Medycyna sądowa - czym się zajmuje lekarz medycyny sądowej?

Medycyna sądowa (w niektórych krajach także medycyna prawna) to specjalność medyczna, która wykorzystuje wiadomości z szeroko pojętej wiedzy medycznej i pokrewnych nauk przyrodniczych na potrzeby prawa i wymiaru sprawiedliwości. Lekarz medycyny sądowej m.in. ustala przyczyny i mechanizm śmierci, okoliczności zgonu, bada ślady i dowody rzeczowe. Zajmuje się także orzecznictwem w sprawach karnych i cywilnych oraz ustalanie ojcostwa. Sprawdź, czym się jeszcze zajmuje medycyną sądowa.

Spis treści

1. Czym się zajmuje medycyna sądowa?
2. Jakie są dziedziny medycyny sądowej?
3. Na czym polega praca lekarza medycyny sądowej?

Medycyna sądowa to specjalność medyczna zajmująca się zagadnieniami z obszaru życia i śmierci w świetle prawa. Medycyna sądowa jest ściśle związana z kryminalistyką i wykorzystuje wiedzę z zakresu szeroko pojętych nauk medycznych oraz przyrody i biologii.

Początki medycyny sądowej sięgają 44 roku p.n.e., kiedy miała miejsce pierwsza udokumentowana sekcja zwłok, odnotowana przez Swetonisza. Za ojca medycyny sądowej uznaje się Włocha Paolo Zacchia, autora „Questiones medicolegales” (1621).

Współcześnie medycyna sądowa, nazywana jest w niektórych krajach medycyną prawa, jest niezwykle rozwiniętą gałęzią medycyny, która swoją wiedzę czerpie z dziedzin o różnych specjalnościach.

Czym się zajmuje medycyna sądowa?

Medycyna sądowa zajmuje się przede wszystkim ustalaniem przyczyn oraz mechanizmów nagłej śmierci. Bada również obrażenia oraz urazy ciała powstałe przed zgonem lub w jego skutku.

Medycyna sądowa wykorzystuje wiedzę z zakresu nauk lekarsko-biologicznych w procesie karnym, np. sekcji zwłok, obdukcji.

Oprócz obrażeń fizycznych, skupia się również na zmianach chemicznych, m. in. wykrywaniu trucizn, alkoholu oraz narkotyków w organizmie. Bada przyczyny i czas zgonu.

Nauka ta wykorzystywana jest również w sprawach mających na celu ustalenie ojcostwa. Specjalistą medycyny sądowej jest tzw. lekarz medycyny sądowej.

Jakie są dziedziny medycyny sądowej?

Ze względu na szeroki zakres badań, na medycynę sądową składa się wiedza z zakresu tanatologii, tyksykologii, traumatologii oraz serohematologii.

• tanatologia – jest to szeroko rozumiana nauka o śmierci, która łączy ze sobą zagadnienia z zakresu biologii i medycyny, opisujące i definiujące zjawisko śmierci, oraz zagadnienia filozoficzne, pozwalające na zrozumienie istoty śmierci. Tanatologia skupia się przede wszystkim na życiu człowieka, dlatego też za podstawę swoich badań bierze analizę całego procesu umierania oraz szukanie jej przyczyny, a także zmian zachodzących w organizmie podczas procesu umierania, jak i po śmierci. Tanatologia opisuje umieranie jako proces złożony, na który składa się agonia, śmierć kliniczna oraz śmierć biologiczna.

• toksykologia – jest to dziedzina wykorzystująca wiedzę przede wszystkim z zakresu biologii, chemii, medycyny, farmakologii oraz weterynarii. Toksykologia bada wpływ oraz skutki oddziaływania trucizn na organizm. Bada również budowę chemiczną substancji, ich wpływ na środowisko. Zajmuje się także ich wykrywaniem i identyfikacją w materiale genetycznym.

• traumatologia – to inaczej chirurgia urazowa, związana ściśle z ortopedią ortopedią. Obszar badań traumatologii obejmuje diagnostykę i leczenie wad, chorób oraz urazów narządu ruchu. W medycynie sądowej ma swoje zastosowanie przy badaniu urazów kości, stawów, więzadeł, a także mięśni.

• serohematologia – jest to dziedzina medycyny precyzyjnie badająca materiał genetyczny pod kątek chorób krwi, układu krwiotwórczego, obecności antygenów oraz przeciwciał.

Na czym polega praca lekarza medycyny sądowej?

Lekarz medycyny sądowej zajmuje się diagnostyką sekcyjną zwłok osób zmarłych we wszystkich rodzajach śmierci, m.in. naturalnej, klinicznej, chorobowej, nagłej, gwałtownej (samobójstwo, zabójstwo, nieszczęśliwy wypadek).

Lekarz sądowy, w celu ustalenia przyczyny zgonu, wykonuje szereg badań specjalistycznych, do których należą m.in. badania laboratoryjne (badania chemiczno-toksykologiczne, badania krwi, badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, płynu z gałki ocznej itp.) oraz badania patomorfologiczne. Do badań laboratoryjnych pobierane są: krew, ślina, nasienie i tkanki.

Podczas wykonywania sekcji zwłok lekarz medycyny sądowej zobowiązany jest do oględzin i otwarcia trzech jam ciała: jamy czaszki, jamy brzusznej i klatki piersiowej.

Do głównych zadań lekarza medycyny sądowej należą:

• orzekanie przyczyn zgonu oraz okoliczności śmierci
• identyfikacja osób, zwłok i szczątków ludzkich
• przeprowadzanie oględzin i sekcji zwłok w przypadku śmierci
• pobieranie materiałów do badań diagnostycznych z miejsca zbrodni lub podczas sekcji
• obecność podczas ekshumacji zwłok i przeprowadzenie ich sekcji
• przeprowadzanie badań toksykologicznych (zatrucia, przedawkowania, obecność substancji chemicznych)
• badania hemogenetyczne - hemogenetyka zajmuje się badaniem zmienności i dziedziczenia polimorficznych markerów (cech) krwi i innych tkanek człowieka. W medycynie sądowej te genetycznie uwarunkowane cechy wykorzystuje się do ustalania spornego ojcostwa i macierzyństwa, badania stopnia pokrewieństwa i identyfikacji osobniczej
• opiniowanie lekarskie w procesach karnych i cywilnych oraz w sprawach dotyczących błędów lekarskich
• znajomość podstawowych przepisów prawnych dotyczących przestępstw przeciwko życiu lub zdrowiu

Sekcja sądowo-lekarska wykonywana jest obowiązkowo w przypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa. Jeżeli prokurator wyda o niej postanowienie, lekarz medycyny sądowej przeprowadza ją w obecności prokuratora lub sędziego.

Weronika Rumińska