Proste badania profilaktyczne, które możesz wykonać... codziennie!

Weryfikacja

Autor: lek. Patryk Jasielski

Badania profilaktyczne większości z nas kojarzą się z okresowymi badaniami dopuszczającymi do pracy, czy też z regularnym wykonywaniem cytologii i mammografii. Wiążę się to z koniecznością udania się do lekarza i wykonywaniem różnych, często nieprzyjemnych badań. Jednakże są też „badania” które można wykonywać samemu codziennie, i to we własnym domu.

Spis treści

1. Pomiar ciśnienia i pulsu
2. Pomiar cukru
3. Wygląd stolca
4. Wygląd moczu
5. Oglądanie skóry
6. Samobadanie piersi
7. Samobadanie jąder
8. Oglądanie języka i jamy ustnej
9. Oglądanie oczu
10. Pomiar masy ciała

Dostępne w domu, codzienne badania profilaktyczne to przede wszystkim regularna obserwacja własnego ciała. W przypadku wielu chorób ich pierwsze objawy mogą być zauważone samodzielnie, jeżeli tylko potrafi się uważnie patrzeć na swój organizm. Oglądanie swojej skóry, oczu, jamy ustnej nie raz może wiele powiedzieć o stanie zdrowia. Wskazane jest również regularne samobadanie piersi u kobiet i samobadanie jąder u mężczyzn. Pozwala to wykryć pierwsze niepokojące objawy, podjąć szybką diagnostykę i skuteczne leczenie. Poznaj proste codzienne badania, które można wykonywać samodzielnie w domu.

Pomiar ciśnienia i pulsu

Jest to badanie, do którego wykonania potrzebujemy jedynie ciśnieniomierza. Obecnie dostępnych w aptekach jest wiele automatycznych aparatów w rozsądnej cenie. Są łatwe w obsłudze i umożliwiają samodzielny, codzienny pomiar ciśnienia tętniczego oraz pulsu, czyli częstości skurczów serca.

W zdecydowanym stopniu ułatwiają rozpoznanie nadciśnienia tętniczego. Wynika to z tego, że podczas pomiaru w gabinecie lekarskim często otrzymuje się wyższe ciśnienie, niż jest w rzeczywistości. Spowodowane jest to stresem i nazywa się efektem „białego fartucha”.

Samodzielne pomiary pozwalają też kontrolować skuteczność zastosowanego leczenia nadciśnienia. Czy nie jest wymagane zwiększenie dawek lub zmiana leków.

Drugim użytecznym parametrem jest wysokość pulsu. Za wysokie jak i za niskie może świadczyć o chorobach serca, chorobach tarczycy oraz innych. Utrzymujące się nieprawidłowe wartości powinny skłonić do wizyty u lekarza.

Pomiar cukru

Kolejnym łatwym do wykonania badaniem jest pomiar cukru (glikemii) we krwi. Wystarczy do tego urządzenie o nazwie glukometr.

Jest to badanie wykonywane codziennie przez osoby chorujące na cukrzycę. Poziom cukru mierzy się w łatwy sposób, wystarczy nakłucie palca i pobranie odrobiny krwi do pasku w glukometrze.

Zbyt wysokie wartości świadczyć mogą o cukrzycy. U cukrzyków zaś pomiar glikemii pozwala na ocenę kontroli choroby i stosowanego leczenia, czy jest ono adekwatne.

Wygląd stolca

To jak wygląda stolec potrafi wiele powiedzieć o stanie zdrowia. Chodzi tutaj zarówno o jego kolor, jak i zapach, stopień uformowania. Ważna jest też kontrola częstości wypróżnień. Jeżeli stolec oddawany jest ≤2 na tydzień z dużym wysiłkiem i jest do tego suchy i zbity to wówczas podejrzewać można zaparcia.

Z kolei częste wypróżnienia (powyżej 3 na dobę) z wodnistym stolcem wskazują na biegunkę. Kał odbarwiony, o biało-kremowym kolorze może wskazywać na choroby dróg żółciowych, takich jak kamienie żółciowe oraz na choroby wątroby.

Kał o barwie smolistej świadczy o krwawieniu z jelit lub żołądka, a obecność świeżej krwi na papierze toaletowym o hemoroidach. Są to wskazania do pilnej wizyty u lekarza.

Cuchnący, trudny do spłukania stolec często świadczy o dużej zawartości w nim tłuszczów. Taki objaw jest obserwowany w chorobach trzustki, zaburzeniach trawienia i wchłaniania w jelitach. Rzadko można zaobserwować w kale lub na papierze pasożyty, takie jak owsiki czy tasiemiec.

Wygląd moczu

Obserwacja oddawanego moczu to również jedno z istotnych badań, które może wiele powiedzieć o zdrowiu. Istotna jest jego dzienna ilość. Zbyt mała świadczyć może o odwodnieniu. Może też być objawem chorób nerek.

Zbyt duża pojawia się m.in. w cukrzycy i chorobach metabolicznych. Kolejną ważna cechą moczu jest jego kolor.

Prawidłowo ma barwę słomkową. Brązowy i mętny może pojawić się w infekcjach układu moczowego oraz w chorobach wątroby i dróg żółciowych. Czerwony występuję przy obecności w nim krwi, ale także po zjedzeniu buraków ćwikłowych.

Mocz może się również pienić w toalecie. Często świadczy to o nadmiernej ilości wydalanego z nim białka. Mocz o zmienionym zapachu pojawia się przy infekcjach, ale także po zjedzeniu niektórych pokarmów, np. szparag oraz w chorobach metabolicznych.

Czytaj też: Kolor moczu. Co może oznaczać kolor moczu?

Oglądanie skóry

Oglądanie skóry to również istotny aspekt dbania o swoje zdrowie, o którym nie wolno zapominać. Warto regularnie obserwować zwłaszcza znamiona skórne, zarówno stare jak i nowo powstałe. Jeżeli znamię ma regularny kształt i jest równomiernie zabarwione, nie powiększa się ani w jego obrębie nie ma owrzodzenia to prawdopodobnie jest to zmiana łagodna.

Nagłe powiększanie się zmiany, nieregularne zabarwienie i kształt, obecność owrzodzenia, świądu może nasuwać podejrzenie rozwijającego się czerniaka. W każdej sytuacji niepokoju, warto skonsultować się z dermatologiem.

Przy oglądaniu skóry należy oceniać jej kolor. Zażółcenie wskazywać może na żółtaczkę, związaną z chorobami wątroby.

Wybroczyny i duże, łatwo powstające siniaki mogą nasuwać podejrzenie zaburzeń krzepnięcia. Ogólna bladość skóry i wypadanie włosów to częste objawy anemii. Nagłe pojawienie się nasilonych rozstępów towarzyszy chorobom endokrynologicznym.

Samobadanie piersi

To kolejne istotne badanie profilaktyczne o którym powinny pamiętać wszystkie kobiety. Wskazane jest wykonywanie go przynajmniej raz w miesiącu, około 7-10 dnia cyklu. Samobadanie zaczyna się od oglądania piersi w lustrze.

Następnie trzema środkowym palcami należy zbadać piersi pod prysznicem i leżąc. Podczas tego rękę po stronie badanej należy położyć na głowie. Należy badać całą pierś, również boczny fragment, przechodzący do pachy. Jeżeli podczas dotykania wyczuwalny jest guzek lub zgrubienie to należy skonsultować to z lekarzem.

Inne niepokojące cechy, które można zobaczyć podczas samobadania to wciągnięta brodawka sutkowa, śluzowy lub krwisty wyciek z brodawki.

Również zaczerwienienie skóry, owrzodzenia, tzw. skórka pomarańczowa czy ból powinny skłonić do konsultacji ze specjalistą.

Samobadanie jąder

Podobnie jak kobiety powinny badać piersi raz w miesiącu, tak samo mężczyźni powinni badać swoje jądra. Wskazane jest regularne badanie, najlepiej pod prysznicem, w ciepłej wodzie. Należy najpierw oglądać worek mosznowy, a następnie dokładnie zbadać każde jądro palcami.

Wyszukuję się tutaj ewentualnych nierówności i guzków w ich strukturze, których prawidłowo nie powinno być. W przypadku wykrycia czegokolwiek niepokojącego, należy skonsultować się niezwłocznie z lekarzem.

Oglądanie języka i jamy ustnej

Jest to badanie, które możemy wykonywać również codziennie, np. podczas porannej toalety. Wygląd języka i jamy ustnej mogą się zmieniać w różnych chorobach. Ogólna bladość śluzówek w jamie ustnej występuję w anemii. W schorzeniu tym dodatkowo język jest często wygładzony i boli.

Piekący, swędzący język z pękniętymi kącikami ust pojawia się czasem w niedoborze witaminy B12. Podczas oglądania jamy ustnej i języka warto również ocenić czy nie widzi się niepokojących, wystających zmian, które są owrzodziałe i nieregularne.

Może to bowiem być rozwijający się nowotwór. Warto też w miarę możliwości oceniać stan zębów, czy nie widać oczywistej próchnicy.

Oglądanie oczu

Wskazane jest również przyjrzeć się swoim oczom, przynajmniej raz dziennie. Blade śluzówki i sinica pod oczami mogą być objawami anemii. Przekrwione spojówki obserwuje się w różnych chorobach oczu, przy niewyspaniu oraz w zapaleniu spojówek, alergicznym, wirusowym czy bakteryjnym.

Obrzęki, w postaci „worków pod oczami” to jeden z objawów choroby nerek. Zażółcenie białkówek to często pierwszy objaw rozwijającej się żółtaczki.

W rzadkiej chorobie Wilsona, wynikającej z zaburzenia metabolizmu miedzi, można zaobserwować na rogówce złocisty pierścień, tzw. pierścień Kaysera-Fleischera.

Pomiar masy ciała

Regularny pomiar masy ciała jest również dość dobrym wskaźnikiem ogólnego stanu zdrowia. Wskazane jest ważenie się przynajmniej raz w roku. Chyba że jest się na diecie, wówczas można częściej, np. raz w tygodniu, ale nie częściej. Niepokojąca jest zarówno niezamierzona utrata masy ciała, jak i przytycie.

Nieplanowane schudnięcie o 10% swojej pierwotnej wagi w ciągu 6 miesięcy powinno być skonsultowane z lekarzem. Może świadczyć o rozwijającej się chorobie, np. nowotworze. Również nagłe przytycie świadczyć może o chorobie.

Nie zawsze jest to wynik nadmiernego objadania się i braku ruchu. Czasem jest to objaw różnych schorzeń m.in. endokrynologicznych, czyli związanych z gospodarką hormonalną. To również stanowi wskazanie do wizyty u doktora.

Podsumowując, o swoje zdrowie w dużej mierze możemy zadbać sami, poprzez regularną obserwacje swojego ciała. Większość z domowych „badań profilaktycznych” jest bardzo prosta i nie wymaga żadnych urządzeń.

Nawet tak banalne rzeczy mogą pozwolić wykryć chorobę we wczesnym etapie. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości warto zasięgnąć opinii lekarza i nie lekceważyć niepokojących objawów.

lek. Patryk Jasielski