Gruczolak: łagodny nowotwór. Rodzaje, objawy i leczenie gruczolaków

Gruczolaki są łagodnymi nowotworami, które tworzą się z tkanki nabłonkowej gruczołów wydzielania zewnętrznego i wewnętrznego. Gruczolaki najczęściej rozwijają się w pobliżu narządów, stąd w medycynie wyróżnia się gruczolaki przysadki, nadnercza, jelita grubego, tarczycy, wątroby, prostaty czy płuc. Niegroźnych gruczolaków nie należy mylić z gruczolakorakiem, ponieważ jest to zupełnie inne schorzenie.

Spis treści

1. Gruczolaki: niejasne przyczyny
2. Gruczolaki: rodzaje
3. Gruczolaki: diagnoza
4. Jaki gruczolak, takie objawy
5. Gruczolak nadnercza
6. Gruczolak cewkowy jelita grubego
7. Gruczolak tarczycy i przytarczyc
8. Gruczolak prostaty (gruczołu krokowego)

Gruczolaki, czyli łagodne zmiany nowotworowe rozwijają się, gdy rozpocznie się proces nieprawidłowego rozrostu tkanki nabłonkowej. Niektórzy uczeni twierdzą, że mogą one powstawać w bliskości wszystkich narządów wewnętrznych.

Gruczolaki mogą rozwijać się bez jakichkolwiek objawów lub manifestować się dokuczliwymi dolegliwościami. Wszystko zależy od miejsca ich położenia i budowy.

Niektóre z gruczolaków są aktywne hormonalnie, co oznacza, że mają bardzo istotny wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. Zazwyczaj hormonalna aktywność gruczolaków prowadzi do zaburzenia przebiegu poprawnego działania wielu narządów.

Gruczolaki: niejasne przyczyny

Wciąż nie udaje się ustalić jednoznacznej przyczyny powstawania gruczolaków. Prawdopodobną przyczyną rozwoju gruczolaków są zmiany o podłożu genetycznym. Dlatego wszystkie osoby, w rodzinie których występowały gruczolaki powinny się częściej badać. Ważne, aby zapamiętać, jakiego narządu dotyczyły. Taka wiedza może być cenna podpowiedzią dla diagnozującego nas lekarza.

Gruczolaki: rodzaje

Już wiemy, że gruczolaki mogą występować przy różnych narządach.Najczęściej spotyka się gruczolaki:

• gruczolak przysadki mózgowej
• gruczolak trzustki
• gruczolak nadnercza
• gruczolak żołądka
• gruczolak wątroby
• gruczolak prostaty

Gruczolaki: diagnoza

Diagnozowanie gruczolaków jest uzależnione od miejsca ich występowania. Za każdym razem metody ich wykrywania dobiera się indywidualnie.

Czasem wystarczy wykonać badania hormonalne, innym razem konieczna jest kolonoskopia, badanie USG, scyntygrafia lub tomografia komputerowa czy biopsja. Tak różnorodne badania diagnostyczne pozwalają odróżnić łagodnego gruczolaka od złośliwego gruczolakoraka.

Jaki gruczolak, takie objawy

Gruczolak przysadki to guz zlokalizowany w dolnej części czaszki, w zagłębieniu kości klinowej nazywanej siodłem tureckim. Większe guzy, powyżej 10 mm średnicy nazywa się gruczolakami, a te które mają mniejszą średnicę mikrogruczolakami.

Guzy te są aktywne hormonalnie, czyli wydzielają hormony. W zależności od rodzaju wydzielanych hormonów mówi się o:

• gruczolakach prolaktynowych (ponad 50% przypadków)
• gruczolakach wytwarzających hormon wzrostu (15-25% przypadków)
• gruczolakach kortykotropowych (5% przypadków)

Do 20% gruczolaków przysadki mózgowej stanowią gruczolaki, które nie wydzielają hormonów, przez co są nazywane gruczolakami niewydzielającymi.

Różne gruczolaki przysadki mogą wywoływać różne objawy np.:

• zaburzenia hormonalne
• nadmierne tycie
• zaburzenia wzrostu
• chorobę Cushinga, która polega na nadmiernym stężeniu kortyzolu w surowicy krwi lub w moczu

Ale bywa i tak, że guz nie daje żadnych objawów, a czasami bóle głowy i ucisk w okolicy nerwu wzrokowego, bo bywa powodem zaburzeń widzenia.

Bez względu na typ i umiejscowienie gruczolaka przysadki w pierwszej kolejności stosuje się leczenie farmakologiczne pozwalające unormować gospodarkę hormonalną, którą rozregulował rozwijający się nowotwór. W przypadku braku skuteczności farmaceutyków niezbędna może być operacja.

Gruczolak nadnercza

To dość rzadkie schorzenie, które zwykle przybiera postać gruczolaka kory nadnercza. Guz bardzo często nie daje żadnych objawów i dlatego jest wykrywany przy okazji diagnozowania innych dolegliwości przy wykorzystaniu tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego.

Zdarza się jednak, że guzy aktywne hormonalnie są groźne dla zdrowia i wywołują nieprzyjemne dolegliwości. Tak jest np. w zespole Cushinga, którego objawy to m.in.:

• problemy ze skórą
• otyłość brzuszna
• zaburzenia miesiączkowania
• nadmierne owłosienie
• cukrzyca
• osteoporoza

Jedyna skuteczną metodą pokonania gruczolaka nadnercza jest chirurgiczne usunięcie zmiany.

Gruczolak cewkowy jelita grubego

Może występować w trzech postaciach, czyli jako gruczolak cewkowy, gruczolak kosmkowy i mieszany. Ryzyko wystąpienia tych form gruczolaków jest znacznie podwyższone u osób chorych na wrzodziejące zapalenie jelit, chorobę Leśniowskiego-Crohna.

Narażone są też osoby otyłe, palacze, a także ci, u których w rodzinie wystąpiły nowotwory jelita grubego.

Warto zapamiętać, że nieleczona zmiana łagodna może z czasem przekształcić się w złośliwą. Najczęściej dzieje się tak w przypadku zmian o charakterze kosmkowym.

Gruczolaki cewkowe stanowią ok. 75% wszystkich gruczolaków jelita grubego. Mają zwykle do 10 mm średnicy i mogą rosnąć w grupach. Zwykle występują w esicy, niekiedy także jako gruczolak odbytu.

Szacuje się, że do 5% zmian cewkowych przybiera z czasem formę złośliwą.

Gruczolak tarczycy i przytarczyc

Gruczolaki tarczycy łatwo można wykryć poprzez palpacyjne badanie szyi. Lekarz pod palcami może wyczuć wyraźne, ale niewielkie zgrubienia lub grudki. Takie gruczolaki z czasem lubią się powiększać. Wtedy uciskając sąsiadujące z nimi narządy mogą być przyczyną chrypki lub zmiany barwy głosu.

Gruczolaki tarczycy występują pojedynczo lub w grupach. Obecnie rzadko się zdarza, aby utworzyły tzw. wole tarczycowe. Aktywne hormonalnie gruczolaki są przyczyną nadczynności tarczycy lub nadczynności przytarczyc. Podobnie jak inne gruczolaki, wymagają leczenia farmakologicznego i/lub operacyjnego.

Gruczolak prostaty (gruczołu krokowego)

Gruczolak gruczołu krokowego (stercza, prostaty) rozwija się zazwyczaj u mężczyzn po 50. roku życia. Przerost gruczołu krokowego może objawiać się uciskiem na cewkę moczową oraz trudnościami podczas oddawania moczu, których konsekwencją bywa zaleganie moczu i częste zapalenie pęcherza.

Objawy te są dokuczliwe i utrudniają normalne funkcjonowanie, ponieważ przy źle opróżnionym pęcherzu zdarza się niekontrolowany wypływa moczu.

Przy gruczolakach prostaty stosuje się leczenie farmakologiczne, które ma na celu złagodzenie objawów i uregulowanie oddawania moczu. Gdy kuracja nie jest skuteczna, konieczne jest leczenie operacyjne.

O autorze

Anna Jarosz

Dziennikarka od ponad 40 lat zaangażowana w popularyzację edukacji zdrowotnej. Laureatka wielu konkursów dla dziennikarzy zajmujących się medycyną i zdrowiem. Otrzymała m. in. Nagrodę Zaufania „Złoty OTIS” w kategorii „Media i Zdrowie”, Wyróżnienie Św. Kamila przyznawane z okazji Światowego Dnia Chorego, dwukrotnie „Kryształowe Pióro” w ogólnopolskim konkursie dla dziennikarzy promujących zdrowie oraz wiele nagród i wyróżnień w konkursach na „Dziennikarza Medycznego Roku” organizowanego przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia.

Czytaj więcej artykułów tego autora

Anna Jarosz