Rak to nie wyrok tylko choroba przewlekła

Z choroby śmiertelnej rak stał się chorobą przewlekłą. Osoby z rozpoznanym nowotworem żyją coraz dłużej – kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt lat. Czy to tylko szczęśliwy zbieg okoliczności, czy też rzeczywiście udaje nam się pokonać tę chorobę?

Chorzy na raka żyją coraz dłużej

W ciągu ostatnich 20 lat istotnie wydłużyło się życie osób, u których rozpoznano chorobę nowotworową. Co najmniej 5 lat od rozpoznania choroby żyje ok. 70 proc. osób. Jednak czas przeżycia po rozpoznaniu choroby nowotworowej w bardzo dużym stopniu zależy od typu nowotworu. Do raków najlepiej rokujących u mężczyzn należą nowotwory jądra i tarczycy, a u kobiet – trzonu macicy i czerniaki.

Najgorzej rokującymi nowotworami u mężczyzn są rak płuca, przełyku i żołądka, u kobiet – rak płuca. Ponad 5 lat z chorobą nowotworową w Polsce żyje 37 proc. mężczyzn i 53 proc. kobiet.

Coraz lepiej pod tym względem wyglądamy też na tle innych państw Europy. Generalnie 5-letnie przeżycia w Europie wynoszą ogółem (mężczyźni i kobiety) 52 proc. – w Polsce zaś 45,5 proc. Najbardziej widoczna poprawa przeżyć 5-letnich dotyczy raka gruczołu krokowego i pęcherza moczowego (mężczyźni) oraz raka nerki, pęcherza moczowego i czerniaków (kobiety). Wstydliwą statystyką nadal pozostają zbyt liczne przypadki zachorowań na raka szyjki macicy.

Na jakie nowotwory najczęściej chorują Polacy?

Z najnowszych danych epidemiologicznych dotyczących nowotworów złośliwych wynika, że w Polsce żyje blisko 360 tys. osób z chorobą nowotworową rozpoznaną w ciągu ostatnich pięciu lat.

W 2010 r. do Krajowego Rejestru Nowotworów (KRN) zgłoszono ponad 70 tys. pierwszorazowych zachorowań na nowotwory złośliwe u mężczyzn i blisko 71 tys. u kobiet. W tym samym roku z powodu nowotworów złośliwych zmarło ok. 52 tys. mężczyzn i ok. 41 tys. kobiet.

Spośród 100 typów nowotworów rozpoznawanych każdego roku zaledwie kilka stanowi aż 60 proc. wszystkich zachorowań. Wsród mężczyzn dominuje rak płuca (21 proc.), gruczołu krokowego (13 proc.). jelita grubego (11 proc.), pęcherza moczowego (7 proc.) i żołądka (5 proc.); pozostałe 41 proc. stanowią inne nowotwory.

U kobiet największym problemem nadal jest rak piersi (23 proc.), rak jelita grubego (10 proc.), rak płuca (9 proc.), rak trzonu macicy (7 proc.), rak jajnika (5 proc.) i rak szyjki macicy (4 proc.); pozostałe nowotwory stanowią 42 proc. zachorowań. Zdaniem ekspertów z KRN, taka tendencja utrzyma się przez najbliższe lata.

Im wcześniej wykryty rak, tym większa szansa na jego wyleczenie

Współczesna medycyna dysponuje wieloma metodami diagnostycznymi, które pozwalają dokładnie określić cechy nowotworu. Dzięki nim chorobę da się wykryć na różnym etapie jej rozwoju. Możliwe jest wykrycie zmian w metabolizmie komórek poprzez oznaczanie tzw. markerów. Patomorfologiczna ocena makro- i mikroskopowa umożliwia poznanie biologicznych właściwości nowotworu, sprawdzenie, czy jest to zmiana złośliwa czy nie.

Można się też dowiedzieć, z jakiej tkanki powstał nowotwór i jaki jest stopień jego zaawansowania. Badania cytologiczne, histopatologiczne, doskonała diagnostyka obrazowa, mikroskopia elektronowa wpływają nie tylko na możliwość opracowania coraz skuteczniejszych terapii, ale i na długość życia chorych.

Żadne metody diagnozowania nie będą przydatne, jeśli pacjenci nie będą korzystali z badań przesiewowych (np. mammografii, cytologii, kolonoskopii), jeśli będą lekceważyć ostrzeżenia lekarzy przed zagrożeniem nowotworami zależnymi od palenia tytoniu czy otyłości. Dla przyszłości chorego wczesne wykrycie raka ma ogromne znaczenie.

Rak staje się chorobą przewlekłą dzięki nowoczesnym lekom

Postęp wiedzy, opracowanie nowych leków, ale także lepsze poznanie samych nowotworów pozwala mieć nadzieję, że rak stanie się chorobą przewlekłą. Warto wiedzieć, że niektóre nowotwory (rak tarczycy, piersi) zawsze wiązały się z długoletnim przeżyciem.

Niestety, były i są nadal takie, które nie dają choremu takiej szansy (rak trzustki). Ale i tu coś się zmienia, o czym poinformowano uczestników spotkania Amerykańskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej (ASCO), które odbyło się w czerwcu tego roku w Atlancie. Przedstawiono im wówczas wyniki leczenia raka nerki nowym lekiem (Temsirolimus), który w porównaniu ze standardową terapią o ponad 3 miesiące wydłuża życie chorego. Wydaje się, że to niewiele. Są jednak testowane kolejne leki (Sunitinib) dla chorych, u których żadna ze znanych terapii nie dawała efektu.

Dostępne są także nowe leki (Lapatinib) dla chorych na raka piersi, u których doszło do przerzutów. Wyniki leczenia za jego pomocą uznano za rewelacyjne.

Powikłania po leczeniu nowotworów

Regularne przyjmowanie leków przeciwnowotworowych łączy się z pojawianiem się nowych schorzeń, które nie ujawniłyby się, gdyby nie samo leczenie nowotworu. Są to poważne dolegliwości gastryczne, uszkodzenia w układzie krążenia, oddechowym, moczowym czy hormonalnym. Dlatego współczesne leczenie chorób nowotworowych wymaga od lekarzy znacznie szerszej wiedzy internistycznej niż kiedyś.

Po wyleczeniu raka regularnie odwiedzaj poradnię onkologiczną

Osoby, które przeszły chorobę nowotworową, zawsze będą pacjentami o podwyższonym ryzyku ponownego zachorowania na raka. Dlatego też muszą regularnie kontrolować swój stan zdrowia.

Czy zawsze powinno się to odbywać w poradni onkologicznej? Specjaliści twierdzą, że z merytorycznego punktu widzenia nie ma takiej konieczności. Ale rzeczywistość dyktuje własne warunki. Lekarze POZ niechętnie przejmują opiekę nad takimi chorymi, bo nie zawsze są do tego przygotowani.

Poza tym, często nie mają możliwości zlecania potrzebnych choremu badań kontrolnych. Np. pacjentki po wcześnie wykrytym raku piersi po zakończeniu leczenia mają raz w roku wykonać mammografię, a że lekarz POZ nie ma prawa wystawić takiego skierowania, więc muszą iść do onkologa. Nie mogą też skorzystać z badań przesiewowych, ponieważ miały rozpoznaną chorobę nowotworową.

miesięcznik "Zdrowie"

Anna Jarosz