Leczenie raka: terapia celowana bronią do walki z nowotworem

Terapie celowane stosowane w leczeniu raka polegają na uderzeniu swoistym pociskiem - lekiem, w nieprawidłowo funkcjonujące komórki (komórki nowotworowe), oszczędzając przy tym zdrowe tkanki. Medycyna wiąże z terapią celowaną raka wielkie nadzieje.

Spis treści

1. Leczenie raka: przeciwciała monoklonalne
2. Leczenie raka: podwójne uzbrojenie
3. Leczenie raka: kinazy tyrozynowe

Terapia celowana molekularnie to bardzo duży postęp w leczeniu nowotworów. Zakładając w uproszczeniu, że choroba nowotworowa polega na utracie kontroli organizmu nad przebiegiem procesów metabolicznych w komórce, to potencjalnie każdy element łańcucha reakcji odpowiadającego za tę nieprawidłową cechę komórki może stać się celem dla nowoczesnej terapii onkologicznej. Najważniejsze dwie grupy obecnie stosowanych leków na raka to przeciwciała monoklonalne oraz drobno cząsteczkowe inhibitory kinaz tyrozynowych.

Leczenie raka: przeciwciała monoklonalne

Na powierzchni większości komórek rakowych odkryto charakterystyczne wypustki, czyli receptory, dzięki którym komunikują się one z otoczeniem. Mogą one przyłączać pewne cząstki ( np. czynnik wzrostu), przekazywać do wnętrza komórki substancje chemiczne oraz informacje (np. o podziale) oraz wysyłać je na zewnątrz (np. żądając pokarmu). Ta wiedza pozwoliła tak zaprojektować ciała monoklonalne, by zablokowały prace receptorów komórki nowotworowej, uniemożliwiając jej funkcjonowanie.

Leczenie raka: podwójne uzbrojenie

Kolejnym pomysłem było, by tę cząsteczkę uzbroić w jakąś śmiercionośną broń. Jedną z możliwości stanowi przyłączenie do takiego przeciwciała radioaktywnego izotopu. Na przykład, w preparacie o nazwie ibritumomab tiuksetan skutecznym w leczeniu chłoniaka, przeciwciało jest połączone z izotopem itru. Izotop doprowadzony do nowotworu zabija nie tylko tę komórkę, do której przyłączyło się przeciwciało, ale również inne jego komórki, które znajdują się w okolicy. Efekt jest większy niż w przypadku samego przeciwciała, bo ono działa powierzchniowo, a promieniowanie swobodnie penetruje guz. Przeciwciało można też uzbroić w inny izotop albo w toksynę bakteryjną. Zasada działania tych ostatnich polega na tym, że toksyna po przyłączeniu się do antygenu, może niszczyć komórkę niosącą antygen. Dzieje się to bez szkody dla zdrowych komórek organizmu. Przeciwciała monoklonalne można łączyć także z lekami. Dzięki temu lek zostaje dostarczony bezpośrednio do chorego nowotworu. Zużywa się więc go mniej i ogranicza jego efekty niepożądane, co w przypadku chemioterapii ma istotne znaczenie.

Leczenie raka: kinazy tyrozynowe

Drugą grupę leków blokujących aktywność komórek rakowych stanowią preparaty, które działają na domenę wewnątrzkomórkową receptora, hamując aktywność związanych z nią kinaz tyrozynowych, poprzez blokowanie miejsc wiążących reszty fosforanowej ATP w trakcie aktywacji masowego przekazywania sygnału mitogennego. Aktywność kinaz tyrozynowych, związanych z receptorem jest niezbędna do jego prawidłowego funkcjonowania, w tym do aktywacji białek uczestniczących przekazywaniu sygnałów (np. o pobudzeniu receptora) do wnętrza komórki. Zablokowanie miejsc wiążących ATP uniemożliwia przekazanie sygnału.  W organizmie ludzkim zidentyfikowano i opisano około 100 białek o charakterze kinaz tyrozynowych, stanowiących potencjalny punkt dla terapii celowanych. Działanie leków z tej grupy jest szczególnie skuteczne, jeśli aktywacja kinazy tyrozynowej jest zjawiskiem dominującym w guzie (np. wynikiem aktywującej mutacji kodującego ją genu). Wiele leków z tej grupy ma powinowactwo do kilku kinaz tyrozynowych. Pierwszym lekiem z tej grupy zarejestrowanym w onkologii był imatinib – drobno cząsteczkowy inhibitor kinazy tyrozynowej białka występującego w komórkach przewlekłej białaczki szpikowej. Hamuje on aktywność kilku kinaz odpowiedzialnych za rozwój różnych nowotworów złośliwych, głównie w przewlekłej białaczki szpikowej, ale również nowotworów podścieliska przewodu pokarmowego (tzw. GIST). Lekami z tej grupy są także gefinitib i erlotinib. Pierwszy już w 2003 roku uzyskał rejestracje w Japonii, Australii i USA, w leczeniu opornego na chemioterapię niedrobnokomórkowego raka płuc.

Materiały prasowe