Leki dozwolone od lat 18

Młodzież odurzająca się lekami kupowanymi w aptece bez recepty to narastający problem. Zmiany prawa mają ograniczyć dostęp nastolatków do takich medykamentów, które mogą być wykorzystywane jak narkotyki. Które substancje aktywne znalazły się na czarnej liście?

Spis treści

1. Dozwolone od lat 18…
2. "Ocenzurowane" substancje
3. Przepisy nie są doskonałe

Popularne wśród młodych ludzi portale i blogi internetowe obfitują we wskazówki dotyczące obchodzenia się ze środkami odurzającymi, wśród których poczesne miejsce zajmują preparaty OTC, w których skład wchodzą pseudoefedryna, dekstrometorfan lub kodeina. W sieci bez problemu można znaleźć dokładne instrukcje dotyczące sposobu zakupu w aptece, przygotowania i zastosowania preparatów odurzających. Jednak od lipca 2015 r. polskich aptekarzy obowiązują zaostrzone przepisy dotyczące sprzedaży preparatów zawierających kodeinę, dekstrometorfan i pseudoefedrynę. Wprowadzono ograniczenia dotyczące zarówno ilości jednorazowej ich sprzedaży, jak i wieku kupującego. Farmaceuci są zdania, że wprowadzone restrykcje są nieżyciowe i mogą rykoszetem utrudnić osobom chorym zakup podstawowych leków przeciwbólowych i na przeziębienie. Czy mają rację?

Dozwolone od lat 18…

Od 1 lipca 2015 r. leki OTC (czyli dostępne bez recepty) zawierające w swoim składzie pseudoefedrynę, dekstrometorfan lub kodeinę mogą kupić w aptece wyłącznie osoby, które ukończyły 18 lat.

Amerykańska Agencja Żywności i Leków w 2006 r. zakazała sprzedaży leków OTC z pseudoefedryną i nakazała monitorowanie rynku. Lek otrzymuje się w ograniczonej ilości po okazaniu recepty, dowodu  tożsamości ze zdjęciem, a dane o sprzedaży podlegają archiwizacji przez 2 lata.

W razie wątpliwość farmaceuta lub technik farmaceutyczny ma obowiązek sprawdzenia wieku kupującego. Nie może też sprzedać więcej niż jedno opakowanie danego produktu leczniczego. Zabroniono również wysyłkowej sprzedaży leków, których wydawanie jest ograniczone wiekiem pacjenta – produkty OTC z kodeiną, pseudoefedryną lub dekstrometorfanem mogą być wydawane wyłącznie w aptekach i punktach aptecznych. Ale farmaceuta lub technik farmaceutyczny może odmówić wydania produktu leczniczego ze wspomnianymi substancjami nie tylko osobie, która nie ukończyła 18. roku życia. Ma do tego prawo także, jeżeli podejrzewa, że lek zostanie wykorzystany w celach pozamedycznych lub może spowodować zagrożenie dla zdrowia i życia.

Tym sposobem próbuje się ograniczyć dostęp do leków odurzających nieodpowiedzialnej młodzieży. Niestety mogą też na tym ucierpieć chorzy. Wymienione w przepisach substancje stanowią bowiem najważniejsze składniki najpopularniejszych leków przeciwbólowych i na przeziębienie.

"Ocenzurowane" substancje

Ograniczenie wiekowe dostępu do leków dotyczy preparatów, które zawierają jeden z trzech związków psychoaktywnych.

• Dekstrometorfan to pochodna alkaloidu opium, która nie wykazuje właściwości przeciwbólowych, ale ma zastosowanie jako skuteczny środek przeciwkaszlowy. Można go kupić w postaci syropu lub tabletek. Główne ryzyko związane z nieprawidłowym przyjmowaniem tego leku wiąże się ze stymulacją ośrodkowego układu nerwowego. Objawy przedawkowania: swędzenie i zaczerwienienie skóry, efekty źreniczne, podwyższenie temperatury ciała, a przede wszystkim zmiany w zachowaniu, m.in. chód robota, psychoza, agresja lub niepokój. Pobudzenie ośrodkowego układu nerwowego wiąże się z halucynacjami wzrokowymi i słuchowymi, suchością w ustach, mdłościami, wymiotami i zaparciami.
• Kodeina jest naturalnym alkaloidem występującym w opium, którego metabolizm u człowieka przebiega z wytworzeniem niewielkiej ilości morfiny. Stosowana jest w preparatach hamujących odruch bezproduktywnego, męczącego, suchego kaszlu. Wykazuje także niewielką aktywność przeciwbólową. To właśnie działanie na ośrodek oddechowy może stanowić główne zagrożenie wynikające z niewłaściwego używania leku. Zatruciu opiatami może towarzyszyć śpiączka, zwężone źrenice i spłycenie lub zatrzymanie oddechu. Objawy przedawkowania: sinica lub bladość skóry, hipotermia z dreszczami, nadmierne pocenie, drapania skóry, ziewanie, łzawienie oczu, zwężenie źrenic.
• Pseudoefedryna powoduje obkurczanie błon śluzowych. Często stanowi składnik leków stosowanych w przeziębieniu i alergii. Niestety może być też wykorzystywana jako surowiec do otrzymywania metamfetaminy, groźnego syntetycznego narkotyku. Objawy przedawkowania: konwulsje, przyśpieszenie i spłycenie oddechu, halucynacje i psychoza, podwyższenie ciśnienia krwi, zaburzenia rytmu serca, niepokój i podniecenie.

Przepisy nie są doskonałe

Nowe przepisy nie uwzględniły wszystkich substancji dostępnych w aptekach bez recepty, które wykorzystywane są do odurzania się przez młodzież. Pominięta została np. benzydamina – dostępna w preparacie do irygacji pochwy. Farmaceuci zwracają uwagę, że nowe przepisy mające ograniczyć sprzedaż młodzieży odurzających leków OTC są niepraktyczne. Podobnie jak zdobywają alkohol, młodzi ludzie mogą też obchodzić ograniczenie dotyczące wieku. Możliwość jednorazowego kupienia wyłącznie jednego opakowania nie stanowi przeszkody w zgromadzeniu jego większej ilości – młodzież odwiedzi więcej aptek.

miesięcznik "Zdrowie"