Diagnostyka jaskry: badania tworzące złoty standard

Badania profilaktyczne w kierunku jaskry należą do podstawowych badań okulistycznych, i to bez względu na wiek pacjenta. Jaskra może rozwinąć się w każdym okresie życia. Inaczej bada się dzieci, inaczej osoby dorosłe, ale prawidłowa diagnostyka obejmuje pewien zestaw badań, który zawsze musi być wykonany.

Spis treści

1. Jaskra: ogromne znaczenie regularnych badań
2. Czy jaskra daje objawy? [WIDEO]
3. Wizyta kontrolna u okulisty
4. Konieczne badania dodatkowe
5. Jaskra [wideo]

Badania profilaktyczne w kierunku jaskry powinien wykonać każdy, bo jest to jedna z najgroźniejszych chorób oczu, która często przez długi czas może nie dawać żadnych objawów. Nieleczona jaskra prowadzi do nieodwracalnej ślepoty na skutek stopniowego zaniku nerwów wzrokowych. Największym zagrożeniem w przypadku jaskry jest fakt, że pacjenci zgłaszają się do okulisty dopiero w momencie, w którym choroba jest już na tyle zaawansowana, że zaczynają dostrzegać niepokojące sygnały.

Na początku pacjenci nie dostrzegają żadnych widocznych symptomów choroby. Nie odczuwają bólu oczu, nie mają pogorszonego wzroku. Najczęściej choroba jest wykrywana w trakcie rutynowej wizyty u okulisty. Bywa, że w trakcie badania okazuje się, że pacjent jest prawie niewidomy, z czego wcześniej nawet nie zdawał sobie sprawy. Spowodowane to jest tym, że w przypadku jaskry utrata widzenia postępuje niezwykle powoli i rozpoczyna się od obwodowych części pola widzenia. Wolne postępowanie choroby sprawia, że pacjent przyzwyczaja się do gorszego widzenia i nie zauważa postępujących zmian. Źle się z nimi czuje dopiero w momencie, w którym choroba zaczyna obejmować swym zasięgiem także centrum pola widzenia, w którym ostrość wzroku jest największa. Wtedy jednak jest już za późno na rozpoczęcie skutecznego leczenia oraz na cofnięcie zaistniałych zmian.

Jaskra: ogromne znaczenie regularnych badań

Zapobiec powstaniu jaskry nie można, ale można za to w istotny sposób zmniejszyć jej potencjalne skutki i ustrzec się przed ślepotą. Będzie to jednak możliwe poprzez wczesne wykrycie choroby. Na wizyty kontrolne w przychodni okulistycznej należy chodzić także wtedy, kiedy wydaje się, że wzrok jest dobry i nie ma żadnych dolegliwości. W trakcie badania, lekarz wykona również badania profilaktyczne w kierunku jaskry. W przypadku tej choroby profilaktyka polega na badaniu pacjenta w warunkach jego dobrostanu subiektywnego. W momencie, w którym pojawiają się pierwsze objawy jest już za późno. Jak wygląda prawidłowa diagnostyka w kierunku jaskry?

Czy jaskra daje objawy? [WIDEO]

Wizyta kontrolna u okulisty

W trakcie kontrolnej wizyty u okulisty należy poprosić o wykonanie badania profilaktycznego w kierunku jaskry. Takiemu badaniu wystarczy poddawać się raz w roku. Ma ono na celu wykrycie potencjalnych zmian jaskrowych w nerwach wzrokowych oraz umożliwienie szybkiego rozpoczęcia leczenia. Im wcześniej zostanie ono rozpoczęte, tym większa jest szansa na skuteczne zatrzymanie przebiegających zmian i zachowanie możliwości dobrego widzenia do końca życia.

Podstawowym badaniem okulistycznym w kierunku jaskry jest szczegółowa ocena tarczy nerwu wzrokowego. Wykonuje się ją przy pomocy lampy szczelinowej z użyciem specjalnej soczewki Volka.

Poza wykonaniem oceny widzenia oraz badaniem oczu, okulista w trakcie badania kontrolnego powinien zmierzyć również ciśnienie wewnątrzgałkowe. Jego podwyższona wartość jest zawsze sygnałem ostrzegawczym. Nie oznacza to jednak, że prawidłowe ciśnienie całkowicie wyklucza jaskrę, ponieważ może się ona rozwinąć także przy prawidłowym ciśnieniu.

Konieczne badania dodatkowe

Będąc u okulisty koniecznie należy poprosić także o wystawienie skierowania na wykonanie dodatkowego badania. Badanie podstawowe pozwala bowiem tylko na wykrycie jaskry będącej już w zaawansowanej postaci. Nie widać jej wczesnych stadiów, a należy pamiętać, że w tym czasie leczenie jest najbardziej skuteczne.

Najważniejsze badania, które muszą być wykonane w diagnostyce jaskry

• HRT czyli tomografia tarczy nerwu wzrokowego. Wykonuje się ją przy użyciu laserowego oftalmoskopu skaningowego HRT (Heidelberg Retinal Tomography). Badanie wykonywane jest w celu liczbowej oceny ilości tkanki nerwowej w nerwie wzrokowym, i porównywania uzyskanej wartości wraz z upływem czasu.
• GDx czyli pomiar grubości warstwy włókien nerwowych siatkówki. Badanie wykonuje się przy użyciu skaningowej polarymetrii laserowej GDx (Glaucoma Diagnostics). Obecnie rekomendowanym aparatem jest GDx Pro, który umożliwia dokonanie automatycznej analizy statystycznej postępu zmian jaskrowych.
• GCL/GCC czyli pomiar grubości warstwy komórek zwojowych siatkówki przy użyciu optycznej koherentnej tomografii OCT (Optical Coherence Tomography). Badanie umożliwia ocenę ilości komórek zwojowych. Jest to bardzo ważne badanie, ponieważ zanik tych komórek jest przyczyną ślepoty w przebiegu jaskry. GCL to badanie nowoczesne, niedawno wprowadzone do praktyki klinicznej.
• AS-OCT czyli tomografia przedniego odcinka gałki ocznej (Anterior Segment-Optical Coherent Tomography) z możliwością oceny głębokości komory przedniej, konfiguracji podstawy tęczówki i szerokości kąta komory przedniej w warunkach pełnego oświetlenia i ciemności.
• OCT jaskrowe. Tomograf OCT może również ocenić wygląd tarczy nerwu wzrokowego i warstwę włókien nerwowych, jednak na podstawie mojego wieloletniego doświadczenia w zakresie diagnostyki jaskry mogę stwierdzić, że wyniki uzyskiwane przy użyciu aparatów HRT i GDxPro są znacznie bardziej wiarygodne i porównywalne. Wyniki uzyskane przy użyciu aparatów OCT różnych firm często bardzo różnią się między sobą.
• FDT czyli badanie pola widzenia metodą perymetrii zdwojonej częstotliwości FDT Matrix. Badanie to umożliwia pomiar czułości siatkówki. Jest to jedno z najważniejszych badań wykonywanych w diagnostyce jaskry, ponieważ pokazuje w jakim stopniu zagrożone jest widzenie pacjenta. Badania pola widzenia wykonywane przy użyciu innych aparatów często nie są wystarczające z powodu ich mniejszej czułości. Metoda FDT jest zalecana jako ta, która pozwala najwcześniej wykryć wszelkie nieprawidłowości.
• Pachymetria czyli pomiar grubości rogówki, jest badaniem uzupełniającym. Mówi ono o ryzyku rozwoju jaskry (cienka rogówka=większe ryzyko), oraz pozwala nanieść specjalną poprawkę na wartość zmierzonego ciśnienia wewnątrzgałkowego. Kiedy rogówka jest cienka, ciśnienie jest wyższe niż to, które wykazuje aparat.

Z otrzymanymi wynikami badań należy się udać do lekarza okulisty, który specjalizuje się w jaskrze. Lekarz dokona ponownego zbadania oczu oraz oceni wyniki wykonanych badań dodatkowych. Na podstawie całościowego badania lekarz stawia diagnozę, dokładnie ocenia ryzyko rozwoju choroby, włącza leczenie lub nie i wyznacza termin kolejnej wizyty kontrolnej.Nie wolno poprzestać jedynie na zrobieniu badań i samemu ich oceniać. Ocena wyników uzyskiwanych przy pomocy nowoczesnych metod badawczych jest bardzo trudna nawet dla doświadczonego specjalisty, a wyniki często są niejednoznaczne i wymagają okresowego powtarzania badań. Często lekarz potrzebuje dłuższego czasu, aby móc przyjrzeć się wynikom badań i ich zmienności, aby podjąć właściwą decyzję w kwestii postępowania względem pacjenta.

Jaskra [wideo]

Jaskra rozwija się powoli, często bezobjawowo. Jaskrę wykrywa się zazwyczaj przypadkiem, podczas badania wzroku u okulisty czy dobierania okularów. Jakie są przyczyny tej choroby i jak rozpoznać pierwsze objawy jaskry? Posłuchaj naszego eksperta prof. Iwony Grabskiej-Liberek, ordynator oddziału okulistyki Szpitala Klinicznego im. W. Orłowskiego w Warszawie