Czym zajmuje się lekarz rynolog? Kiedy udać się do rynologa?

Weryfikacja

Autor: lek. Katarzyna Banaszczyk

Rynologia w naszym kraju stanowi typowo część szerszej dziedziny, nazywanej otorynolaryngologią. Jest to specjalizacja zajmująca się chorobami uszu, nosa i zatok przynosowych, a także schorzeniami jamy ustnej, krtani i gardła. Jest to szeroka dziedzina, dlatego dochodzi do wyodrębniania się jej „podspecjalizacji” nazywanej rynologią. Czym zajmuje się lekarz rynolog? Jakie schorzenia najczęściej leczy ten specjalista?

Spis treści

1. Skrzywienie przegrody nosowej
2. Polipy nosa - co to za twory?
3. Polipy nosa - leczenie farmakologiczne
4. Polipy nosa - operacja
5. Nowotwory łagodne nosa i zatok przynosowych
6. Nowotwory złośliwe nosa i zatok przynosowych

Rynolog zajmuje się schorzeniami związanymi z jamą nosową i zatokami przynosowymi. Zatoki przynosowe to są to jamy powietrzne, które znajdują się wewnątrz kości czaszki. Każdy z nas posiada cztery rodzaje zatok, a dokładnie:

• zatoki szczękowe,
• zatoki czołowe,
• zatoki sitowe,
• zatokę klinową.

Jama nosa i zatoki mogą przysparzać nam różnych problemów chorobowych, z którymi warto wybrać się właśnie do lekarza rynologa. Przyjrzyjmy się schorzeniom, które leczy ten specjalista. Nie opisujemy w tym artykule najpowszechniej znanych schorzeń takich, jak ostre zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych, gdyż choroba ta jest z powodzeniem leczona głównie przez lekarzy rodzinnych.

Skrzywienie przegrody nosowej

Tak naprawdę skrzywiona przegroda nosa występuje nawet u 90% naszej populacji, jednak tylko niektóre sytuacje są wskazaniem do przeprowadzenia zabiegu operacyjnego. Do przyczyn skrzywienia przegrody zaliczamy na przykład urazy mechaniczne nosa, ale może być to również zaburzenia wrodzone.

Skrzywienie przegrody nosa może prowadzić do zaburzeń oddychania, a także częstszych zakażeń dróg oddechowych i bólów głowy. Są to zdecydowanie wskazania do plastyki przegrody nosowej, czyli septoplastyki. Taką operację po odpowiedniej kwalifikacji przeprowadzają właśnie lekarze rynolodzy.

Polipy nosa - co to za twory?

Polipy nosa są to łagodne twory, wywodzące się z błony śluzowej jamy nosowej lub zatok przynosowych. Bardzo często pojawiają się w miejscu, w którym zatoki uchodzą do jamy nosowej, co znacznie pogarsza drożność i może predysponować do nawracających zapaleń zatok.

Uważa się, że polipy nosa dotykają nawet 4% naszej populacji, jednak u niektórych z nas występują częściej. Ryzyko pojawienia się polipów nosa zwiększa chorowanie na niektóre schorzenie, do których należy:

• astma oskrzelowa,
• alergiczne zapalenie zatok,
• mukowiscydoza,
• zespół Churga i Strauss - jest to rodzaj zapalenia naczyń,
• częste zapalenia zatok.

W celu rozpoznania polipów nosa lekarz rynolog musi przeprowadzić badanie laryngologiczne i obejrzeć jamę nosową. Polipy w badaniu laryngologicznym widoczne są jako ruchome, białawe masy.

Polipy nosa - leczenie farmakologiczne

W sytuacji, gdy polipy nie pogarszają drożności nosa, możliwe jest leczenie farmakologiczne za pomocą sterydów aplikowanych donosowo. Leki sterydowe działają przeciwzapalnie i mogą prowadzić do zmniejszania się polipów nosa.

Należy pamiętać jednak, jak ważne jest leczenie choroby podstawowej w sytuacji, gdy to ona odpowiada za pojawianie się polipów nosa. Mowa tutaj o astmie apirynowej, a także o mukowiscydozie.

Polipy nosa - operacja

W sytuacji, gdy polipy nosa istotnie upośledzają drożność i są przyczyną nawracających zapaleń zatok, konieczne jest rozważenie wykonania specjalnego zabiegu. Wskazaniem do niego jest również nieskuteczność opisanej powyżej farmakoterapii.

Zabiegiem z wyboru w przypadku polipów nosa jest tak zwana czynnościowo-endoskopowa chirurgia zatok przynosowych (w skrócie od angielskiej nazwy FESS). Zabieg ten wykonywany jest z dostępu przez jamę nosową, możliwe jest wykonanie znieczulenia zarówno miejscowego, jak i ogólnego.

Takie zabiegi wykonuje typowo lekarz rynolog, jednak wskazaniem do FESS są nie tylko polipy nosa. Inne schorzenia jamy nosowej i zatok, które mogą być rozwiązane, dzięki temu zabiegowi to:

• nawracające zapalenia zatok - zabieg ten pozwala na poprawę drożności ujść zatok, co sprawia, że w zatokach nie gromadzi się wydzielina, predysponujące do infekcji,
• niewielkie guzy nowotworowe w obrębie zatok i jamy nosowej - dzięki zabiegowi można je skutecznie usunąć,
• wady rozwojowe, związane z zatokami i jamą nosową,
• usunięcie ciała obcego,
• niedrożność kanalików łzowych.

FESS to złoty standard w rynologii i jeden z najczęściej wykonywanych zabiegów w tej specjalności.

Czytaj też: Udrożnienie kanalików łzowych u dorosłych, dzieci i niemowląt

Nowotwory łagodne nosa i zatok przynosowych

Rynologia to również diagnozowanie i leczenie schorzeń nowotworowych. Jakie choroby onkologiczne nosa najczęściej diagnozuje lekarz rynolog? W odniesieniu do nowotworów łagodnych jest to przede wszystkim:

• kostniak - czyli dobrze uwapniony guz, widoczny np. na zdjęciu radiologicznym zatok. Kostniak najczęściej lokalizuje się w zatoce czołowej i sitowej. Może objawiać się uczuciem rozpierania w zatoce, a także upośledzać drożność zatoki, co może sprzyjać pojawianiu się zapaleń zatok, co jest wskazaniem do jego usunięcia, najczęściej metodami endoskopowymi (opisany wyżej zabieg FESS),
• brodawczaki - guzy te pojawiają się typowo w jamie nosowej i zatokach. Mogą dawać objawy niedrożności nosa i krwawić. Co ważne, brodawczak może zezłośliwieć, dlatego konieczne jest ich usuwanie drogą zabiegową,
• naczyniaki - mogą wywodzić się zarówno z układu krwionośnego (naczyniaki krwionośne), jak i chłonnego (naczyniaki chłonne). To typowo zmiany wrodzone i stanowią grupę najczęstszych guzów łagodnych jamy nosowej u dzieci. Naczyniaki wrodzone mogą samoistnie zaniknąć, dlatego nie zaleca się wykonywania zabiegów operacyjnych przed ukończeniem pierwszego roku życia. W ich leczeniu możliwe jest również wykorzystanie laseroterapii.

Nowotwory złośliwe nosa i zatok przynosowych

Niestety, w jamie nosowej i zatokach mogą również lokalizować się złośliwe guzy. Należy do nich przede wszystkim:

• rak podstawnokomórkowy - jest to najczęstszy nowotwór złośliwych nosa zewnętrznego. Lokalizuje się na skórze nosa i przybiera typowo postać guzka, początkowo z niewielkim wgłębieniem. Rak podstawnokomórkowy dotyka najczęściej pacjentów w 7 i 8 dekadzie życia. Jest to nowotwór złośliwy o dobrym rokowaniu, nie daje on przerzutów, a w leczeniu konieczne jest wycięcie zmiany z marginesem zdrowej tkanki,
• rak płaskonabłonkowy - to drugi pod względem częstości złośliwy nowotwór nosa zewnętrznego. Początkowo przybiera formę niegojącego się guzka, następnie zaś gwałtownie rośnie, pojawia się owrzodzenie w postaci krateru. W przeciwieństwie do raka podstawnokomórkowego daje przerzuty, które najpierw lokalizują się w węzłach chłonnych. Leczeniem z wyboru jest wycięcie zmiany z marginesem zdrowych tkanek, zastosowanie znajduje tutaj także radioterapia,
• czerniak - choć czerniak występuje istotnie częściej w obrębie tułowia i kończyn dolnych, to w 10% przypadków lokalizuje się na twarzy i może pojawić się na skórze nosa. Ten nowotwór złośliwy częściej występuje u kobiet i może powstać na podstawie istniejącego już znamienia, ale także na skórze niezmienionej. Podejrzenie czerniaka istnieje z pewnością w przypadku nagłego powiększania się zmiany barwnikowej, jej uwypuklenia, krwawienia, a także pojawiania się wokół niewielkich, dodatkowych znamion (zmian satelitarnych). Leczenie czerniaka polega na usunięciu zmiany z dużym marginesem zdrowej skóry, konieczne bywa również usunięcie węzłów chłonnych, w których mogą lokalizować się przerzuty,
• rak płaskonabłonkowy jamy nosowej i zatok przynosowych - jest to najczęstszy nowotwór, lokalizujący się tym razem w obrębie jamy nosowej i zatok. Objawy tego nowotworu zależą przede wszystkim od dokładnej jego lokalizacji i mogą obejmować:
• jednostronną niedrożność nosa,
• jednostronny wyciek z nosa, szczególnie krwistej wydzieliny o nieprzyjemnym zapachu,
• uczucie rozpierania i pełności w obrębia zatoki/jamy nosowej,
• zaburzenia węchu, szczególnie jednostronne,
• obrzęk policzka,
• wytrzeszcz gałki ocznej, zaburzenia ruchomości oka, a także wypadanie zębów - są to już objawy zaawansowanego nowotworu.

Podsumowując, rynologia jest naprawdę szeroką dziedziną, co wynika z faktu, że schorzeń zatok i nosa jest naprawdę wiele. Jeżeli pojawiają się u nas niepokojące objawy, związane z nosem i zatokami przynosowymi, to powinniśmy zdecydowanie wybrać się do rynologa, który po zbadaniu nas zdecyduje o dalszych krokach diagnostycznych.

Oczywiście, należy mieć świadomość, że specjalista rynolog nie jest tak powszechnie dostępny, jak otorynolaryngolog (gdyż jest to podstawowa specjalizacja lekarska), dlatego z problemami nosa i zatok możemy się także udać do otorynolaryngologa, nazywanego powszechniej laryngologiem.

lek. Katarzyna Banaszczyk