Objaw Janewaya towarzyszy bakteryjnemu zapaleniu wsierdzia. Jak go rozpoznać i leczyć?

Objaw Janewaya to objaw skórny, towarzyszący bakteryjnemu zapaleniu wsierdzia. Nazwa tej dolegliwości pochodzi od nazwiska Edwarda G. Janewaya, który w 1899 roku jako pierwszy opisał zmiany rumieniowate i krwotoczne występujące na dłoniach i stopach w przebiegu infekcyjnego zapalenia wsierdzia. Dowiedz się, jak przebiega leczenie objawu Janewaya oraz jakie są rokowania.

Spis treści

1. Objaw Janewaya - epidemiologia
2. Objaw Janewaya - objawy
3. Objaw Janewaya - rozpoznawanie
4. Objaw Janewaya - przyczyny
5. Objaw Janewaya - leczenie
6. Objaw Janewaya - rokowania

Objaw Janewaya nie jest bezpośrednią przyczyną żadnych dolegliwości. Zmiany pojawiające się na skórze są niebolesne i nie zaburzają sprawności rąk. Należy jednak pamiętać, że utrzymujące się dłużej stany zapalne w obrębie wsierdzia mogą być przyczyną groźnych powikłań zatorowych i niewydolności krążenia.

Objaw Janewaya - epidemiologia

Objaw Janewaya występuje niemal wyłącznie u osób chorujących na infekcyjne zapalenie wsierdzia. Uważa się wręcz, że jest to dla tej choroby tzw. objaw patognomoniczny, czyli taki, którego występowanie pozwala na postawienie właściwej diagnozy, bez ryzyka popełnienia błędu.

Infekcyjne zapalenie wsierdzia to choroba, która dotyka 5-10 osób na każde 100 000. Przyczyną zapalenia wsierdzia są bakterie, a wśród nich najczęściej gronkowce i paciorkowce.

Aby rozwinęło się zapalenie wsierdzia bakterie muszą się przedostać do krwi. Tak się może zdarzyć, gdy pacjent jest długo dializowany, odżywiany pozajelitowo lub przeszedł zabieg operacyjny.

Mniej powszechną przyczyną zapalenia wsierdzia jest dożylne przyjmowanie narkotyków.

Ale ryzyko wystąpienia zapalenia wsierdzia jest duże także wtedy, gdy pacjent ma w organizmie poważne ogniska zapalne. Mogą to być ropnie okołomigdałkowe, ropnie zębów, ropnie zatok czy rozległe zmiany ropne na skórze.

Zapalenie wsierdzia rozwija się także po niedoleczonej anginie.

Objaw Janewaya - objawy

Zmiany pojawiają się w późnej fazie choroby. Ich lokalizacja na skórze dłoni i stóp zmienia się. Jedne ogniska mogą się pojawić a inne zanikać, ale proces chorobowy jest stale aktywny.

Na palcach rąk i stóp powstają niebolesne, niewielkie zmiany w postaci wybroczyn, guzków lub rumienia. Są bardzo charakterystyczne dla tej choroby.

Zmiany charakterystyczne dla objawu Janewaya mogą się pojawić, w rzadkich przypadkach, także w innych chorobach, które maja podłoże immunologiczne. Należą do nich m. in.:

• toczeń rumieniowaty trzewny
• niektóre rodzaje anemii hemolitycznej
• dur brzuszny

Objaw Janewaya - rozpoznawanie

Właściwe dla objawu Janewaya zmiany skórne powstają na skórze palców rąk i nóg. Charakterystyczne są trzy postaci zmian:

• zmiany krwotoczne - o typie niewielkich wybroczyn lub plam, które utrzymują się przez dłuższy czas
• zmiany rumieniowe - miejscowe zmiany zapalne z zaczerwienieniem skóry, niewielkim obrzękiem i uniesieniem jej powierzchni
• drobne, niebolesne guzki

Najczęściej występują zmiany to wybroczyny lub krwiaki pojawiają się w miejscach narażonych na obciążenia mechaniczne. Obejmują np. wewnętrzną powierzchnię palców, które będą uciskane przez ciężką torbę lub siatkę.

Kolejną strefą zmian będą podeszwy stóp, które, w naturalny sposób, są uciskane podczas chodzenia.

Możliwe jest też pojawienie się wybroczyn na pośladkach, u osób, które dużo czasu spędzają w pozycji siedzącej.

Do pozaskórnych, ale także podstawowych objawów Janewaya zalicza się:

• nawracające nawracające zapalenia płuc
• objawy zatorowości obwodowej (w obrębie mózgu, narządów jamy brzusznej, układu oddechowego)
• niewydolność serca związaną z niedomykalnością lub zwężeniem zastawek
• gorączka
• osłabienie
• pogorszenie samopoczucia
• duszność
• ból w klatce piersiowej

Podczas badania pacjenta lekarz słyszy zazwyczaj wyraźne szmery serca.

W badaniach laboratoryjnych stwierdza się znacznie podwyższone markery zapalenia i leukocytozę oraz cechy uszkodzenia nerek. Posiewy krwi na obecność bakterii zazwyczaj są dodatnie.

Objaw Janewaya - przyczyny

Za przyczynę występowania objawu Janewaya uważa się stan zapalny włośniczkowych naczyń krwionośnych, co ma związek z krążącymi we krwi kompleksami antygen-przeciwciało.

Tworzą się one w dużej ilości wskutek immunologicznych reakcji zachodzących w zmienionym zapalnie wsierdziu. Ich ilość dodatkowo zwiększa krzyżowe oddziaływanie skierowanych przeciw paciorkowcom lub gronkowcom przeciwciał z podobnymi strukturalnie antygenami własnych tkanek chorego.

Stan zapalny naczyń w palcach prowadzi do drobnych zatorów, zwiększenia przepuszczalności ścian naczyń, osłabienia ich struktury i pękania, co jest przyczyną pojawiania się charakterystycznych zmian na skórze.

Objaw Janewaya - leczenie

Objaw Janewaya to następstwo choroby ogólnoustrojowej i jako taki będzie nawracał, nawet jeśli uda się uzyskać chwilową poprawę. Dlatego podstawowym postępowaniem terapeutycznym jest leczenie choroby podstawowej, czyli w tym przypadku infekcyjnego zapalenia wsierdzia.

Leczeniem z wyboru jest zatem podawanie antybiotyków wybranych na podstawie antybiogramu uwzględniającego rodzaj bakterii i jej wrażliwość na określone grupy antybiotyków.

Chorym podaje się także leki przeciwzapalne (niesterydowe i sterydowe) oraz preparaty pozwalające kontrolować krzepliwość krwi, aby chronić pacjenta przed groźnymi zatorami.

Objawy niewydolności krążenia, zaburzeń rytmu serca oraz niewydolności zastawkowych leczy się zgodnie ze schematami przyjętymi dla tych chorób.

Objaw Janewaya - rokowania

Podstawowe znaczenie dla przyszłości chorego ma czas rozpoznania objawu Janewaya i szybkie rozpoczęcie odpowiedniego leczenia.

Jeśli zostanie ono rozpoczęte we wczesnej fazie choroby i nie zdąży się ona rozwinąć, zmiany skórne mogą się w ogóle nie pojawić.

Jeśli objaw Janewaya jest już obserwowany, a jego natężenie jest duże, wdrożenie terapii może jedynie ograniczyć jego intensywność.

O autorze

Anna Jarosz

Dziennikarka od ponad 40 lat zaangażowana w popularyzację edukacji zdrowotnej. Laureatka wielu konkursów dla dziennikarzy zajmujących się medycyną i zdrowiem. Otrzymała m. in. Nagrodę Zaufania „Złoty OTIS” w kategorii „Media i Zdrowie”, Wyróżnienie Św. Kamila przyznawane z okazji Światowego Dnia Chorego, dwukrotnie „Kryształowe Pióro” w ogólnopolskim konkursie dla dziennikarzy promujących zdrowie oraz wiele nagród i wyróżnień w konkursach na „Dziennikarza Medycznego Roku” organizowanego przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia.

Przeczytaj więcej tekstów tej autorki

Anna Jarosz