Praca podczas upałów. Sprawdź, jakie są twoje prawa jako pracownika

Praca podczas upałów to nic przyjemnego ani bezpiecznego. Gdy dni stają się coraz gorętsze, warto wiedzieć, co nam przysługuje. Dlatego Kodeks Pracy jasno określa, jakie prawa i obowiązki mają pracownicy i ich pracodawcy. Czy można odmówić wykonywania pracy podczas upałów? Sprawdź, co mówią przepisy.

Spis treści

1. Praca podczas upałów - prawa pracownika
2. Praca podczas upałów - obowiązki pracownika 

Praca w upałów może być wykańczająca zarówno dla pracowników fizycznych, jak i biurowych. Czasem - niemożliwa. Dlatego obowiązkiem pracodawców jest zapewnienie swoim podwładnym odpowiednich warunków, co określa Kodeks pracy. Znajduje się to zresztą także w ich interesie - ludzki organizm ma w końcu swoje ograniczenia.

Upały mogą prowadzić nie tylko do porażenia słonecznego (udaru cieplnego), gdy pracuje się na zewnątrz, ale zakłócają też pracę układu krążenia (krwionośny), układu oddechowego, a nawet układu pokarmowego. Udowodniono, że podczas upałów aż o 20 proc. spada produktywność, a o 19 proc. zdolność koncentracji wśród pracowników biurowych. By tego uniknąć, pracodawcy muszą zadbać o komfort psychofizyczny swoich podwładnych. Mogą np.:

• wydłużyć przerwy w pracy (tzw. przerwy regeneracyjne),
• zamontować dodatkowe wentylatory,
• skrócić lub przesunąć godziny pracy (przy czym pracownik nie musi odpracowywać krótszych "dniówek"),
• ustawić zadaszenia ludziom pracującym poza budynkiem.

Są to kwestie zależne od ich dobrej woli. Ale są też takie, które są ściśle regulowane przepisami prawa.

Praca podczas upałów - prawa pracownika

Zapewnienie klimatyzacji. Są jednak pewne warunki 

Cyrkulacja powietrza znacznie poprawia komfort pracy pracowników. Co prawda pracodawca nie ma obowiązku montażu klimatyzacji ani wentylatorów, np. w biurze, ale jeśli już to zrobił, musi utrzymywać urządzenia w odpowiednim stanie technicznym, powinny być one regularnie czyszczone i odgrzybiane, nie mogą też zbyt głośno pracować.

Pracodawca zobowiązany jest do udostępnienia pracownikom klimatyzowanego pomieszczenia do odpoczynku jedynie w przypadku, gdy praca jest wykonywana w pomieszczeniach, w których temperatura spowodowana procesami technologicznymi, jest stale wyższa niż 30 stopni C, na przykład w hutach czy zakładach odlewniczych. W przypadku, gdy temperatura przekracza 30 stopni C na stałe, pracodawca zobowiązany jest zapewnić klimatyzowane pomieszczenie do odpoczynku. Aby zadbać o komfort swoich pracowników, niektórzy pracodawcy przerwy regeneracyjne w pokojach relaksu. 

Nie należy też przesadzać z wychładzaniem pomieszczeń, ponieważ zbyt duża różnica temperatur może prowadzić do zachorowań.Pracownicy młodociani (15-18 lat) w ogóle nie mogą pracować, gdy temperatura w pomieszczeniu przekracza 30 stopni C, a jego wilgotność 65 procent. 

Dostęp do wody pitnej 

Podstawowym obowiązkiem pracodawcy w czasie upałów jest zapewnienie pracownikom dostępu do wody. Regulują to przepisy BHP.

Ale tak naprawdę woda musi być dostępna nie tylko, gdy na zewnątrz jest gorąco, ale zawsze. Może to być woda z kranu, ale oczywiście zdatna do picia, a miejsce jej czerpania powinno się znajdować nie dalej niż 75 m od stanowisk pracy. 

Mówi o tym paragraf 112 rozporządzenia Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Gdyby Sanepid uznał, że woda nie nadaje się do spożycia, wtedy pracodawca jest zobowiązany dostarczać wodę z innego źródła, np. butelkowaną lub z dystrybutora – w ilości uzależnionej od potrzeb pracowników i dostępną cały czas. Pracodawca nie ma prawa pobierać za tę wodę opłat ani też wypłacać pracownikom żadnej kwoty jako ekwiwalentu napojów. 

Czytaj też: Czy wodę można przedawkować?

Dostęp do zimnych napojów 

W szczególnie trudnych warunkach pracy, czyli podczas pracy na zewnątrz przy ponad 25 st. C lub w pomieszczeniach zamkniętych przy ponad 28 st. C, pracodawca ma obowiązek dostarczyć także pracownikom napoje zimne wzbogacone o sole mineralne i witaminy.

Zobowiązany jest również ocenić poziom sprawności psychofizycznej pracownika. Jeśli ten czuje się źle, nie powinien podejmować pracy.

Praca w szczególnie trudnych warunkach to np.:

1. roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i montażowe prowadzone bez zatrzymania ruchu zakładu pracy lub jego części;
2. prace w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych;
3. prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych;
4. prace na wysokości.

Dostęp do bieżącej wody

Pracownicy sektora budowlanego, którzy pracują na zewnątrz, muszą mieć dostarczoną również wodę do mycia – ok. 90 l na osobę/dzień.

UWAGA! Jeżeli pracodawca nie zapewni pracownikom wody, a także innych warunków bezpiecznej i komfortowej pracy, może się spodziewać kary grzywny w wysokości do 30 000 złotych – o czym mówi art. 283 paragraf 1 Kodeksu pracy. Pracownik ma prawo zwrócić uwagę przełożonemu, jeśli ten nie dopełnia swoich obowiązków. Jeśli to nie pomoże, może złożyć skargę do Okręgowego Inspektora Pracy w Warszawie.

Praca zdalna podczas upałów 

Zgodnie z przepisami Kodeksu Pracy pracodawca musi zapewnić pracownikowi odpowiednią temperaturę w biurze. Pandemia COVID-19 zmieniła też rzeczywistość w zakresie prawa pracy. W niektórych firmach coraz bardziej staje się popularna praca zdalna lub praca hybrydowa.

Według danych Pracuj.pl aż 28 proc. Polaków stosuje taki model pracy. Powołując się na dane przygotowane przez firmę NTT, jedynie połowa pracodawców zapewnia pracownikom zdalnym odpowiednie narzędzia do pracy, m.in. laptopy, biurka czy ergonomiczne krzesła. Co więcej, nie dostarczają także wentylatorów, które mogłyby się przydać w pracy podczas upałów.

Praca podczas upałów - obowiązki pracownika 

Pracownik nie powinien "szarżować", jeśli warunki pogodowe nie sprzyjają pracy. Jeśli czuje się źle lub sądzi, że rodzaj wykonywanej pracy podczas upału może zagrażać bezpieczeństwu jego bądź innych pracowników, zobowiązany jest zawiadomić o tym pracodawcę.

Mówi o tym artykuł 210 paragraf 1 Kodeksu pracy: "W razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego."

Gdy pracownik odmówi wykonywania pracy z wyżej wymienionych powodów, pracodawca nie może zmniejszyć jego wynagrodzenia za ten czas.

Marta Uler