Choroba popromienna - objawy, leczenie i skutki

Choroba popromienna to zespół zmian chorobowych wywołanych działaniem na organizm promieniowania jonizującego. Objawy i skutki choroby popromiennej zależą przede wszystkim od wchłoniętej przez organizm dawki promieniowania jonizującego. Choroby popromiennej nie należy mylić z odczynem popromiennym, który jest działaniem niepożądanym radioterapii.

Spis treści

1. Choroba popromienna - przyczyny
2. Choroba popromienna - objawy
3. Choroba popromienna a odczyn popromienny
4. Przewlekła choroba popromienna
5. Choroba popromienna a ciąża
6. Choroba popromienna - leczenie
7. Choroba popromienna - skutki

Choroba popromienna to zespół zmian chorobowych wywołanych działaniem na organizm promieniowania jonizującego. Objawy i skutki choroby popromiennej zależą przede wszystkim od wchłoniętej przez organizm dawki promieniowania jonizującego. Znaczenie ma także wiek osoby napromieniowanej. Z oczywistych względów zmiany spowodowane promieniowaniem u dzieci są groźniejsze niż u dorosłych.

Choroba popromienna - przyczyny

Na ekspozycję na promieniowanie jonizujące najbardziej narażeni są pracownicy służby zdrowia, zwłaszcza ci specjalizujący się w medycynie nuklearnej. To dział medycyny, w którym stosuje się w diagnostyce i leczeniu specjalne leki (zwane radiofarmaceutykami) połączone z izotopami promieniotwórczymi. Choroba popromienna może być też skutkiem pracy w polu zepsutej lampy rentgenowskiej lub pracy przy tym urządzeniu bez zastosowania odpowiednich środków ochronnych.

Szczególnymi sytuacjami, które mogą doprowadzić do choroby popromiennej są awarie reaktora jądrowego (np. katastrofa w Czarnobylu w 1986 roku) czy użycie broni atomowej (np. atak atomowy na Hiroszimę i Nagasaki w 1945 roku).

Istnieją trzy drogi wnikania izotopów do organizmu: oddechowa, pokarmowa i przez rany skóry bezpośrednio do krwi.

Choroba popromienna - objawy

Wyróżnia się chorobę popromienną ostrą - jeśli objawy wystąpią w okresie pierwszych dni do 2 tygodni po napromieniowaniu - i przewlekłą — mogącą ujawniać się w odległym czasie po napromieniowaniu.

Ostra choroba popromienna

• postać subkliniczna - ogólne osłabienie i zmniejszenie ilości limfocytów we krwi obwodowej (limfopenia)

• postać hematologiczna – ogólne osłabienie, zmniejszenie ilości limfocytów we krwi obwodowej (limfopenia), niedokrwistość, spadek odporności, skaza krwotoczna
• postać jelitowa - pojawiają się krwawe biegunki, skaza krwotoczna oraz zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i obrzęki. Wszyscy z tą postacią choroby popromiennej umierają.
• postać mózgowa – wkrótce po napromieniowaniu występują drgawki i utrata przytomności, a następnie chory umiera
• postać enzymatyczna – chory traci przytomność, a wkrótce umiera

Przewlekła choroba popromienna

Są to odległe skutki jednorazowego napromieniowania lub efekty długotrwałego narażenia na powtarzające się niewielkie dawki promieniowania. Ujawniają się one po kilku lub kilkunastu latach od ekspozycji. W wyniku przewlekłej choroby popromiennej dochodzi do:

• rozwoju nowotworów złośliwych
• niepłodności
• zaburzeń hormonalnych
• zaćmy

Napromieniowanie zwiększa częstość występowania białaczek.

Choroba popromienna - leczenie

Leczenie choroby popromiennej zależy od jej rodzaju. Na przykład, w postaci hematologicznej stosuje się płyny krwiozastępcze, krew pełną, preparaty krwiopochodne, leki pobudzające proces hematopoezy szpikowej, antybiotyki, leki przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe. Z kolei w przypadku postaci jelitowej konieczne jest żywienie pozajelitowe. Stosuje się je do czasu regeneracji uszkodzonego przewodu pokarmowego.

Monika Majewska