Choroby zawodowe

Choroby zawodowe to schorzenia spowodowane działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, które występują w środowisku pracy. Przyczyną choroby zawodowej może być także sposób wykonywania pracy. Jak i kiedy rozpoznaje się choroby zawodowe? Jakie świadczenia przysługują pracownikowi, u którego rozpoznano chorobę zawodową?

Spis treści:

1. Choroby zawodowe - rozpoznanie
2. Choroby zawodowe - obowiązki pracodawcy
3. Choroby zawodowe - świadczenia
4. Choroba zawodowa a emerytura

Choroby zawodowe to cena, jaka płacimy za postęp techniczny i rozwój cywilizacji. Wbrew pozorom choroby zawodowe nie są problemem, z którym mamy do czynienia od stu czy dwustu lat.

Pierwsza wzmianka o chorobie zawodowej i spowodowanej przez nią śmierci pochodzi z Egiptu z ok. 2000 roku p.n.e. Ofiara zmarła z powodu wdychania pyłu krzemionkowego, który doprowadził do pylicy płuc.

Podobnych przykładów jest więcej. Wytwarzanie narzędzi z miedzi i innych metali kolorowych prowadziło do zatruć tymi metalami. Szkodliwe działanie ołowiu (ołowica)także było znane. Pisał o tym już Hipokrates.

W okresie Odrodzenia wzrastało zainteresowanie chorobami spowodowanymi wykonywaniem pracy. Traktat Ellenborga z 1524 roku opisuje rtęcicę i ołowicę, na które zapadali górnicy wydobywający złoto.

Za ojca naukowej medycyny pracy uważa się Bernardino Ramazziniego (1633-1714) włoskiego lekarza, który opisał zagrożenia dla zdrowia i choroby związane z wykonywaniem 52 zawodów.

W 1906 roku z inicjatywy profesora Luigi Devoto odbył się I Międzynarodowy Kongres Chorób Zawodowych, a cztery lata później profesor założył pierwszą w historii medycyny klinikę chorób zawodowych. W latach 20. XX wieku w wielu krajach europejskich ukazały się pierwsze wykazy chorób zawodowych, które były podstawą do uzyskania odszkodowań za uszczerbek na zdrowiu poniesiony w związku z wykonywaną pracą.

Choroby zawodowe - rozpoznanie

Rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika może nastąpić w okresie jego zatrudnienia albo po zakończeniu pracy, ale pod warunkiem udokumentowania objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych.

Pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy lub zachorował na chorobę zawodową określoną w wykazie chorób zawodowych, przysługują świadczenia z ubezpieczenia społecznego.

Podejrzenie choroby zawodowej może zgłosić każdy lekarz, w tym lekarz rodzinny, który na specjalnym druku ("skierowanie na badania w związku z podejrzeniem choroby zawodowej") wskazuje na swoje obawy i przesyła go wraz z dokumentacją medyczną do najbliższego Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy.

Może to zrobić również pracodawca, a także sam pracownik - ale tylko za pośrednictwem lekarza, który sprawuje nad nim opiekę profilaktyczną.

W każdym przypadku, jeśli lekarz-orzecznik WOMP rozpozna chorobę zawodową, informację tę przesyła do państwowego inspektora sanitarnego. Ten, jeśli zgadza się z materiałem zgromadzonym przez lekarzy i ich orzeczeniami, wydaje decyzję administracyjną o stwierdzeniu choroby zawodowej.

Osoby, które zapadły na choroby zawodowe, mogą liczyć na pomoc w postaci różnorodnych świadczeń. Jednak samo stwierdzenie choroby nie decyduje o tym, że chory ma do nich prawo.

Decyduje o tym lekarz-orzecznik ZUS, który bierze pod uwagę zaświadczenie o chorobie zawodowej, ale określa, na ile ma ona wpływ na możliwości wykonywania pracy przez chorego.

Lekarz orzecznik może zdecydować, że choroba zawodowa nie stanowi przeszkody dla podjęcia pracy. Od tej opinii można się odwołać.

Choroby zawodowe - obowiązki pracodawcy

W razie rozpoznania u pracownika (lub byłego pracownika) choroby zawodowej, pracodawca ma obowiązek:

• ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą, działając w porozumieniu z właściwym organem Państwowej Inspekcji Sanitarnej
• przystąpić niezwłocznie do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze
• zapewnić realizację zaleceń lekarskich.

Choroby zawodowe - świadczenia

Osobom, które utraciły z powodu choroby zawodowej zdolność do pracy zarobkowej przysługują świadczenia jednorazowe, krótkoterminowe lub długoterminowe.

Świadczenia krótkoterminowe to:

• zasiłek chorobowy - jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została chorobą zawodową wypłacany jest z ubezpieczenia wypadkowego. Zasiłek przysługuje niezależnie od okresu podlegania ubezpieczeniu od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej chorobą zawodową. Zasiłku nie wypłaca się za okresy niezdolności do pracy spowodowanej chorobą zawodową, za które ubezpieczony, na podstawie odrębnych przepisów, zachowuje prawo do wynagrodzenia, uposażenia, stypendium lub innego świadczenia przysługującego za czas niezdolności do pracy
  
  
• świadczenie rehabilitacyjne - przysługuje wtedy, gdy po okresie przebywania na zasiłku chorobowym poszkodowany jest nadal niezdolny do pracy, ale dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza dają szansę na odzyskanie zdolności do pracy
  
  
• zasiłek wyrównawczy - przysługuje osobie, której wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu

Zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia wypadkowego wypłaca się w wysokości 100% podstawy wymiaru wynagrodzenia. Podstawę wymiaru tych świadczeń stanowi kwota będąca podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe.

• jednorazowe odszkodowanie przysługuje każdej osobie ubezpieczonej, która doznała stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Uszczerbek na zdrowiu ustala lekarz orzecznik ZUS lub komisja lekarska ZUS

Osobom, które utraciły zdolność do pracy w wyniku choroby zawodowej przysługuje także pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Świadczenia długoterminowe to:

• renta z tytułu niezdolności do pracy - przysługuje osobie ubezpieczonej, która stała się niezdolna do pracy wskutek choroby zawodowej
• renta szkoleniowa - przyznawana jest osobie co do której orzeczono celowość przekwalifikowania się, ponieważ ze względu na chorobę zawodową nie może pracować w dotychczasowym zawodzie
• dodatek pielęgnacyjny - przewidziany jest dla osób, które zostały uznane za całkowicie niezdolne do pracy oraz samodzielnej egzystencji, albo ukończyły 75 lat. Świadczenie to jest przyznawane na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika ZUS stwierdzającego całkowitą niezdolność do pracy i niezdolność do samodzielnej egzystencji, a dla osób, które ukończyły 75 lat dodatek pielęgnacyjny przyznawany jest przez organ rentowy z urzędu

Świadczenia dla rodziny osoby zmarłej w wyniku choroby zawodowej:

• jednorazowe odszkodowanie - przysługuje członkom rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, którzy mięli uprawnienia do renty rodzinnej w dniu śmierci osoby, która zachorowała na chorobę zawodową lub była uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy
  
  
• renta rodzinna wypadkowa - przysługuje po ubezpieczonym lub renciście, który zmarł wskutek następstw wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Uprawnione do renty są te same osoby, jak w przypadku osób uprawnionych do renty rodzinnej na podstawie ustawy emerytalnej
  
  
• dodatek do renty rodzinnej - przeznaczony jest dla sieroty zupełnej

Choroba zawodowa a emerytura

W przypadku stwierdzenia choroby zawodowej u osoby przebywającej na emeryturze, osoba ta może ubiegać się o rentę z tytułu choroby zawodowej, a następnie pobierać emeryturę zwiększoną o połowę tej renty.

Stosownie do postanowień art. 235(1) ustawy z 26.06.1974 r. - Kodeks pracy, za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie takich chorób, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy.

O autorze

Anna Jarosz

Dziennikarka od ponad 40 lat zaangażowana w popularyzację edukacji zdrowotnej. Laureatka wielu konkursów dla dziennikarzy zajmujących się medycyną i zdrowiem. Otrzymała m. in. Nagrodę Zaufania „Złoty OTIS” w kategorii „Media i Zdrowie”, Wyróżnienie Św. Kamila przyznawane z okazji Światowego Dnia Chorego, dwukrotnie „Kryształowe Pióro” w ogólnopolskim konkursie dla dziennikarzy promujących zdrowie oraz wiele nagród i wyróżnień w konkursach na „Dziennikarza Medycznego Roku” organizowanego przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia.

Czytaj więcej artykułów tej autorki

Anna Jarosz