PRZESZCZEPY komórek, tkanek lub narządu. Rodzaje transplantacji

Przeszczep, inaczej transplanatcja, to metoda ratowania życia osoby chorej, która potrzebuje zdrowych komórek, tkanek lub narządu. Mogą to być komórki lub tkanki własne (np. skóra, włosy - tzw. autoprzeszczep), pochodzące od innej osoby (np. nerki, wątroba, serce - przeszczep allogeniczny), a nawet od innego gatunku (przeszczep ksenogeniczny). Sprawdź, na czym polegają konkretne rodzaje przeszczepów.

Spis treści

1. Przeszczepy - rodzaje przeszczepów

Przeszczep, inaczej transplantacja, (z łac. transplantare, czyli szczepić i plantare - sadzić) polega na pobraniu komórek, tkanek (skóry, rogówki, kości), narządów w całości lub części (np. serca, nerki czy wątroby) i przeszczepieniu ich do organizmu osoby chorej.

Pierwszego przeszczepu dokonano w 1823 roku i był to przeszczep skóry u tej samej osoby. Z kolei w 1906 w Czechach dokonano pierwszego przeszczepu rogówki. Natomiast pierwszy przeszczep narządu na świecie (była to nerka) wykonano w 1954 roku, a 1967 roku dokonano pierwszego udanego przeszczepu wątroby i serca.

W Polsce 1965 roku podjęto pierwszą próbę transplantacji nerki pobranej ze zwłok, jednak pierwsze udane przeszczepienie tego narządu miało miejsce rok później w I Klinice Chirurgii Akademii Medycznej w Warszawie.Pierwsza próba przeszczepienia serca w Polsce miała miejsce w 1969, podjął ją zespół Jana Molla, Antoniego Dziatkowiaka i Kazimierza Rybińskiego w Łodzi. Potem - w 1985 roku - dokonano w Polsce pierwszego udanego przeszczepienia serca, które przeprowadził Zbigniew Religa. Pięć lat później miała miejsce pierwsza udana transplantacja wątroby u dziecka, a u dorosłego - w 1994 roku.

>>> TRANSPLANTACJA. Przeszczep - szansa na nowe życie

Przeszczepy - rodzaje przeszczepów

• Przeszczep autogeniczny (przeszczep autologiczny, autoprzeszczep, autotransplantacja) to przeszczep własnych komórek lub tkanek, np. przeszczep skóry (to częsta metoda leczenia rozległych blizn), komórek macierzystych (stosuje się w leczeniu m.in. ostrej białaczki szpikowej, chłoniaków nieziarniczych, ziarnicy złośliwej), ścięgien (stosuje się przy artroskopowej rekonstrukcji więzadeł krzyżowych stawu kolanowego) lub przeszczep włosów (polega na pobraniu fragmentu skóry owłosionej z tylnej okolicy głowy i przeszczepieniu stamtąd pobranych pojedynczych zespołów mieszkowych w okolice wyłysiałe).

Jest to najbezpieczniejszy rodzaj przeszczepu, gwarantujący stuprocentowe przyjęcie się komórek lub tkanek w organizmie chorego (dzięki zgodnemu układowi antygenowemu)

Najczęściej przeszczepianym narządem są nerki. Na kolejnych miejscach znajdują się wątroba i serce

• Przeszczep allogeniczny - przeszczepia się komórki, tkanki lub narządy pobrane od innej osoby, która jest zgodna z chorym pod względem antygenów (np. przeszczep nerki, wątroby, serca). Jednak po takim przeszczepie należy przyjmować leki immunosupresyjne. Może dojść również do powikłań na tle immunologicznym – np. choroby przeszczep przeciwko gospodarzowi.

Komórki, tkanki i narządy najczęściej pobiera się od zmarłego dawcy. Jednak wcześniej musi być stwierdzona śmierć mózgu, aby można było pobrać od niego narząd do transplantacji (chyba że za życia wyraziła sprzeciw na pobranie tkanek i narządów do przeszczepu).

Niektóre tkanki i narządy mogą pochodzić od żywego dawcy, pod warunkiem, że dawca wyrazi na to zgodę, a jego życie i zdrowie nie są zagrożone.

WARTO WIEDZIEĆ >> Przeszczep rodzinny. Od kogo można pobrać organy do przeszczepu rodzinnego

Komórki lub tkanki mogą być przechowywane w banku tkanek i komórek. Ta się dzieje np. w przypadku wysokodawkowanej chemioterapii. Od pacjenta w remisji lub obcego dawcy pobiera się komórki macierzyste, które będą przechowywane do czasu, aż chory będzie gotowy do przeszczepu po zakończeniu wysokodawkowanej chemioterapii, która zniszczy komórki nowotworowe.

• Przeszczep izogeniczny (syngeniczny) - dawca i biorca są identyczni genetycznie (są bliźniętami homozygotycznymi, jednojajowymi).
• Przeszczep ksenogeniczny (ksenotransplatacja) - przeszczepia się komórki, tkanki lub narządy pomiędzy osobnikami różnych gatunków. Tego typu przeszczepy będzie można wykonywać w niedalekiej przyszłości - przekonują naukowcy. Potencjalnie najlepszym dawcą wydaje się świnia (ma ona serca podobne do ludzkich, a DNA świni jest w 94 proc. zgodne z DNA człowieka).

Jedna świnia, od której można pobrać narządu do przyczepu, już została zmodyfikowana genetycznie (nosi ona w sobie ludzki genom) tak, aby przeszczepione od niej narządy były "niewidoczne" dla systemu immunologicznego człowieka i nie doszło do ich odrzucenia. Dokonali tego m.in. naukowcy z Instytutu Serca, Płuc i Krwi z Maryland w Stanach Zjednoczonych. W ich eksperymencie małpa (małpy mają materiał genetyczny bardziej zbliżony do człowieka, bo jest on w 98 proc. analogiczny do ludzkiego) przeżyła ponad rok z przeszczepionym sercem świni.

Nad taką zmodyfikowaną genetycznie świnią pracują również naukowcy z Zakładu Doświadczalnego Instytutu Zootechniki w Żernikach Wielkich. Przekonują, że do przeszczepu można będzie wykorzystać serce, nerki, wątrobę czy trzustkę zwierzęcia.

Monika Majewska