowe oczy - czy to możliwe?

Kolor oczu jest ściśle związany z melaniną, barwnikiem występującym również w skórze i włosach w różnych ilościach. Dziedziczenie koloru oczu związane jest z kolorem oczu przodków, ale niekoniecznie samych tylko rodziców. Sprawdź, od czego zależy kolor oczu, jaki kolor u ludzi przeważa, a jakiego jest najmniej i czy najsłynniejsze fiołkowe oczy świata, należące kiedyś do Elizabeth Taylor, to prawda czy tylko PR-owy chwyt.

Kolor oczu - od czego zależy?

U ludzi kolor oczu zależy od pigmentu melaniny (barwnik czarny) oraz zmiennych proporcji pigmentu eumelaniny (barwnik ciemnobrązowy) do feomelaniny (barwnik czerwonawy).

Jasno zabarwione oczy wielu gatunków ptaków są w dużej mierze zdeterminowane przez inne pigmenty, takie jak pterydyny, puryny i karotenoidy.

Prócz zawartości pigmentów nabłonka tęczówki, zawartości melaniny w zrębie tęczówki, o kolorze oczu decyduje zagęszczenie komórek zrębu tęczówki. Warianty kolorów tęczówek są zależne od zawartości melaniny w obrębie zrębu tęczówki, gdyż każda tęczówka, niezależnie od koloru oczu, ten barwnik zawiera. Z kolei gęstość komórek zrębu tęczówki decyduje, jak dużo światła jest pochłaniane przez podstawowy pigment nabłonka.

Kolor oczu - dziedziczenie

Barwę tęczówki dziedziczymy po przodkach, przy czym niekoniecznie po rodzicach. Wpływ na kolor oczu ma kilka genów. Ich kombinacje powodują powstawanie różnych odcieni czy trudnych do jednoznacznego zdefiniowania barw.

Choć kolor oczu zależy oczywiście od zestawu genów, które otrzymujemy po rodzicach. Jednak ich kolor może się zmieniać, czego świadkami jesteśmy po narodzinach dziecka. Maluch przez pierwsze chwile życia ma oczy w kolorze jasnoniebieskim, po kilku miesiącach wyzwalają się mocniejsze pigmenty i kolor może się zmienić na brązowy lub zielony.

Czytaj też: Dziedziczenie genów, czyli wpływ kombinacji genów na nasz wygląd, charakter i temperament

Uproszczona teoria dziedziczenia koloru oczu, której uczymy się w szkole, zakłada, że gdy dominujący gen bierze górę, zwykle mamy ciemne oczy, a kiedy recesywny – niebieskie. Jeśli natomiast ojciec ma gen recesywny i dominujący, to jest po 50% szans na to, że potomek będzie miał ciemne lub jasne oczy. Gdy oboje rodzice mają niebieskie oczy, ich dziecko nie będzie miało piwnych. Taka para ma po dwa geny recesywne, a zatem nie mogą dziecku przekazać genów dominujących.

Kolor oczu – geny

Kolor oczu jest cechą dziedziczną, na którą wpływ ma więcej niż jeden gen. Są dwa główne geny i inne pomniejsze, które odpowiadają za ogromną liczbę możliwych kombinacji kolorów oczu. U ludzi znane są trzy określone obszary chromosomu zajmowane przez geny, związane z kolorem oczu: EYCL1, EYCL2 oraz EYCL3. Geny te odpowiadają za trzy fenotypowe kolory oczu (brązowy, zielony i niebieski). Wszystkie trzy geny muszą określać ten sam kolor, aby kolor oczu był czysty. W przeciwnym wypadku otrzymamy kolor mieszany, np. piwny (brązowy + zielony) czy szary (niebieski + zielony).

Wszystkie dzieci rodzą się z niebieskimi oczami. Kolor oczu zazwyczaj stabilizuje się około szóstego miesiąca życia.

W 2006 r. została przeanalizowana cząsteczkowa podstawa locus EYCL3. Badając grupę 3839 ludzi, naukowcy stwierdzili, że 74% wszystkich wariacji koloru oczu można wyjaśnić przez polimorfizmy pojedynczych nukleotydów (SNP) blisko genu OCA2, który jeśli jest zmutowany, może powodować rodzaj albinizmu. Najnowsze badania wykazały, że SNP mają silny związek z niebieskimi i zielonymi oczami, jak i z liczbą piegów, pieprzyków, odcieniem włosów i skóry.

Kolor oczu – tabele

Tak jak postrzeganie koloru jest zależne od czynników, w obecności których kolor jest widziany (np. natężenie i rodzaj oświetlenia, jak i odcień otoczenia), tak samo zależne jest postrzeganie koloru oczu.

Kolor oczu istnieje w odmianach od najciemniejszych odcieni brązu do najjaśniejszych błękitu. Widząc potrzebę ustandaryzowania systemu klasyfikacji, który byłby prosty, a jednocześnie wystarczająco szczegółowy dla badań, antropolodzy opracowali stopniowy system oparty na dominującym kolorze tęczówki (brązowy, jasnobrązowy, zielony, szary i niebieski) i zawartości brązowego lub żółtego pigmentu.

Istnieje też system opierający się o 3 podstawowe barwy: brązową, żółtą i szarą, a ich proporcje określają barwę oka. Na przykład, jasno-piwne oczy mają dużo żółtego i trochę brązowego barwnika, niebieskie mają bardzo mało żółtego pigmentu i nie zawierają wcale barwnika brązowego, zielone to oczy niebieskie z dość dużą ilością żółtego pigmentu. Szare oczy są szare, ponieważ mają niewiele żółtego i nikłe ilości brązowego pigmentu. Brązowe oczy są brązowe, ponieważ większość oka zawiera barwnik brązowy.

Klasyfikacja uwzględniająca różne plamki i otoczki na tęczówce, przez co niezwykle szczegółowa, to skala prof. I. Michalskiego oparta o skalę Martina. Zawiera aż 80 możliwych wariantów barwy oczu.

Brązowy kolor oczu jest najbardziej powszechny (90%), niebieski jest na drugim miejscu (7%), proporcje miedzy szarym a zielonym są zbliżone, ale najczęściej przyjmuje się, że szary ma 2% populacji, a zielony jest najrzadszy (1%).

Jedną z najbardziej znanych klasyfikacji barw oczu jest skala Martina.

Antropometryczna skala koloru oczu wg Martina:1. Oczy ciemne:

• 1 - czarnobrązowe (piwnoczarne)
• 2, 3 - ciemnobrązowe (ciemnopiwne)
• 4 - brązowe (piwne)

2. Oczy przejściowe albo mieszane:Mieszanka pigmentów przybiera postać mniej więcej równomiernego rozmieszczenia barwników w tęczówce (głównie w postaci plamek) albo jasnej tęczówki otoczonej grubą brązową obwódką. Przy jaśniejszych odcieniach z niewielką domieszką brązowego pigmentu w postaci niewielkich plamek lub wąskiej obwódki wokół źrenicy.a) oczy mieszane z przewagą ciemniejszych odcieni:

• 5, 6 - jasnobrązowe (jasnopiwne), po angielsku określane jako amber eyes
• 7 - zielono-piwne, po angielsku: hazel eyes

b) oczy mieszane z przewagą jaśniejszych odcieni:

• 8 - jasnozielone (albo zielono-niebieskie)
• 9, 10 - ciemnoszare (z domieszką zielonego)
• 11 - szare

3. Oczy jasne:

• 12 - jasnoszare
• 13 - szaroniebieskie
• 14, 15 - niebieskie
• 16 - jasnoniebieskie (błękitne)

Zobacz, dlaczego niektórzy ludzie mają dwukolorowe oczy

Kolor oczu - różnobarwne tęczówki

Jedną z wad wrodzonych jest heterochromia, czyli różnobarwność tęczówki oka lub obu oczu. To niezwykle rzadka wada, dotykająca około 1% populacji. Polega na innym położeniu barwnika na przynajmniej dwóch częściach tęczówki jednego oka oraz na odmiennym zabarwieniu oczu.

Osoba cierpiąca na to zaburzenie może mieć jedno oko brązowe, a drugie niebieskie, bądź też filetowy pierścień na piwnej tęczówce. Heterochromia nie jest uciążliwa i nie powoduje wady wzroku, nie zawsze też jest wadą genetyczna. Różnobarwne tęczówki mają aktorki Jane Seymour, Mila Kunis, Kate Bosworth czy aktor Kiefer Sutherland. Różne kolory kolory tęczówki miał też David Bowie.

Wyróżniamy dwie odmiany heterochromii:

• heterochromię iridis - różnobarwność jednej tęczówki
• heterochromię iridium - gdy obie tęczówki mają inną barwę

Dowiedz się więcej: HETEROCHROMIA, czyli różnobarwne tęczówki oka

Kolor oczu - fiołkowe oczy - czy to możliwe?

Fiołkowy kolor oczu kojarzy się z amerykańską aktorką Elizabeth Taylor. Fiolet widoczny w oczach najczęściej jest wynikiem mieszania się czerwonych i niebieskich odbić. W rzeczywistość ludzie o fiołkowych oczach mogą mieć tęczówki w odcieniach koloru niebieskiego, który pod wpływem świateł, naczyń krwionośnych lub odpowiedniego makijażu, może po prostu przypominać fiolet.

Jedno z naukowych wyjaśnień zakłada również związek fioletowych oczu z albinizmem. Albinosi rodzą się z brakiem pigmentu w skórze, tworach skórnych, włosach i tęczówce oka. Brak pigmentacji sprawia, że ich kolor oczu przybiera fioletowo-niebieski lub czerwony odcień.

Czytaj też: BIELACTWO WRODZONE - przyczyny i objawy. Czy ALBINIZM można wyleczyć?

O autorze

Katarzyna Terentiew

Redaktor prowadząca Wformie24.pl. Absolwentka polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Jako redaktor współtworzyła wiele rozrywkowych programów telewizyjnych, w miesięczniku literackim "Bluszcz" i dwutygodniku "Viva!" pełniła funkcję sekretarza redakcji. Mama dwójki pełnych energii dzieci. Wakacje od lat spędza na żaglach.

Czytaj więcej artykułów tego autora

Katarzyna Terentiew