Rak jądra - przyczyny, profilaktyka, objawy

Rak jądra występuje rzadko i stanowi około 1 proc. wszystkich nowotworów złośliwych u mężczyzn, jednak jego częstość rośnie - w ciągu ostatnich 40 lat  zaobserwowano podwojenie liczby zachorowań. Jakie są przyczyny i czynniki ryzyka raka jądra? Jak rozpoznać objawy raka jąder? Na czym polega diagnostyka i leczenie?

Spis treści

1. Rak jądra: przyczyny i czynniki ryzyka
2. Rak jądra: objawy
3. Rak jądra: diagnostyka
4. Rak jądra: leczenie
5. Samobadanie jąder

Rak jądra atakuje głównie ludzi młodych przed 40. rokiem życia. W Polsce wykrywa się co roku ok. 700 przypadków zachorowań na nowotwór jądra.

Męskie gruczoły płciowe, czyli jądra znajdują się w worku mosznowym. Jedno waży 10,5-14 gramów. W miąższu obu jąder jest blisko 200 tzw. zrazików. Każdy z nich wytwarza plemniki - komórki rozrodcze, które wędrują do najądrzy, gdzie dojrzewają i przygotowują się do dalszej drogi.

W trakcie stosunku płciowego plemniki wydostają się na zewnątrz przez nasieniowód i cewkę moczową. Po połączeniu się plemnika z dojrzałą komórką jajową (zwykle dochodzi do tego w organizmie kobiety, w jajowodach) powstaje zygota - prapoczątek nowego życia. Niestety, mężczyzna, który nie ma jąder, jest niepłodny.

Największą grupę nowotworów jądra stanowią nasieniaki i nienasieniaki. Nasieniaki dotyczą zwykle mężczyzn między 25. a 45. rokiem życia, a nienasieniaki występują najczęściej w wieku 15-30 lat.

Rak jądra: przyczyny i czynniki ryzyka

Podobnie jak w przypadku innych chorób nowotworowych, nie do końca wiadomo, co sprzyja rozwojowi raka jądra. Z pewnością ma to związek z dziedziczeniem. Jak się jednak okazuje, wystąpieniu nowotworu sprzyjają też:¹

• wnętrostwo (niezstąpienie jądra do moszny) - wnętrostwo (10–40-krotnie  większe ryzyko; zachoruje 1-5%  chłopców z wnętrostwem) - orchidopeksja zmniejsza ryzyko, zwłaszcza jeśli jest wykonana przed 6. rokiem życia
• wcześniejsze zachorowanie na raka jądra (raka in situ stwierdza się w drugim jądrze u 2-5 proc. chorych)
• zespół Klinefeltera (nowotwory pozagonadalne)

Nie wykazano związku pomiędzy zachorowaniami na nowotwory zarodkowe i infekcjami wirusowymi, urazami lub stosowaniem estrogenów.¹

Rak jądra: objawy

• powiększenie części lub całego jądra (jednostronne i stopniowe)
• powiększone jądro jest- twarde- wyraźnie cięższe- niebolesne

Jedynie  u 25 proc. chorych w chwili rozpoznania występują objawy stanu zapalnego lub bolesność.

Rak jądra: diagnostyka

Doświadczony lekarz może z dużym prawdopodobieństwem rozpoznać nowotwór w czasie badania palpacyjnego (poprzez dotyk).

Potwierdzeniem diagnozy jest wynik USG. Badanie  ultrasonograficzne charakteryzuje się doskonałą czułością w wykrywaniu raka jadra. Uważa się, że należy je wykonać u każdego mężczyzny, u którego  stwierdza się guz jądra.

Niezwykle ważną rolę w rozpoznawaniu raka jądra i leczeniu chorych dotkniętych tym nowotworem odgrywają znaczniki biologiczne. U każdego chorego na TC należy oznaczyć stężenie poniższych związków:

• alfafetoproteiny (AFP)
• gonadotropiny kosmówkowej (hCG)
• dehydrogenazy mleczanowej (LDH)

Czasem zleca się dodatkowo tomografię komputerową jamy brzusznej.

Rak jądra: leczenie

Jedyny skuteczny sposób terapii to usunięcie jądra (orchidektomia) i - jeśli trzeba - okolicznych węzłów chłonnych.

Potem usunięty guz bada się histopatologicznie pod mikroskopem i zaleca ewentualną dalszą kurację.

Czasem jako leczenie uzupełniające potrzebna jest jeszcze chemioterapia lub/i radioterapia.

Wcześnie wykryty rak jądra jest dzisiaj niemal w 100 proc. uleczalny. Dlatego nie należy zwlekać z rozpoczęciem leczenia.

Usunięcie jednego jądra nie wpływa istotnie na płodność mężczyzny. Drugie jądro potrafi wyprodukować wystarczającą do zapłodnienia ilość plemników.

Mężczyzna po operacji może też prowadzić życie seksualne. Jedynym widocznym efektem zabiegu jest brak jądra.

Jeśli mężczyźnie to przeszkadza, może poddać się operacji wszczepienia sztucznego jądra do worka mosznowego. Zabieg nie jest refundowany przez NFZ, a za protezę trzeba zapłacić ok. 1000 zł.

Chemioterapia może wywołać zaburzenia erekcji i niepłodność - zwykle przejściową, która ustępuje zazwyczaj w ciągu 2 lat od zakończenia kuracji.

Nieco gorzej bywa z radioterapią. Jej skutkiem może być trwała niepłodność. O takim następstwie leczenia musi być poinformowany każdy pacjent. Może bowiem wcześniej, przed zabiegiem, skorzystać z tzw. banku nasienia i zdeponować swoje komórki rozrodcze nawet na wiele lat.

Samobadanie jąder

Rak jądra to nieprawidłowy rozrost komórek tego gruczołu. Ponieważ w tym przypadku łatwo dochodzi do przerzutów nieprawidłowych komórek przez naczynia krwionośne oraz chłonne do odległych narządów (np. płuc, wątroby, kości), bardzo ważne jest, by nie lekceważyć żadnych zmian, jakie zachodzą w obrębie jąder, i szybko rozpocząć leczenie.

Każdy mężczyzna powinien co miesiąc sam badać sobie jądra i przynajmniej raz w roku chodzić na badania kontrolne do urologa. Trzeba wykonywać je co miesiąc.

Na samobadanie jąder wystarczy poświęcić ok. 3 minut:

• Badaj jądra pod prysznicem lub biorąc ciepłą kąpiel. Skóra worka mosznowego jest wtedy miękka i rozluźniona, łatwiej więc wyczuć wszelkie nieprawidłowości.
• Badaj każde jądro osobno.
• Najpierw przetaczaj jądro delikatnie między kciukiem a palcem wskazującym, sprawdzając, czy wyczuwasz pod skórą jakiekolwiek zgrubienia, grudki.
• Zwracaj uwagę na to, czy od czasu poprzedniego samobadania jądra nie zmieniły swego wyglądu, np. czy któreś się nie powiększyło, czy skóra nie jest napięta albo jej powierzchnia chropowata.
• Teraz uciśnij delikatnie palcami jądro - zdrowe będzie w dotyku miękkie i gładkie. Twarde i chropowate wymaga konsultacji lekarskiej.
• Nie wpadaj w panikę, jeżeli na tylnej ścianie wyczujesz małe, twarde zgrubienie połączone z jądrem - to najądrza oraz nasieniowód

Czytaj też: 

• Jak mężczyzna powinien dbać o swoje jądra
• Choroby jąder: skręt jądra, żylaki powrózka nasiennego, zapalenie, rak

O autorze

Monika Majewska

Dziennikarka specjalizująca się w tematyce zdrowotnej, a zwłaszcza obszarach medycyny, ochrony zdrowia i zdrowego odżywiania. Autorka newsów, poradników, wywiadów z ekspertami i relacji. Uczestniczka największej Ogólnopolskiej Konferencji Medycznej "Polka w Europie", organizowanej przez Stowarzyszenie "Dziennikarze dla Zdrowia", a także specjalistycznych warsztatów i seminariów dla dziennikarzy realizowanych przez Stowarzyszenie.

Więcej artykułów tej autorki

Monika Majewska