Zawroty głowy to objaw, nie choroba. Przyczyny zawrotów głowy

Zawroty głowy mogą mieć wiele przyczyn. Lekki zawrót głowy po nagłej zmianie pozycji ciała czy podczas jazdy autem to normalna reakcja organizmu. Ale gdy świat kołysze się i wiruje pozornie bez przyczyny, trzeba zwrócić się do lekarza. Sprawdź, jakie mogą być przyczyny zawrotów głowy. Które choroby objawiają się zawrotami głowy?

Spis treści

1. Zawroty głowy to objaw, nie choroba
2. Badania konieczne w przypadku zawrotów głowy
3. Leki zalecane przy zaburzeniach równowagi
4. Choroba lokomocyjna - możesz jej uniknąć

Skąd się biorą zawroty głowy? Jakie mogą być przyczyny zawrotów głowy? By to zrozumieć, warto choć trochę poznać mechanizm umożliwiający człowiekowi zachowanie równowagi i orientacji w przestrzeni. Opiera się on na analizie bardzo wielu informacji, które są stale przekazywane do mózgu przez różne receptory:

• błędnik - narząd równowagi znajdujący się w uchu wewnętrznym - wysyła informacje o rotacyjnych ruchach głowy oraz o przemieszczaniu się w poziomie i pionie;
• wzrok - pomaga określić położenie ciała w przestrzeni i sposób poruszania się;
• receptory dotyku i czucia głębokiego znajdujące się w skórze, mięśniach, ścięgnach oraz okostnej - odbierają i przesyłają bodźce, które umożliwiają orientację w położeniu poszczególnych części ciała względem otoczenia.

Przynajmniej dwa z tych układów muszą funkcjonować bez zarzutu i przekazywać zgodne informacje do móżdżku - narządu odpowiadającego m.in. za równowagę i koordynację ruchową. Jeśli coś zaczyna szwankować, świat może nagle zawirować.

Zawroty głowy to objaw, nie choroba

Zawroty głowy same nigdy nie są chorobą, ale mogą towarzyszyć pewnym schorzeniom lub być objawem zaburzeń w organizmie - mniej albo bardziej poważnych. Najczęściej są przejawem zaburzeń błędnika (np. po przebytym zapaleniu ucha środkowego, w chorobie Ménière'a czy chorobie lokomocyjnej, której przyczyną jest nadmierne pobudzenie błędnika przez ruch pojazdu i rozbieżność między bodźcami odbieranymi przez wzrok i błędnik). Zawroty głowy i zaburzenia równowagi, zwłaszcza u osób starszych, mogą też wynikać z niedotlenienia mózgu. Powodem jest zwykle miażdżyca prowadząca do zwężenia naczyń krwionośnych lub zmiany zwyrodnieniowe w odcinku szyjnym kręgosłupa, które utrudniają przepływ utlenowanej krwi. Do zmian w naczyniach, które mogą powodować niedotlenienie mózgu, prowadzi także cukrzyca i nadciśnienie tętnicze. Świat może wirować też z powodu problemów ze wzrokiem (np. źle dobranych okularów, rozwijającej się jaskry), zatrucia substancjami toksycznymi czy lekami (np. aspiryną), ale sprawcą mogą być również chorobowe zmiany anatomiczne w mózgu (np. guzy).

Badania konieczne w przypadku zawrotów głowy

Skoro zaburzenia równowagi mogą być objawem zarówno poważnych, jak i niegroźnych schorzeń, zawsze trzeba poznać ich przyczynę. Często nie jest to proste. Zwykle więc po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem i ustaleniu, jakie inne dolegliwości towarzyszą zawrotom głowy - np. nudności, podwójne widzenie, drżenie mięśni - lekarz pierwszego kontaktu kieruje do specjalisty, przede wszystkim laryngologa, okulisty, neurologa, kardiologa. Żeby postawić diagnozę, trzeba jeszcze wykonać różne badania, np.:

• elektronystagmografia (ENG) - pomaga wykryć uszkodzenia błędnika. Badanie polega na pobudzaniu błędnika podczas tzw. prób kalorycznych (nalewanie na zmianę ciepłej i chłodnej wody do ucha lub wdmuchiwanie zimnego i ciepłego powietrza) i, dzięki elektrodom umocowanym na skroniach, komputerowym zapisie ruchów gałek ocznych. Wywołanie niewielkiego oczopląsu pozwala na ocenę funkcji błędnika. Oczopląs są to rytmiczne, symetryczne ruchy obu gałek ocznych w płaszczyźnie poziomej lub lekko obrotowej, nigdy pionowe, a w przypadku chorób błędnika także nie rozbieżne.

• Videonystagmografia (VNG) - polega na rejestracji oczopląsu przez kamerę sprzężoną z komputerem. Parametry oczopląsu są rejestrowane i wyliczane przez komputer, a ich ocena pozwala określić rodzaj uszkodzenia układu równowagi;
• RTG części szyjnej kręgosłupa - wykazuje zmiany zwyrodnieniowe, które mogą upośledzać przepływ krwi do mózgu;
• badanie przepływu krwi w tętnicach szyjnych (USG Doppler) - pomaga wykryć przewężenia w tętnicach, będące przyczyną zaburzeń krążenia.

Jest jeszcze wiele innych badań, a jednak mimo szerokich możliwości diagnostycznych często nie udaje się ustalić przyczyny zawrotów głowy. Ale zawsze trzeba je leczyć albo na tyle łagodzić, by nie utrudniały codziennego życia.

Leki zalecane przy zaburzeniach równowagi

W terapii farmakologicznej stosowanych jest kilka rodzajów leków. Zależnie od przyczyny zawrotów głowy, zaleca się leki:

• poprawiające przepływ krwi przez ośrodkowy układ nerwowy lub ucho wewnętrzne;

• antyagregacyjne, usprawniające krążenie i przeciwdziałające zakrzepom;

• moczopędne, które modyfikują skład elektrolitowy i objętość płynów w uchu wewnętrznym;

• chemioterapeutyki - środki zwalczające infekcje wirusowe lub bakteryjne.

Dodatkowo, a także w przypadku gdy nie uda się rozpoznać przyczyny dolegliwości, lekarz może przepisać środki działające hamująco na ośrodkowy układ nerwowy. Co prawda, łagodzą one wyłącznie dokuczliwe objawy - zawroty głowy, nudności, wymioty - ale umożliwiają normalne funkcjonowanie. Ważnym elementem terapii są również specjalne ćwiczenia - ich celem jest poprawienie automatycznych reakcji organizmu odpowiedzialnych za utrzymywanie równowagi oraz poprawa płynności i koordynacji ruchów. Dają one jednak dobre efekty tylko u młodych osób, ponieważ z wiekiem zdolność do adaptacji słabnie, a po 65. roku życia praktycznie w ogóle zanika.

Choroba lokomocyjna - możesz jej uniknąć

Zawroty głowy, mdłości, a nawet wymioty, zimna i spocona skóra... Dla wielu osób podróż samolotem, statkiem czy samochodem to prawdziwa udręka. Na szczęście mechanizm choroby lokomocyjnej jest dobrze znany i dlatego można jej zapobiegać. Wystąpieniu nieprzyjemnych objawów przeciwdziałają leki, które (zażyte odpowiednio wcześniej) hamują nadmierną aktywność autonomicznego układu nerwowego. Pomaga także przestrzeganie pewnych zasad postępowania – nieprzejadanie się przed podróżą, w miarę możliwości zajęcie miejsca przodem do kierunku jazdy, zapewnienie sobie dostępu świeżego powietrza. Ważne jest również patrzenie na stabilny horyzont, a nie na falującą wodę czy migający krajobraz, bo to dodatkowo podrażnia błędnik.