Dotyka 2-3 proc. ludzi. Z powodu wstydu wielu się nie przyznaje

Nietrzymanie stolca to najczęściej problem osób starszych, ale może wystąpić w każdym wieku, także u dzieci. Przyczyny nietrzymania stolca są różne. Mogą to być hemoroidy, czyli żylaki odbytu. Nietrzymanie kału może się pojawić także po porodzie. Sprawdź, jakie są jeszcze przyczyny nietrzymania stolca i na czym polega leczenie.

Spis treści

1. Nietrzymanie stolca - przyczyny
2. Nietrzymanie stolca: objawy
3. Nietrzymanie stolca: diagnostyka
4. Nietrzymanie stolca: leczenie

Nietrzymanie stolca to problem z kontrolowaniem defekacji (oddawania kału) oraz z wydostawaniem się gazów z przewodu pokarmowego. Według dostępnych statystyk, na całym świecie nietrzymanie stolca to problem 2-3 proc. ludzi. Część pacjentów borykających się z nietrzymaniem kału, zapewne z powodu zawstydzenia, unika rozmów z lekarzami na temat swojego problemu, dlatego też uważa się, że szacowana częstość tego schorzenia jest tak naprawdę zaniżona.

Nietrzymanie stolca to problem istotny, ponieważ może doprowadzić do zarówno do wystąpienia podrażnienia okolicy odbytu (może dochodzić do zakażeń skóry tej okolicy ciała i powstawania w jej obrębie przewlekłych, trudno gojących się ran), jak i do istotnych zaburzeń psychologicznych. Pacjent tracący kontrolę nad jedną z tak podstawowych czynności fizjologicznych, jaką jest wypróżnianie, może doświadczać znacznego obniżenia swojej samooceny, a także w końcu po prostu zacząć się izolować od innych. Zapobiegać takim komplikacjom można poprzez leczenie nietrzymania stolca – dostępne dla pacjentów są zarówno metody niezabiegowe, jak i leczenie operacyjne.

Nietrzymanie stolca - przyczyny

Nietrzymanie stolca może występować u pacjenta już od urodzenia – tak zdarza się w przypadku dzieci, u których istnieją defekty dotyczące budowy struktur odbytu oraz u dzieci z defektami w obrębie rdzenia kręgowego.

Nietrzymanie stolca może być również stanem nabytym. Ogólnie jako przyczyny nietrzymania stolca wymienić można wszelkie stany, które prowadzą do osłabienia zwieraczy odbytu lub do uszkodzenia nerwów zaangażowanych w procesy wypróżniania. Do tych zaburzeń doprowadzać mogą takie stany, jak:

• urazy w obrębie miednicy
• cukrzyca
• stwardnienie rozsiane
• poród
• przewlekłe zaparcia
• udar mózgu
• urazy rdzenia kręgowego
• biegunka
• wystąpienie powikłań leczenia operacyjnego innych schorzeń (np. żylaków odbytu)
• przebycie radioterapii w obrębie miednicy
• zapalne choroby jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna)
• wypadanie odbytnicy
• zespół jelita drażliwego

Część z wymienionych czynników (jak np. epizody biegunek) mogą prowadzić do przejściowego nietrzymania stolca, z kolei inne (takie jak np. uraz rdzenia kręgowego) mogą skutkować trwałymi zaburzeniami defekacji.

Nietrzymanie stolca najczęściej występuje u osób w wieku podeszłym, jednak tak naprawdę dolegliwość ta może się pojawić w każdym wieku - nawet u noworodka.

Nietrzymanie stolca: objawy

Nietrzymanie stolca u różnych pacjentów może prezentować się odmiennie. Niektórzy chorzy doświadczają jedynie utraty kontroli nad wydostawaniem się gazów z przewodu pokarmowego. U innych dochodzi do występowania powyższego zaburzenia, a także do mimowolnego oddawania stolców o luźnej konsystencji. W najcięższych postaciach nietrzymania stolca dochodzi do tego, że pacjent nie jest w stanie kontrolować ani wydostawania się gazów z przewodu pokarmowego, ani wydalania luźnych czy zwartych stolców.

Nietrzymanie stolca może przybierać formę naglącą, czyli taką, gdzie pacjent nagle zaczyna odczuwać potrzebę defekacji – może być ona tak silna, że chory nie zdąży w odpowiednim czasie dotrzeć do toalety. Odmienną formą schorzenia jest natomiast ta, gdzie pacjent oddaje stolec całkowicie nieświadomie – nie pojawia się bowiem u niego odczucie parcia na stolec, do wypróżnienia dochodzi samoistnie.

Nietrzymanie stolca: diagnostyka

W przypadku pacjenta z nietrzymaniem stolca przeprowadzany jest szereg różnych badań, których celem jest przede wszystkim wykrycie przyczyny wystąpienia zaburzenia. Jednym z pierwszych badań, które można wykonać w każdym gabinecie lekarskim, jest badanie per rectum, pozwalające wstępnie sprawdzić, jakie jest napięcie zwieracza odbytu. Bardziej specjalistycznymi badaniami, przeprowadzanymi w diagnostyce nietrzymania stolca, są:

• manometria anorektalna
• USG przezodbytnicze
• rezonans magnetyczny miednicy
• defekografia (badanie z użyciem promieniowania rentgenowskiego, wykonywane podczas defekacji)
• badania endoskopowe (jak kolonoskopia)
• badania elektrofizjologiczne (oceniające funkcjonowanie nerwów zaangażowanych w procesy wydalania stolca)

Nietrzymanie stolca: leczenie

Chorzy z nietrzymaniem stolca mogą być leczeni zachowawcze, jak i zabiegowo. Pierwszy z wymienionych sposób leczenia wdrożony może być u tych pacjentów, u których zaburzenia wypróżniania nie są znacznego stopnia. Postępowanie zachowawcze bazuje przede wszystkim na zmianie diety – ograniczyć trzeba ryzyko występowania zaparć. Pacjentom zalecane może być również stosowanie różnych leków, głównie działającego przeciwbiegunkowo loperamidu. Czasami zalecane są również oczyszczające odbytnicę wlewy.

W przypadku nietrzymania stolca czasami zastosowanie znajduje trening behawioralny (biofeedback). W tym przypadku są to ćwiczenia, które bazują na wielokrotnych próbach zaciskania mięśni zwieraczy odbytu. W trakcie takich ćwiczeń do odbytu pacjenta wprowadzona jest elektroda, która odpowiada za rejestrację aktywności elektrycznej mięśni odbytu. Wyniki pomiarów prezentowane są na monitorach, dzięki czemu pacjent może się dowiedzieć, jak mocno zaciska mięśnie i czy wykonuje ćwiczenia poprawnie. Trening behawioralny w nietrzymaniu stolca ma na celu doprowadzić do zwiększenia stopnia kontroli mięśni zwieraczy, a także spowodować wzrost spoczynkowego napięcia zwieraczy odbytu.

Inną metodą leczenia stosowaną w nietrzymaniu stolca jest elektrostymulacja przezodbytowa. Polega ona na tym, że elektroda umieszczona w odbycie generuje impulsy, które pobudzają mięśnie zwieracze odbytu do skurczu. Wielokrotne powtarzanie zabiegu elektrostymulacji ma prowadzić, podobnie jak w przypadku bioofedbacku, do zwiększenia spoczynkowego napięcia zwieraczy odbytu.

Jeżeli u pacjentów po kilku miesiącach leczenia nieoperacyjnego nie udaje się uzyskać poprawy w zakresie kontrolowania wypróżniania, istnieje możliwość zastosowania u nich bardziej inwazyjnego leczenia. Stosowane są różnego typu operacje, takie jak np. plastyka zwieracza odbytu czy wszczepienie protezy zwieracza odbytu. W sytuacji, kiedy wszelkie metody leczenia zawodzą lub pacjenci w ogóle nie są w stanie kontrolować oddawania stolca, przeprowadzane bywa wykonanie stomii, (czyli wytworzenie przetoki jelitowej, prowadzące do tego, że ujście jelita grubego znajduje się w obrębie skóry brzucha, a kał gromadzi się w tzw. workach stomijnych).