Rak oskrzeli - przyczyny, objawy, leczenie i rokowania

Rak oskrzeli jest najczęściej diagnozowanym nowotworem płuc, a umieralność z jego powodu jest największa pośród wszystkich nowotworów. Wszystko dlatego, że pacjenci zgłaszają się do lekarza zbyt późno i w momencie postawienia diagnozy nowotwór jest na tyle zaawansowany, że chorego nie można całkowicie wyleczyć. Jakie są przyczyny i objawy raka oskrzeli? Na czym polega jego leczenie? Jakie są rokowania?

Rak oskrzeli stanowi ponad 90 proc. wszystkich nowotworów płuc. Jednocześnie jest najczęstszym nowotworem u mężczyzn oraz drugim (po raku piersi) co do częstości występowania u kobiet. Rak oskrzeli dotyczy ponad 1/4 wszystkich chorych na raka, a umieralność z jego powodu stanowi 28 proc. wszystkich zgonów z przyczyn nowotworowych, co oznacza, że na raka oskrzeli umiera się najczęściej.

Rak oskrzeli - przyczyny i czynniki ryzyka

Najczęstszą przyczyną raka oskrzeli (80 proc. przypadków) jest wieloletnie wdychanie dymu tytoniowego. Oznacza to, że narażeni są na niego także palacze bierni, czyli ci, którzy wdychają dym tytoniowy, mimo że sami nie są palą papierosów.

SPRAWDŹ>> Skutki palenia papierosów - w jakie mity wierzą palacze?

Drugim na liście czynnikiem ryzyka rozwoju raka oskrzeli jest azbest (warto wiedzieć, że jego rakotwórcze działanie jest potęgowane przez dym tytoniowy). W dalszej kolejności znajdują się związki arsenu, chromu, nikiel, policykliczne węglowodory aromatyczne, substancje radioaktywne (radon, uran) oraz czynniki środowiskowe.

Nie bez znaczenia są także czynniki genetyczne. Szacuje się, że ryzyko rozwoju raka oskrzeli jest ponad dwukrotnie większe u osób, których rodzice zmagali się z tą chorobą.

Wpływ na rozwój raka oskrzeli mają także uwarunkowania anatomiczne. Z wieloletnich obserwacji lekarzy wynika, że rak oskrzeli umiejscawia się w bliznach, w ścianach jam oraz u chorych z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc.

Rak oskrzeli - typy raka oskrzeli

• rak płaskonabłonkowy to najczęstszy typ raka oskrzeli (55 proc. przypadków), który wywodzi się z komórek płaskich nabłonka;
• rak drobnokomórkowy jest drugim co do częstości występowania rakiem oskrzeli. Jest to nowotwór o najgorszym rokowaniu, ponieważ często (80 proc. przypadków) daje przerzuty do węzłów chłonnych lub odległych narządów;
• gruczolak wywodzi się z komórek gruczołowych i stanowi 10-15 proc. raków oskrzeli. Jest najczęstszą postacią raka spotykaną u osób niepalących;
• rak wielkokomórkowy występuje najrzadziej, bo u 5–10 proc. chorych;

Rak oskrzeli - objawy

Początkowo choroba może przebiegać bezobjawowo. Dopiero wraz z rozrostem guza pojawiają się objawy sugerujące nowotwór oskrzeli. Najczęściej jest to kaszel, dlatego należy zwracać uwagę na zmianę jego charakteru (np. zmiana z suchego porannego kaszlu na mokry z wykrztuszaniem krwistej wydzieliny). Ponadto pojawiają się:

• duszność i bóle w klatce piersiowej
• nawracające zapalenia płuc
• częste przeziębienia oporne na leczenie

W zaawansowanym stadium raka oskrzeli pojawia się krwioplucie. Na tym etapie rozwoju choroby może również dojść do porażenia nerwu krtaniowego wstecznego, nerwu przeponowego i do wysięku opłucnowego, który jest często podbarwiony krwią, oraz do zastoju w krążeniu płucnym.

Rak oskrzeli - objawy związane z miejscowym wzrostem guza

• guz umiejscowiony przywnękowo może powodować ucisk dużych naczyń, np. żyły głównej górnej, co objawia się obrzękiem, zaczerwienieniem twarzy, szyi oraz obręczy barkowej (jest to wyniki rozwoju krążenia obocznego w układzie żylnym szyi i górnej połowy klatki piersiowej);
• guz, który uciska splot ramienny, może wywoływać nerwobóle międzyżebrowe lub bóle ramienia;
• tzw. guz Pancoasta (szczególna postać raka oskrzeli), który, naciekając tkankę kostną, może uszkadzać I żebro i I kręg piersiowy, a także powodować zespół Hornera (zwężenie źrenicy, opadanie powieki i zapadnięcie gałki ocznej);
• rak drobnokomórkowy może być czynny hormonalnie (tzn. produkować hormony) i powodować choroby układu hormonalnego: w przypadku ektopowego wytwarzania ACTH – objawy zespołu Cushinga, parathormonu – hiperkalcemię, kalcytoniny – hipokalcemię, a w przypadku hormonu antydiuretycznego (ADH) – zespół niewłaściwego wydzielania ADH (SIADH);

Rak oskrzeli - objawy związane z przerzutami

Rak oskrzeli najczęściej daje przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych, co zwykle objawia się ich powiększeniem. Jednak drogą układu krwionośnego może dotrzeć także do:

• wątroby - brak apetytu i utrata masy ciała, bóle brzucha, żółtaczka;
• mózgu - silny ból głowy, zwłaszcza taki, któremu towarzyszą nudności, zawroty głowy, zaburzenia widzenia czy zaburzenia równowagi;
• kości - bóle kostne i złamania patologiczne;

Rak oskrzeli - diagnostyka

W przypadku podejrzenia raka oskrzeli badaniem podstawowym jest RTG klatki piersiowej, które obrazuje wielkość i umiejscowienie zmian. Dokładniejsze informacje można uzyskać, wykonując tomografia komputerową lub rezonans magnetyczny. Lekarz może także wykonać badania cytologiczne plwociny lub płynu opłucnowego. Jednak ostateczne rozpoznanie stawia się na podstawie wyników badania histopatologicznego. W celu pobrania próbki zmienionej nowotworowo tkanki wykonuje się bronchoskopię, biopsję igłową, mediastinoskopię lub wideotorakoskopię i torakotomię, czyli wziernikowanie i otwarcie klatki piersiowej.

Rak oskrzeli - leczenie i rokowania

Leczenie raka oskrzeli zależy od stopnia zaawansowania nowotworu. We wczesnym (I i II) etapie najskuteczniejsze jest operacyjne usunięcie zmian. Lekarz może także podjąć decyzję o lobektomii (resekcja płata) lub usunięciu całego płuca, gdyż miejscowe resekcje guzów wiążą się z dużym ryzykiem nawrotów. Pięcioletnie przeżycie chorych po resekcji guza na etapie I rozwoju choroby wynosi 57–67 proc, na etapie II – 39–55 proc. Wyjątek stanowi rak drobnokomórkowy, którego leczenie chirurgiczne nie jest wystarczające, ze względu na zmiany przerzutowe, które są obecne już w chwili rozpoznania. W związku z tym chorych z rakiem drobnokomórkowym powinno się jak najszybciej poddać chemioterapii, ponieważ bez leczenia ich średni czas przeżycia wynosi 12 tygodni.

Chorych, u których raka zdiagnozowano w III etapie rozwoju, dzieli się na tych, którzy kwalifikują się do leczenia operacyjnego i na tych, którzy nie mogą zostać poddani wycięciu płuca (u nich przeżycie 5 lat od rozpoznania jest niskie). Na tym etapie choroby zalecane jest stosowanie chemioterapii i radioterapii, co daje szansę m.in. na zmniejszenie lub usunięcie mikroprzerzutów.

IV i ostatni stopień zaawansowania raka oskrzeli daje złe rokowania. Na tym etapie choroby podejmuje się leczenie paliatywne, czyli leczenie, które ma na celu złagodzenia objawów choroby.

Monika Majewska