Rak przytarczyc – rzadki nowotwór, który bywa diagnozowany za późno

Rak przytarczyc to bardzo rzadki nowotwór złośliwy układu hormonalnego. Dodatkowo bardzo łatwo go pomylić z gruczolakiem przytarczyc, a także rakiem tarczycy, co znacznie opóźnia postawienie właściwej diagnozy. Jakie są przyczyny i czynniki ryzyka rozwoju raka przytarczyc? Jak rozpoznać jego objawy? Na czym polega leczenie tego typu nowotworu?

Spis treści

1. Rak przytarczyc – przyczyny i czynniki ryzyka
2. Rak przytarczyc – objawy
3. Rak przytarczyc – diagnostyka
4. Rak przytarczyc - leczenie

Rak przytarczyc to bardzo rzadko diagnozowany złośliwy nowotwór układu wewnątrzwydzielniczego (hormonalnego). Jak wynika z badań, dotyka od 0,2 do 5 proc. chorych z nadczynnością przytarczyc i nie przekracza 0,2 proc. wszystkich nowotworów złośliwych układu hormonalnego.

Rak gruczołu przytarczowego, mimo że należy do grupy nowotworów złośliwych, bardzo rzadko daje przerzuty. Niestety, charakteryzuje się skłonnością do nawrotów, które mogą występować nawet u połowy leczonych pacjentów.

Rak przytarczyc – przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyny raka przytarczyc nie są do końca znane. W części przypadków choroba może mieć podłoże genetyczne lub być związana z zespołami dziedzicznymi, w których dochodzi do nadczynności przytarczyc, np. z zespołem mnogiej gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej (MEN).

Do czynników ryzyka rozwoju raka przytarczyc zalicza się przebytą w przeszłości (zwłaszcza w dzieciństwie lub wczesnej młodości) radioterapię obszaru szyi, przewlekłą niewydolność nerek oraz wszystkie inne choroby, w przebiegu których dochodzi do rozwoju nadczynności przytarczyc, a co za tym idzie - do nadprodukcji hormonu PTH.

Czytaj też: Rzekoma niedoczynność przytarczyc czyli zespół Albrighta

Rak przytarczyc – objawy

Rak przytarczyc najczęściej doprowadza do pierwotnej nadczynności przytarczyc (rzadko spotyka się guza hormonalnie nieczynnego). W związku z tym jego objawy są związane z nadprodukcją parathormonu (PTH) - hormonu wydzielanego przez przytarczyce, który reguluje poziom wapnia i fosforanów we krwi. W wyniku jego zwiększonego wydzielania dochodzi do hiperkalcemii, czyli wzrostu poziomu wapnia we krwi, kosztem tego, który jest zgromadzony w kościach (co jest jedną z przyczyn hiperkalcemii), co może doprowadzić do osteoporozy i złamań kości.

Ponadto pojawiają się:

• zaburzenia układu pokarmowego – utrata apetytu, wzmożone pragnienie, bóle brzucha, nudności, zaparcia. Pierwotna nadczynność przytarczyc może spowodować chorobę wrzodową, szczególnie dwunastnicy, oraz zapalenie trzustki;
• niewydolność nerek, która spowodowana jest zwapnieniami (wapnica nerkowa) oraz skłonnością do tworzenia kamieni, co może doprowadzić do mocznicy. W związku z tym nadczynność przytarczyc wywołuje problemy z nerkami i odwrotnie – dysfunkcja nerek może być przyczyną nadczynności przytarczyc;
• zaburzenia układu nerwowo-mięśniowego i kostnego: osłabienie siły mięśniowej, bóle stawów;
• zaburzenia psychiczne, początkowo pod postacią rozdrażnienia lub nawet agresji, a następnie zamroczenia.

Objawy te nasilają się powoli i są widoczne, dopiero gdy stężenie wapnia we krwi nie wzrośnie do znacznego poziomu.

Rak przytarczyc – diagnostyka

W pierwszej kolejności wykonuje się badanie palpacyjne, podczas którego można stwierdzić masę guza na szyi. Jednak tego typu guz może wskazywać także na gruczolaka przytarczyc i raka tarczycy, dlatego w dalszej kolejności należy wykonać badania krwi i moczu, aby wykluczyć te i inne choroby o podobnym przebiegu (np. nowotwory pierwotne kości lub nowotwory dające przerzuty do kości).W celu potwierdzenia diagnozy wykonuje się:

• scyntygrafię przytarczyc (polega na rejestrowaniu radioaktywności znad szyi)
• badania krwi - oznaczenie poziomu: wapnia (wzrost stężenia powyżej 10,4 mg proc.), parathormonu (wzrost stężenia), fosforu (obniżenie stężenia), kreatyniny (dla oceny czynności nerek), markery metabolizmu kostnego (fosfataza zasadowa)

• badanie moczu: oznaczenie stężenia wapnia i kreatyniny oraz markerów metabolizmu kostnego (produkty rozpadu kolagenu)

Dla oceny wpływu choroby na kości badana jest gęstość mineralna kości (ocenia się ubytek masy kostnej). Z kolei dla potwierdzenia obecności kamicy nerkowej wykonuje się badanie ultrasonograficzne lub RTG nerek.

Czytaj też: Rak tarczycy – skoro długo nie daje objawów, to jak go wykryć?

Rak przytarczyc - leczenie

W przypadku raka przytarczyc stosuje się zabieg chirurgiczny polegający na usunięciu guza wraz z całym płatem tarczycy. Przed operacją bardzo ważne jest uzyskanie normokalcemii (w tym celu stosuje się różne leki, wśród których najpopularniejsze są bifosfoniany), choć to często nie jest możliwe.

Leczeniem uzupełniającym może być radioterapia, choć ta metoda budzi kontrowersje. Niektórzy twierdzą, że nawet pogarsza wyniki leczenia. Chemioterapia nie odgrywa żadnej roli w leczeniu tego typu nowotworu. Podejmowano próby stosowania różnych cytostatyków, jednak bez większych sukcesów.

Monika Majewska