Jak rozpoznać i leczyć niewydolność serca? Pierwsze objawy mogą być mylące

Niewydolność serca oznacza, że nie pompuje ono wystarczającej ilości krwi. O tej chorobie serca może świadczyć: ciągłe uczucie zmęczenia, problemy z pokonaniem schodów, obrzęki kostek, senność po jedzeniu, nocny kaszel, duszności podczas wysiłku. Niewydolność serca jest schorzeniem, które urasta do rangi epidemii w Europie i obu Amerykach. Na szczęście niewydolność serca można coraz skuteczniej leczyć.

Spis treści

1. Przyczyny niewydolności serca
2. Objawy niewydolności serca nie zawsze są charakterystyczne 
3. Objawy niewydolności serca według skali NYHA
4. Niewydolność serca - jak lekarz stawia diagnozę? 
5. Niewydolność serca to groźny przeciwnik
6. Jak żyć z niewydolnością serca?
7. Leczenie niewydolności serca
8. Sprawdź, czy prawidłowo dbasz o swoje serce

Niewydolność serca to zespół dolegliwości, w którym dochodzi do zaburzenia zdolności serca do pompowania krwi i do utrzymania przepływu krwi dostosowanego do potrzeb organizmu. Ta choroba serca jest następstwem uszkodzenia mięśnia sercowego, najczęściej wskutek choroby wieńcowej. Możliwe są jednak inne przyczyny niewydolności serca.

Przyczyny niewydolności serca

Ze statystyk medycznych wynika, że 70 proc. przypadków niewydolności serca jest następstwem choroby wieńcowej, a zwłaszcza przebytego zawału serca, 10 proc. to skutek chorób zastawek, a kolejne 10 proc. to konsekwencje kardiomiopatii. W Europie na niewydolność serca choruje 15 milionów ludzi. W Polsce szacuje się, że cierpi z tego powodu ok. 700 tys. osób. Częstość występowania choroby wiąże się z wiekiem i wzrasta szczególnie szybko u osób powyżej 60. roku życia.

Ale są i inne przyczyny:

• nadciśnienie tętnicze,
• schorzenia lub uszkodzenie zastawek,
• kardiomiopatie, czyli choroby samego mięśnia sercowego,
• migotanie przedsionków,
• wrodzone wady serca,
• zakażenie zastawek serca lub mięśnia sercowego.

Niewydolność serca mogą pogłębiać:

• infekcje,
• choroby płuc,
• nadczynność tarczycy lub niedoczynność tarczycy,
• nadciśnienie tętnicze,
• choroby nerek,
• błędy w przyjmowaniu leków stosowanych przy niewydolności, przyjmowanie dodatkowych leków przeciwbólowych,
• nieprawidłowe żywienie,
• nierówne bicie serca,
• niestabilna choroba wieńcowa,
• zawał serca.

Objawy niewydolności serca nie zawsze są charakterystyczne 

Głównymi objawami niewydolności serca są duszność i zmęczenie, nietolerancja wysiłku fizycznego oraz obrzęki, które są następstwem zatrzymywania wody w organizmie.

Mniej charakterystycznymi objawami jest zwiększona potrzeba oddawania moczu w nocy, słaby apetyt, uczucie pełności w brzuchu, zaparcia, zawroty głowy, czasem utrata pamięci oraz splątanie.

Dlaczego niewydolność serca daje tak dziwne objawy?

Serce jest pompą, która odbiera krew żylną powracającą z całego organizmu i pompuje ją do płuc. Tu nasyca się ona tlenem i zostaje przepompowana do tętnic, skąd rozprowadzana jest do wszystkich naszych organów.

Gdy serce jest niesprawne, mało wydajne, nie pompuje tyle krwi, ile potrzebuje organizm. W konsekwencji do poszczególnych narządów dociera zbyt mało tlenu (paliwa dla komórek) lub też zbyt dużo krwi zalega w narządach ciała.

Jeśli krew jest źle utlenowana, skutki tego odczuwamy dość szybko: nawet niewielki wysiłek powoduje, że łatwo się męczymy, ponieważ w mięśniach jest za mało tlenu; oblewa nas zimny pot, bo skóra jest niedotleniona.

Kiedy zaś krew zalega w narządach, dochodzi do ich przekrwienia. Pojawia się wtedy duszność (spłycenie oddechu lub brak tchu) podczas wysiłku albo nocnego wypoczynku i towarzyszący temu kaszel, co świadczy o przekrwieniu płuc. Złe trawienie i senność po jedzeniu sygnalizują przekrwienie wątroby, a obrzęki nóg – zastój krwi w tym obszarze.

Objawy niewydolności serca według skali NYHA

Skala NYHA została opracowana przez Nowojorskie Towarzystwo Kardiologiczne i na całym świecie jest używana do określania ciężkości objawów niewydolności serca. Skala wyróżnia cztery klasy niewydolności serca.

• Klasa I – chory nie ma ograniczeń w aktywności fizycznej. Zwykła aktywność fizyczna, codzienne zajęcia nie wywołują duszności, zmęczenia ani kołatania serca.
• Klasa II – chory ma niewielkie ograniczenia aktywności fizycznej. Objawy nasilają się podczas wysiłku fizycznego, ale ustępują, gdy chory odpocznie.
• Klasa III – ograniczenie możliwości wysiłku fizycznego jest znaczne. Nawet tak niewielki wysiłek jak ubranie się, umycie czy przygotowanie posiłku nasila objawy choroby, głównie duszności. Ale w spoczynku objawy choroby się nie pojawiają.
• Klasa IV – chorzy nie są w stanie wykonać samodzielnie nawet najprostszej czynności bez zaostrzenia objawów choroby. Występują one nie tylko podczas aktywności fizycznej, ale także w spoczynku, przez co chorzy stają się niesamodzielni i wymagają stałej opieki i pomocy osób trzecich.

Wśród Polaków po 65. roku życia ok. 39 proc. chorych z powodu niewydolności serca jest zakwalifikowanych do III lub IV klasy NYHA, co wpływa na podwyższenie kosztów leczenia tego schorzenia.

Niewydolność serca - jak lekarz stawia diagnozę? 

Aby rozpoznać niewydolność serca i skutecznie ją leczyć, konieczne jest ustalenie przyczyny. Diagnozowanie rozpoczyna się od zebrania dokładnego wywiadu, co oznacza, że chory powinien powiedzieć lekarzowi, w jakich okolicznościach i jak często nasilają się duszności, kołatanie serca, zawroty głowy czy inne dolegliwości.

Kolejnym krokiem są badania krwi i badania obrazowe. Zwykle wykonuje się morfologię krwi obwodowej i oznacza stężenie BNP, czyli peptydu natriuretycznego typu B. Peptydy natriuretyczne uczestniczą w regulacji gospodarki wodno-sodowej i utrzymaniu homeostazy układu sercowo-naczyniowego. BNP zaś to hormon wydzielany przez komórki mięśnia sercowego, którego stężenie istotnie rośnie w przypadku niewydolności serca.

Z badań obrazowych zwykle wykonuje się EKG, RTG klatki piersiowej i echo serca. Jeżeli to nie wystarczy, by poznać przyczynę choroby, lekarz zaleca bardziej specjalistyczne badania.

Niewydolność serca to groźny przeciwnik

Specjaliści uważają, że jakość życia osób cierpiących z powodu niewydolności serca jest tak samo niska jak u pacjentów stale poddawanych dializom, cierpiącym na depresje lub przewlekłe zapalenie wątroby. Uważa się, że jest to związane nie tylko z objawami choroby, ale także z koniecznością częstych hospitalizacji.

Niewydolność serca jest najczęstszą przyczyną pobytu w szpitalu u chorych powyżej 65. roku życia. Ten fakt przekłada się na koszty leczenia niewydolności serca. W krajach rozwiniętych jej leczenie pochłania 2–2,5 proc. całkowitych wydatków na ochronę zdrowia, zaś koszty hospitalizacji to 60–70 proc. łącznych wydatków związanych z niewydolnością serca. Ale nie chodzi wyłącznie o pieniądze.

Niewydolność serca jest ciężką chorobą o złych rokowaniach dla pacjentów – śmiertelność jest tu większa niż w przypadku raka piersi czy prostaty! Aż połowa chorych z ciężką niewydolnością serca umiera w ciągu 4 lat od diagnozy.

Jak żyć z niewydolnością serca?

Recepta jest prosta. Należy regularnie wykonywać zalecone przez lekarza badania, które pozwalają kontrolować chorobę, i prowadzić higieniczny tryb życia. Przez higieniczny tryb życia trzeba rozumieć regularne wykonywanie gimnastyki, prawidłowe odżywianie się, ograniczenie spożycia soli, unikanie stresu, przeziębień i zakażeń, regularne szczepienia przeciwgrypowe.

Ograniczenie spożycia soli kuchennej jest uzasadnione tym, że sprzyja ona zatrzymywaniu wody w organizmie, a to pogłębia objawy choroby, takie jak obrzęki, duszność, przyśpieszona praca serca.

Ponieważ choroba upośledza mechanizmy usuwania wody z organizmu, należy ograniczyć picie do 1,5–2 litrów dziennie. Aby nie przeciążać organizmu, lepiej jeść 4–5 małych posiłków dziennie. Należy się również rozstać z papierosami i ograniczyć spożycie alkoholu.

Leczenie niewydolności serca

Leczenie niewydolności serca musi być dostosowane do stopnia zaawansowania choroby i towarzyszących temu objawów. Prawidłowa terapia to nie tylko przyjmowanie leków, ale też zmiana stylu życia, diety, wysiłek fizyczny i trening wysiłkowy.

Czasem konieczne jest wszczepienie urządzeń stymulujących pracę serca lub chroniących przed nagłym zatrzymaniem krążenia (implantowane kardiowertery-defibrylatory), a niekiedy leczenie operacyjne. Podstawą są jednak leki, które zmniejszają objawy i wpływają na dłuższe życie chorych.

Sprawdź, czy prawidłowo dbasz o swoje serce

Czytaj też:

• Zespół przewlekłego serca płucnego - objawy, przyczyny, leczenie
• EKG wysiłkowe (próba wysiłkowa) - badanie pracy serca
• KRIOABLACJA - nowoczesna metoda leczenia MIGOTANIA PRZEDSIONKÓW

Anna Jarosz