Osłabienie, nudności i ściemnienie skóry to dopiero początek. Nadmiar żelaza może poważnie szkodzić

Żelazo jest niezbędne dla prawidłowej pracy organizmu, ale musimy pamiętać, że jego nadmiar może być równie groźny jak niedobór. Chcąc uzupełnić braki żelaza, możemy nieświadomie „przesadzić” i spowodować groźne konsekwencje dla zdrowia. Wyjaśniamy, czym grozi nadmiar żelaza w organizmie i jak się objawia.

Jak można przedawkować żelazo? 

Nadmierne przeładowanie żelazem to zwykle skutek spożywania żelaza w formie suplementów w zbyt dużej dawce. Może to być przypadkowe spożycie, jak np. zjedzenie tabletek przez dzieci bez nadzoru, albo zamierzone zażycie, ale w niewłaściwie dobranej dawce.

Może się też zdarzyć, że do przedawkowania dojdzie wskutek zażywania kilku preparatów multiwitaminowych naraz, jeśli w każdym z nich będzie pewna dawka żelaza.

W rzadkich przypadkach przeładowanie żelazem to skutek schorzeń takich jak m.in. hemochromatoza, zespoły mielodysplastyczne, niedokrwistość hemolityczna, niedokrwistość megaloblastyczna, niektóre schorzenia wątroby oraz stan po wielu transfuzjach krwi.

Dopuszczalna dobowa dawka żelaza 

Żeby nie przedawkować żelaza, warto mieć informacje odnośnie zalecanej dobowej dawki. W przypadku osób dorosłych dawka dopuszczalna w ciągu doby to 20 mg na każdy kilogram masy ciała. Dawka powyżej 20 mg na kilogram uważana jest za szkodliwą, natomiast powyżej 60 mg/kg – za niebezpieczną dla życia.

Przedawkowanie żelaza - diagnostyka i leczenie 

Celem ustalenia przeładowania żelazem wykonuje się badanie moczu oraz morfologię, z oznaczeniem parametrów wątrobowych ALT, AST, parametrów związanych z pracą nerek – jak kreatynina czy mocznik, elektrolitów i parametrów układu krzepnięcia.

Leczenie zależy od dawki przyjętego żelaza i stanu pacjenta. Może polegać m.in. na nawadnianiu, płukaniu żołądka i farmakoterapii.

Jakie są objawy przedawkowania żelaza?

Hemochromatoza, w przebiegu której organizm gromadzi za dużo żelaza, może prowadzić do uszkodzeń serca, wątroby, stawów i trzustki. Najczęściej spotykane symptomy to:

• zmęczenie i osłabienie nieuzasadnione innymi czynnikami
• bóle stawów i obrzęki stawów
• zmiana zabarwienia skóry na ciemniejszą, szczególnie w okolicach twarzy i stawów
• zaburzenia płodności, zaburzenia miesiączkowania, obniżenie libido
• zaburzenia trawienia, jak wymioty, nudności, wzdęcia, biegunki
• uszkodzenie błony śluzowej żołądka
• uszkodzenie błony śluzowej jelit, możliwa perforacja jelit
• choroby wątroby, m.in. stłuszczenia, stany zapalne, marskość, odkładanie nadmiaru żelaza w wątrobie
• choroby trzustki, także cukrzyca
• choroby serca, jak kardiomiopatia, niewydolność, odkładanie nadmiaru żelaza w sercu
• upośledzenie metabolizmu i pracy ośrodkowego układu nerwowego

Fazy zatrucia żelazem - objawy i przebieg 

• 0,5 – 6 godz. po nadmiernym spożyciu, pojawiają się wymioty i biegunki, które mogą być krwiste.
• 6-24 godz. po zatruciu – pozorna poprawa, ustąpienie objawów pokarmowych.
• 24-72 godz. po zatruciu – nawrót dolegliwości pokarmowych, objawy odwodnienia, wstrząs, kardiomiopatia, problemy z nerkami i wątrobą.
• 12-92 godz. po zatruciu – postępujące uszkodzenia nerek, wątroby i serca.
• 2 do 8 tygodni po nadmiernym spożyciu – gojenie przewodu pokarmowego.

U poszczególnych osób wspomniane fazy mogą różnie przebiegać i nie wszystkie muszą występować. W przypadku nieznacznego, ale systematycznego przekraczania dopuszczalnej dawki żelaza, objawy mogą powoli, ale sukcesywnie się nasilać, wraz z postępującym uszkodzeniem narządów i tkanek. 

Katarzyna Głuszak