ZAWROTY GŁOWY - przyczyny i leczenie zaburzeń równowagi

Lekki zawrót głowy po nagłej zmianie pozycji czy wirowaniu na parkiecie to normalna reakcja organizmu. Gdy jednak świat ucieka spod nóg bez przyczyny i zawroty głowy przydarzają się często, trzeba poszukać pomocy u lekarza. Zaburzenia równowagi miewa co czwarty senior.

Spis treści

1. Zawroty głowy i zaburzenia równowagi u osób starszych
2. Przyczyny zawrotów głowy i zaburzeń równowagi
3. Choroby laryngologiczne, mogące być przyczyną zaburzeń równowagi
4. Leczenie zwrotów głowy i zaburzeń równowagi

Jeżeli długo obracamy się wokół własnej osi, a potem nagle się zatrzymamy, mamy wrażenie, jakby świat wirował w odwrotną stronę, chcąc wrócić na swoje miejsce. Jeśli szybko się o coś nie oprzemy, kończy się to zwykle bolesnym upadkiem. Niestety, u ludzi dojrzałych i w podeszłym wieku zawroty głowy i zaburzenia równowagi zdarzają się nawet na prostej drodze.

Niektórzy czują na przykład, jakby obracało się całe otoczenie, a dodatkowo można mieć wrażenie, że ciało wiruje w odwrotną stronę niż świat wokół. Możemy też odczuwać kołysanie - zupełnie jakby ziemia chwiała się i poruszała pod nogami. Czasem zaś, idąc, zbaczamy w jedną stronę, jakby "coś" nas tam ciągnęło. Bywa, że zaburzeniom równowagi towarzyszą inne objawy: nudności, wymioty, oczopląs, zaburzenia słuchu i bóle głowy.

Zawroty głowy i zaburzenia równowagi u osób starszych

Bardzo często zaburzenia równowagi wywoływane są przez schorzenia laryngologiczne. Przyczyną mogą być także zatrucia, np. aspiryną, chininą, jadem kiełbasianym, grzybami, alkoholem. Po odtruciu zwykle wszystko wraca do normy. Ale w przypadku osób starszych zawroty głowy i zaburzenia równowagi bardzo często są następstwem niedotlenienia mózgu. Dochodzi do tego, gdy utlenowana krew ma problemy z dotarciem do mózgu.

Winę za to ponoszą blaszki miażdżycowe, które odkładając się w ścianach tętnic, zwężają je i usztywniają, a także zmiany zwyrodnieniowe w obrębie kręgosłupa szyjnego. Powoduje to bowiem ucisk na naczynia krwionośne doprowadzające krew do mózgu. Niekorzystne zmiany naczyniowe może powodować również nieleczona cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze. Niedotlenienie mózgu może być także skutkiem silnej anemii. W takich przypadkach najskuteczniejszym sposobem złagodzenia uciążliwych zawrotów głowy i zaburzeń równowagi jest leczenie kardiologiczne i przeciwcukrzycowe. Trzeba także zadbać o obniżenie poziomu cholesterolu we krwi.

Ludzie starsi w wyniku przebytych różnych chorób często mają uszkodzone nerwy obwodowe, mięśnie, stawy. To także może być przyczyną zaburzeń równowagi, ale wtedy nie towarzyszą im zawroty głowy. Tego typu dolegliwości występują też u osób leczonych środkami przeciwpadaczkowymi oraz uspokajającymi. Są też charakterystyczne dla zaawansowanego stadium stwardnienia rozsianego (SM).

Przyczyny zawrotów głowy i zaburzeń równowagi

Ponieważ zaburzenia równowagi i zawroty głowy mają wiele przyczyn, często trudno jest postawić szybko trafną diagnozę. Bywa, że konieczne jest badanie przez wielu specjalistów, np. laryngologa, okulistę i neurologa. Z pewnością ważna jest rozmowa z lekarzem. Będzie pytał m.in. o częstość i intensywność zawrotów, czas ich trwania, objawy towarzyszące utracie równowagi, ale też o przebyte choroby, urazy, stosowane leki, a nawet o warunki pracy czy warunki mieszkaniowe. Mogą być też potrzebne badania dodatkowe:

• audiometria (badanie słuchu) - kiedy słyszymy dźwięk w nałożonych na uszy słuchawkach, naciskamy guzik;
• próby błędnikowe - wywoływanie oczopląsu, czyli nieprawidłowych ruchów gałek ocznych, np. musimy się kręcić na krześle obrotowym;
• elektronystagmografia (ENG) i videonystagmografia (VNG) - elektrody, które są przymocowane na skroniach chorego, rejestrują zapis potencjałów elektrycznych w czasie oczopląsu (podobnie jak w EKG).

Pomocne w ustaleniu przyczyny zaburzeń równowagi mogą być też: badania radiologiczne kości skroniowych i kręgosłupa szyjnego, tomografia komputerowa głowy, rezonans magnetyczny, tzw. dopplerowskie badanie przepływów krwi przez tętnice zaopatrujące mózg.

Choroby laryngologiczne, mogące być przyczyną zaburzeń równowagi

W przypadku częstych zawrotów głowy najpierw należy odwiedzić laryngologa, ponieważ takie objawy mogą towarzyszyć różnym chorobom aparatu słuchu. Czasem wystarczy proste badanie, by postawić diagnozę i rozpocząć leczenie, które uwolni nas od tych dolegliwości.

• Zapalenie błędnika (maleńkiego narządu równowagi, który znajduje się w uchu wewnętrznym) oraz nerwu przedsionkowo-ślimakowego. Zapalenie takie może być np. powikłaniem po grypie. Powoduje zwykle gwałtowne zawroty głowy, nudności i wymioty trwające kilka dni. Dolegliwości mijają najczęściej po leczeniu antybiotykami, niekiedy steroidami. Czasem konieczna bywa specjalistyczna rehabilitacja - trzeba nauczyć się zachowywać równowagę przy pomocy ćwiczenia ruchów głową i ciałem.
• Wędrujące otolity (to maleńkie "kamyczki" - każdy z nas ma je w kanalikach błędnika) powodują łagodne położeniowe zawroty głowy. Zawroty dają o sobie znać, gdy np. zwieszamy głowę w dół, szybko wstajemy z łóżka, przekręcamy się z boku na bok. Dolegliwości trwają krótko, ale są intensywne. Tego typu zawroty głowy u ludzi starszych zwykle wywołane są pokruszeniem się otolitów. Luźne ich kawałki poruszają się w czasie ruchów głową i drażnią błędnik. W takiej sytuacji - jeśli nie pomagają leki i unikanie pewnych ruchów - konieczna bywa operacja, w czasie której usuwa się niesforne odłamki.
• Uszkodzenie błony bębenkowej. Może być przyczyną zawrotów głowy, jeśli np. chłodne powietrze lub woda dostaną się do ucha środkowego. W takiej sytuacji może pomóc wkładanie do ucha natłuszczonego wacika przed kąpielą w morzu lub wyjściem na mróz.
• Choroba Meniere'a. Z nieznanych przyczyn w uchu wewnętrznym gromadzi się nadmierna ilość płynu, co powoduje zawroty głowy, nudności, szumy w uszach oraz upośledzenie słuchu (po każdym napadzie słyszy się coraz gorzej). Jeśli nie pomagają leki moczopędne, antyhistaminowe, steroidy i unikanie soli w diecie - konieczna bywa operacja (czasem z usunięciem błędnika włącznie).
• Nerwiak nerwu słuchowego. Jest łagodnym nowotworem, powoduje jednak upośledzenie słuchu, szumy w uszach, zaburzenia równowagi. W tym przypadku leczenie jest wyłącznie operacyjne.

Leczenie zwrotów głowy i zaburzeń równowagi

Sposób leczenia zaburzeń równowagi zależy od ich przyczyny. Czasem wystarczy podawanie leków przeciwzawrotowych, przeciwwymiotnych i uspokajających. Ale taka terapia pozwala jedynie usunąć objawy, a nie przyczynę zaburzeń.W niektórych przypadkach lekarze ordynują leki przeciwzapalne, które poprawiają metabolizm komórek nerwowych, lub tzw. naczyniowe. Czasem niezbędne jest leczenie operacyjne.

Niezależnie od wybranej terapii bardzo ważna przy zaburzeniach równowagi oraz zawrotach głowy jest rehabilitacja ruchowa. Poprzez odpowiedni trening można wzmocnić różne elementy zmysłu równowagi, bo równowaga to nie tylko sprawnie działający błędnik.

miesięcznik "Zdrowie"