Zespół Raynauda czy choroba Raynauda? Objaw Raynauda - przyczyny i leczenie

Zespół Raynauda i choroba Raynauda to nie to samo. Oba schorzenia łączy objaw Raynauda, który polega na tym, że pod wpływem zimna lub emocji dochodzi do napadowego blednięcia palców rąk lub stóp. Poza tym zespół i choroba Raynauda mają inne przyczyny i inaczej przebiega ich leczenie. Poza tym zespół Raynauda jest znacznie groźniejszy niż choroba Raynauda, gdyż może doprowadzić nawet do martwicy palców.

Spis treści

1. Zespół czy choroba Raynauda? Przyczyny objawu Raynauda
2. Zespół czy choroba Raynauda? Jak rozpoznać objawy?
3. Zespół czy choroba Raynauda? Diagnoza
4. Zespół czy choroba Raynauda? Leczenie objawu Raynauda

Zespół i choroba Raynauda to nie to samo. Oba schorzenia łączy objaw Raynauda - zaburzenie naczynioruchowe, które polega na tym, że pod wpływem zimna lub emocji dochodzi do nadmiernego skurczu naczyń krwionośnych, a w konsekwencji do napadowego blednięcia palców rąk lub stóp, rzadziej nosa i małżowin usznych.

Zespół czy choroba Raynauda? Przyczyny objawu Raynauda

Jeśli objaw Raynauda pojawia się bez przyczyny (tzn. jest on chorobą samą w sobie), mowa o chorobie Raynauda. W terminologii medycznej jest to pierwotny objaw Raynauda. Choroba Raynauda zwykle występuje u osób między 15. a 45. rokiem życia.

Jeśli objaw Raynauda pojawia się w przebiegu konkretnej choroby, mowa o zespole Raynauda. Zespół Raynauda pojawia się zwykle w 3. lub 4. dekadzie życia i może towarzyszyć chorobom, które doprowadzają do zmniejszenia przepływu krwi przez tętnice palców (zespół Raynauda). Najczęściej są to miażdżyca i choroby tkanki łącznej (np. reumatoidalne zapalenie stawów, guzkowe zapalenie tętnic, toczeń rumieniowaty układowy, mieszana choroba tkanki łącznej). Inne choroby, w przebiegu których może się pojawić objaw Raynauda, to zespół cieśni nadgarstka, choroby przebiegające ze zwiększoną lepkością krwi (m.in. krioglobulinemia, szpiczak mnogi, nadpłytkowość), borelioza, pierwotne i wtórne nadciśnienie płucne, a nawet choroba nowotworowa.

Ryzyko pojawienia się objawu Raynauda występuje także u pianistów, maszynistek, operatorów młotów pneumatycznych czy pracowników chłodni. Napadowe blednięcie palców może wytapiać także po zażyciu niektórych leków i związków chemicznych, m.in. doustnych środków antykoncepcyjnych, preparatów alkaloidu sporyszu, leki immunosupresyjne (cyklosporyna A, metotreksat), kokainy.

Zespół czy choroba Raynauda? Jak rozpoznać objawy?

Zarówno choroba, jak i zespół Raynauda przebiegają w kilku fazach:

Objaw Raynauda jest symetryczny i dotyczy obu rąk lub stóp

• pod wpływem zimna lub emocji skóra palców rąk lub nóg gwałtownie blednie, co trwa zazwyczaj kilka minut. Towarzyszy temu mrowienie
• następnie palce przybierają odcień fioletowy i zaczynają drętwieć
• w ostatnim etapie stają się czerwone i bolesne

U niektórych pacjentów z zespołem Raynauda dodatkowo dochodzi do owrzodzeń opuszków palców lub nawet ich martwicy.

Zespół czy choroba Raynauda? Diagnoza

U pacjenta, u którego dochodzi do napadowego blednięcia palców rąk i stóp pod wpływem zimna lub emocji, wykonuje się próbę prowokacyjną. Ręce lub stopy chorego trzyma się przez kilka minut w zimnej wodzie (4 st. C) lub pod strumieniem zimnej wody. Lekarz zleca także badania krwi, aby ustalić, czy przyczyną objawu Raynauda mogą być jakieś choroby (czy jest to zespół Raynauda). Pozytywne wyniki badań oraz stwierdzenie objawów chorób, w przebiegu których obecny jest objaw Raynauda, wskazują, że jest to zespół Raynauda.

Lekarz powinien wykluczyć także inne schorzenia, które dają podobne objawy, takie jak akrocyjanoza (pojawia się stałe zasinienie palców) i erytromegalia (występuje napadowe zaczerwienienie i ocieplenie palców z towarzyszącym silnym, piekącym bólem).

Zespół czy choroba Raynauda? Leczenie objawu Raynauda

Większość chorych z chorobą Raynauda nie wymaga leczenia. Terapię stosuje się u osób z zespołem Raynauda (kiedy napadowe blednięcie palców jest jednym z objawów choroby). Polega ona na leczeniu choroby podstawowej i łagodzeniu objawów skurczu naczyń. Leki podaje się osobom, u których objaw Raynauda pojawia się często, oraz tym, u których objaw Raynauda ma długotrwały i ciężki przebieg. Leczenie jest konieczne u pacjentów z owrzodzeniami opuszek palców. Jeśli okazuje się nieskuteczne, należy rozważyć wykonanie sympatektomii (niszczy się nerwy we współczulnym układzie nerwowym w celu zwiększenia przepływu krwi), zwłaszcza u pacjentów zarażonych martwicą palców.

Puszczewicz M., Objaw Raynauda — problem interdyscyplinarny, "Forum Medycyny Rodzinnej" 2008, tom 2, nr 2

Monika Majewska