Guzy mózgu: jak wygrać z nowotworem mózgu

Guzy mózgu najczęściej zdarzają się u dzieci i osób starszych. Od wczesnego rozpoznania raka mózgu zależy szansa na przeżycie. Niestety, w Polsce nowotwory mózgu są wykrywane w stadium zaawansowanym. Trudno je rozpoznać, ponieważ objawy raka mózgu są często niejednoznaczne.

Spis treści

1. Guz mózgu: objawy
2. Diagnoza guza mózgu
3. Ważne badania diagnozujące guzy mózgu
4. Leczenie guza mózgu: wygrywa neurochirurgia

Guz mózgu - taką diagnozę słyszy co roku 3 tys. Polaków. Jego występowanie jest związane z wiekiem. Najczęściej chorują dzieci do 10. roku życia oraz dorośli po sześćdziesiątce. U dzieci zwykle występuje rdzeniak, u dorosłych zaś glejak lub oponiak. Z wielu przyczyn diagnoza nowotworu mózgu często bywa spóźniona. Za najpoważniejszy błąd, wytykany pediatrom i internistom, uważa się brak tzw. czujności onkologicznej. A właśnie od wczesnej diagnozy raka mózgu zależą losy pacjenta.

Nowotwory złośliwe mózgu to 2 proc. wszystkich nowotworów złośliwych. Według Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem Polska zajmuje czwarte miejsce wśród krajów europejskich pod względem częstości występowania tego schorzenia. W Europie blisko 17 proc. pacjentów z rozpoznanym guzem mózgu przeżywa 5 lat, w Polsce odsetek ten wynosi 12 proc. dla mężczyzn oraz 19 proc. dla kobiet. W zależności od rodzaju guza szansę na 5-letnie przeżycie, czyli praktycznie całkowite wyleczenie, ma 50-80 proc. dzieci. W przypadku osób dorosłych odsetek ten jest znacznie niższy. Ale taka sytuacja jest na całym świecie.

Guz mózgu: objawy

Objawy guzów mózgu nie są charakterystyczne i zależą m.in. od tempa wzrostu guza, jego lokalizacji oraz wieku pacjenta. Inne symptomy obserwuje się u noworodków i niemowląt, a inne u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym.

U najmłodszych niepokój powinno wzbudzać uwypuklenie ciemienia czy nienaturalne powiększenie obwodu głowy. Bywa, że dziecko się pręży i często wymiotuje. Może dojść do zahamowania rozwoju psychoruchowego, a zwłaszcza do utraty zdobytych wcześniej umiejętności, np. chwytania zabawek.

U dzieci starszych często zmienia się charakter pisma lub pogarsza tzw. graficzny poziom rysunku. Oznacza to, że dziecko, które ładnie rysowało domki i drzewa, nagle nie potrafi tego zrobić. Dzieci w wieku szkolnym podświadomie rezygnują z jazdy na rowerze lub rolkach, bo mają zaburzenia równowagi. Czytając książkę, przysuwają ją blisko twarzy, ponieważ rozwijający się guz prowadzi do zaburzeń widzenia. W większości przypadków zmienia się również zachowanie dziecka. Można odnieść wrażenie, że jest ono nieprzystosowane społecznie, odczuwa lęk przed szkołą i chce się izolować od rówieśników. Dość częstym objawem są także poranne bóle i nudności, po których dziecko wymiotuje. U ponad 7 proc. dzieci występują zaburzenia hormonalne powodujące, że dziecko nie rośnie i nie rozwija się płciowo.

U dorosłych zaś najczęściej pojawia się silny ból głowy, któremu towarzyszą wymioty. Z czasem występują niedowłady, zaburzenia mowy, wzroku i słuchu. W pierwszym okresie choroby jedynym objawem bywa zmiana nastroju lub zachowania. Osobie chorej trudniej się skoncentrować, odczuwa drżenie mięśni twarzy lub ma z pozoru niewinne zaburzenia pamięci.

Diagnoza guza mózgu

Na całym świecie lekarze mają kłopoty z rozpoznawaniem nowotworów mózgu. Przyczyną są niejednoznaczne objawy choroby, a im późniejsze rozpoznanie, tym gorsze rokowania. Gdy guz jest duży, konieczna staje się rozległa operacja, ale wówczas nie zawsze jest możliwe całkowite usunięcie nowotworu. Po zabiegu natomiast chory musi być poddany intensywniejszemu leczeniu uzupełniającemu, czyli chemio- i radioterapii.

Jak twierdzą onkolodzy, lekarze opieki podstawowej często w ogóle nie biorą pod uwagę możliwości występowania guzów mózgu u dzieci.

Wczesne rozpoznawanie guzów mózgu zależy od lekarzy opieki podstawowej i pediatrów. To do nich zgłaszają się chorzy zaniepokojeni złym samopoczuciem. Niestety, lekarze nie są wyczuleni na występowanie kombinacji charakterystycznych objawów, które sugerują rozwój nowotworu układu nerwowego.

Błędem najczęściej popełnianym przez pediatrów jest diagnozowanie porannych bólów głowy i nudności jako fobii szkolnej lub robaczycy. Dość często zdarza się też błędne interpretowanie badań wykonywanych w ramach diagnostyki nowotworów ośrodkowego układu nerwowego. U seniorów silne bóle głowy, zmianę zachowań i brak pamięci uznaje się za zmiany miażdżycowe albo demencję starczą.

Ważne badania diagnozujące guzy mózgu

Tymczasem nie jest trudno rozpoznać guza mózgu, ale trzeba wziąć pod uwagę, że w ogóle mógł się on rozwinąć. Prostym badaniem, które określa dalsze postępowanie, jest badanie dna oka oraz EEG, czyli badanie czynności elektrycznej mózgu. Jeżeli wyniki nie są jednoznacznie korzystne dla pacjenta, należy wykonać tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. Oba badania pozwalają wcześnie, szybko i dokładnie określić rodzaj i wielkość guza.

Niestety, większość chorych trafia na specjalistyczne badania, gdy choroba jest zaawansowana. Bywa jednak, że wykonanie tylko jednego z nich, np. tomografii lub rezonansu, może uśpić czujność nawet najlepszego specjalisty. Dzieje się tak, ponieważ niektóre rodzaje nowotworów mózgu, np. pnia mózgu, są widoczne tylko w badaniu rezonansem magnetycznym, a nie w tomograficznym.

Leczenie guza mózgu: wygrywa neurochirurgia

Niemal we wszystkich przypadkach i rodzajach nowotworów mózgu podstawową metodą leczenia jest zabieg neurochirurgiczny. Jego wynik prawie zawsze zależy od umiejscowienia, typu guza oraz wynikającej z tych uwarunkowań rozległości operacji. Jako uzupełnienie leczenia operacyjnego stosuje się radio- i chemioterapię. Jeżeli zaś nie można usunąć guza operacyjnie, chorego poddaje się radio- i chemioterapii. O powodzeniu leczenia decyduje ścisła współpraca lekarzy wielu dyscyplin medycznych, np. neurochirurgii, neuropatologii, radioterapii, onkologii klinicznej oraz biologii molekularnej.

miesięcznik "Zdrowie"

Anna Jarosz

Konsultacja: dr n. med. Grzegorz Luboiński