Astygmatyzm - objawy i leczenie astygmatyzmu

Astygmatyzm to jedna z najczęstszych wad wzroku. Obraz widziany przez astygmatyka jest niewyraźny, zamglony w różnych osiach widzenia. Wadę najczęściej koryguje się okularami albo soczewkami kontaktowymi. Także laser pozwala rozstać się z astygmatyzmem raz na zawsze. Jakie są objawy astygmatyzmu i jak się go leczy?

Spis treści

1. Astygmatyzm - co to?
2. Jak widzi osoba z astygmatyzmem?
3. Astygmatyzm — przyczyny
4. Astygmatyzm — objawy
5. Astygmatyzm — test i diagnoza
6. Astygmatyzm — leczenie
7. Astygmatyzm: życie codzienne

Astygmatyzm - co to?

W prawidłowo zbudowanym oku promienie światła skupiają się w jednym punkcie – na siatkówce. W astygmatyzmie (inaczej niezborności) z powodu nieprawidłowości krzywizn wpadająca do oka wiązka promieni po załamaniu skupia się w dwóch punktach, powodując powstanie nieostrego obrazu.

Nieregularny kształt rogówki, która w astygmatyzmie nie jest wycinkiem kuli, lecz przypomina wycinek piłki do rugby, odpowiada za 98 proc. przypadków wady wzroku (tzw. astygmatyzm rogówkowy). W nielicznych przypadkach ta wada wzroku może też być skutkiem nieprawidłowego kształtu soczewki (tzw. astygmatyzm soczewkowy), najczęściej w wyniku wrodzonej wady soczewki (np. w soczewce małej i kulistej, w stożku lub garbie kulistym przednim albo tylnym soczewki).

Niekiedy astygmatyzm soczewkowy rozwija się w następstwie zaćmy. Ogólnie rzecz biorąc, w nadwzrocznym astygmatyzmie oba ogniska są poza siatkówką, a w krótkowzrocznym – przed siatkówką. Istnieje też astygmatyzm mieszany, wtedy jedno ognisko znajduje się przed drugim.

Jak widzi osoba z astygmatyzmem?

Osoba, która ma astygmatyzm, widzi przede wszystkim nieostro. Obraz jest zamazany, a kontury nieostre. Objawem charakterystycznym astygmatyzmu są zakrzywienia linii — astygmatyk widzi obraz w sposób zniekształcony, proste linie stają się krzywe, a dodatkowo zamglone. Dotyczy to zarówno widzenia z bliska, jak i z daleka.

Astygmatyzm — przyczyny

Astygmatyzm to wada dziedziczna, najczęściej więc nie mamy wpływu na to, czy u nas wystąpi. Może pojawić się jednak również w wyniku urazu mechanicznego oka lub schorzenia o nazwie stożek rogówki, w przebiegu którego rogówka przybiera kształt stożka.

Astygmatyzm — objawy

Astygmatyzm objawia się trudnościami w ogniskowaniu widzianych obiektów (zamglone widzenie z daleka i z bliska), czołowe bóle głowy, mrużenie i tarcie oczu, przekrzywianie głowy. Przy niewielkim astygmatyzmie jedynym objawem może być częstsze mruganie, ponieważ osoby z tą wadą wzroku starają się uzyskać ostry obraz poprzez nagłe zmiany w ogniskowej.

Osoba cierpiąca na astygmatyzm widzi gwiazdy jako plamki, linie proste jako krzywe. Nie widzi jednocześnie równie ostro linii pionowych i poziomych (np. widzi wyraźniej tylko jedno ramię krzyża). Kontury są nieostre, może wystąpić zaburzenie poczucia przestrzeni. Jeżeli u małego dziecka – do 3. roku życia – nie jest rozpoznany i korygowany duży astygmatyzm, może dojść do niedowidzenia jednego lub obojga oczu.

Astygmatyzm — test i diagnoza

Aby upewnić się, czy masz astygmatyzm, konieczna jest wizyta u okulisty. Tam lekarz wykona badania, które potwierdzą wadę. Do diagnostyki wykorzystuje się keratoskop, a także keratometr. Astygmatyzm można potwierdzić również wideokeratografią komputerową.

Badania u okulisty potwierdzające astygmatyzm

Pierwszym narzędziem służącym do jego wykrycia był keratoskop – wynaleziony przez portugalskiego okulistę A. Placido. Jest to krążek z białymi i czarnymi naprzemiennymi okręgami. Badanie polega na obserwacji kształtu ich odbić na rogówce.

Stopień i oś niezborności oka mierzy oftalmometr (keratometr) Jawala. Najdokładniejszą metodą określającą astygmatyzm jest wideokeratografia komputerowa. Wykorzystuje ona obraz krążka Placido rzuconego na powierzchnię rogówki, który jest rejestrowany przez kamerę, a następnie przekazywany do komputera i analizowany. Wynik badań to barwna mapa rogówki, przekrój powierzchni rogówki, mapa cyfrowych wartości krzywizn rogówki.

Ostatnie badanie jest konieczne przed zabiegiem laserowej korekcji wady oczu. W codziennej praktyce wykorzystuje się autorefraktometr wyposażony w keratograf. Wszystkie te badania są bezbolesne, polegają na obserwacji oka przez okulistę przy użyciu przyrządów.

Astygmatyzm — leczenie

Leczenie astygmatyzmu głównie polega na wykonaniu zabiegu operacyjnego metodą laserową. Aby można było go wykonać, należy mieć ukończone 21 lat. Wada wzroku nie może być również zbyt duża. Zaletą metody operacyjnej jest również to, że w czasie jednego zabiegu można skorygować także nadwzroczność oraz krótkowzroczność. Operacja pozwala wykonać korektę o około 6 dioptrii.

Czy astygmatyzm może się cofnąć?

Astygmatyzm to nie choroba, nie ma zatem możliwości, by się cofnął. Jest to wada wzroku, którą można jedynie korygować odpowiednimi okularami lub laserową korekcją wzroku.

Astygmatyzm: życie codzienne

Astygmatyzm przeszkadza w codziennym życiu, i to zarówno w czynnościach wymagających widzenia z daleka, jak i z bliska. Trudności zależne są od stopnia wady wzroku i od tego, czy można ją skutecznie korygować.

Brak lub nieskuteczna korekcja mogą powodować dolegliwości, takie jak przewlekłe zapalenie spojówek, brzegów powiek czy uporczywe bóle głowy, większe zmęczenie przy pracy przy komputerze, u dzieci czasem też niechęć do nauki, a przy prowadzeniu samochodu nieostre widzenie i większe zmęczenie – nie widzimy świateł pojazdów jako punktowe, tylko bardziej rozmyte.

Dlatego soczewki kontaktowe i okulary korygujące tę wadę oczu muszą być precyzyjnie dobrane. Astygmatyzm można korygować okularami ze szkłami cylindrycznymi lub miękkimi soczewkami torycznymi, ale gdy powierzchnia rogówki jest zniekształcona w znacznym stopniu (np. wskutek blizn, chorób) lub astygmatyzm jest duży– soczewkami twardymi. 

Jeśli niezborność jest rogówkowa, można ją leczyć za pomocą laserowej korekcji. Jeżeli pochodzenie wady jest soczewkowe i pojawiło się np. w następstwie zaćmy, znika przy okazji operacji zaćmy, która polega na wymianie naturalnej zmętniałej soczewki na sztuczną wewnątrzgałkową.

Przy niewielkim astygmatyzmie (do ok. 1 dioptrii) okulary przeważnie nosi się tylko do nauki, prowadzenia samochodu, pracy przy komputerze. A prawie u każdego człowieka występuje tzw. astygmatyzm fizjologiczny – do ok. 0,5 dioptrii, ponieważ prawidłowa rogówka załamuje się silniej w pionie niż w poziomie.

miesięcznik "Zdrowie"

Katarzyna Stańczyk

Agata Nowicka

Konsultacja: Małgorzata Anusiewicz-Siemczonek