Hiperfosfatemia – przyczyny, objawy, leczenie

Hiperfosfatemia to stężenie fosforu we krwi powyżej prawidłowego poziomu. Fosfor jest bardzo istotnym pierwiastkiem, gdyż od jego prawidłowej ilości zależy budowa kości, wszystkich komórek ciała, materiału genetycznego (DNA) oraz substancji zapewniających komórkom energię. Dowiedz się, jakie zmiany zachodzą w ludzkim organizmie, gdy stężenie fosforu przekracza normę.

Spis treści

1. Hiperfosfatemia - definicja
2. Hiperfosfatemia - objawy
3. Hiperfosfatemia - przyczyny
4. Hiperfosfatemia - rozpoznanie
5. Hiperfosfatemia - leczenie
6. Hiperfosfatemia - profilaktyka

Hiperfosfatemia to inaczej zbyt wysokie stężenie fosforu we krwi. Od prawidłowego poziomu fosforu zależy budowa kości, a także materiału genetycznego DNA oraz substancji zapewniających komórkom energię.

Hiperfosfatemia - definicja

Fosfor w organizmie znajduje się przede wszystkim w kościach i DNA. Poziom fosforu jest regulowany przez parathormon, stężenie witaminy D oraz pracę nerek. Stężenie fosforu u zdrowego, dorosłego człowieka wynosi 0,8-1,5mmol/l. U dzieci prawidłowe stężenie fosfaranów nieorganicznych jest większe nawet o 50%, a wartości te zależą od wieku dziecka.

Hiperfosfatemia u osób dorosłych oznacza poziom jonów fosforanowych we krwi powyżej 1,5mmol/l.

Hiperfosfatemia - objawy

Hiperfosfatemia występuje najczęściej bezobjawowo. Mogą wystąpić jednak sygnały świadczące o hipokalcemii, gdyż podwyższone stężenie fosforu prowadzi do zwiększonego wiązania wapnia. Symptomy te to między innymi:

• objawy tężyczki: uczucie mrowienia wokół ust, dłoni stóp, drętwienie, kurcze mięśni rąk tzw. ręka położnika - maksymalne zgięcie wszystkich stawów 4. i 5. palca, przy wyprostowanym kciuka, palcu wskazującym i środkowym. Następnie dochodzi do kurczy przedramion i ramion, klatki piersiowej oraz kończyn dolnych. Można zaobserwować stopę końsko-szpotawą oraz "usta karpia",
• demineralizacja tkanki kostnej objawiająca się krzywizną czy rozmiękaniem kości, uszkodzenie kości prowadzące do zniekształceń, częstsze złamania,
• świąd skóry.

Hiperfosfatemia - przyczyny

• niekontrolowana cukrzyca,
• nadczynność przytarczyc,
• hipokalcemia,
• nadmiar fosforanów w diecie i suplementacji,
• wzmożone wchłanianie fosforanów z przewodu pokarmowego lub podaż fosforanów drogą pozajelitową,
• nadmierne uwalnianie się fosforanów z uszkodzonych tkanek (u chorych z infekcjami lub urazami, przy nadmiernym wysiłku fizycznym),
• zmniejszenie wydalania fosforanów z moczem wywołane zmniejszeniem masy czynnego miąższu nerkowego w przypadku przewlekłej lub ostrej niewydolności nerek,
• nadmierna resorpcja fosforanów przez kanaliki nerkowe.

Hiperfosfatemia - rozpoznanie

Aby rozpoznać hiperfosfatemię trzeba oznaczyć stężenie fosforanów nieorganicznych we krwi. Jeśli występuje ono poniżej normy, lekarz stawia diagnozę.

Następnie należy znaleźć przyczynę prowadzącą do hiperfosfatemii. Lekarz zleca wówczas inne badania, między innymi: oznaczenie stężenia wapnia, magnezu, parathormonu, witaminy D. Warto sprawdzić także poziom kreatyniny we kwi, który świadczy o pracy nerek i może wskazywać na ich niewydolność.

Hiperfosfatemia - leczenie

Leczenie hiperfosfatemii zależy od jej przyczyny. Poza leczeniem przyczynowym stosuje się środki farmakologiczne- związki wiążące fosforany w przewodzie pokarmowym: Al(OH)3, Al2(CO3)3,CaCO3, octan wapnia.

Jeśli choroba powodująca hiperfosfatemię ustąpi, nadmiar fosforu zostaje wydalony przez nerki i stężenie fosforu wraca do normy. W przypadkach, gdy hiperfosfatemia jest nieuleczalna, u osób z niewydolnością nerek należy zażywać leki hamujące wchłanianie fosforu z jelit oraz odpowiednią dietę. Produkty, których należy unikać:

• żywność wysokoprzetworzona: gotowe, napoje typu coca-cola,
• mięso,
• nabiał,
• ryby,
• orzechy.

Zaleca się korzystanie z pomocy dietetyka przy wyborze posiłków, ponieważ pacjent eliminując zbyt dużo produktów może doprowadzić do niedoborów białka.

Hiperfosfatemia - profilaktyka

Aby zapobiegać hiperfosfatemii należy regularnie kontrolować poziom fosforu we krwi. Dodatkowo warto oznaczać także stężenie wapnia, ponieważ ma on wpływ na wchłanianie fosforu. Nie należy długotrwale przyjmować witaminy D i leków, które zawierają fosfor bez kontroli lekarza.

O autorze

Natalia Młyńska

Studentka kierunku lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi. Jej największą pasją jest medycyna. Uwielbia też sport, głównie bieganie i taniec. Chciałaby swoich przyszłych pacjentów leczyć tak, aby widzieć w nich człowieka, nie tylko chorobę.

Czytaj więcej artykułów tej autorki

Natalia Młyńska