Badanie brzucha: jak często należy badać swój brzuch i jakie badania wykonywać?

Schorzenia układu pokarmowego to duża grupa chorób, z którymi boryka się wiele osób w naszej populacji. Jakie badanie brzucha wykonuje się w przypadku wystąpienia niepokojących objawów ze strony przewodu pokarmowego, a jakie w celu profilaktyki? Przedstawiamy najczęściej wykonywane badania brzucha w celu diagnostyki schorzeń układu pokarmowego. Dowiedz się również więcej na temat profilaktyki raka jelita grubego.

Spis treści

1. Jak wygląda badanie brzucha? 
2. Na czym polega badanie USG brzucha?
3. Jakie są wskazania do badania USG brzucha? 
4. Kiedy należy wykonywać kolonoskopię?

Jak wygląda badanie brzucha? 

W momencie, gdy zgłaszamy się do lekarza z objawami związanymi z układem pokarmowym, takimi jak ból brzucha, wzdęcia, biegunka, czy wymioty - z pewnością lekarz zdecyduje się zbadać nasz brzuch. Na czym polega badanie brzucha w gabinecie lekarskim? Lekarz typowo bada brzuch pacjenta w kilku etapach, do których zgodnie z kolejnością należy:

• oglądanie - lekarz przygląda się jamie brzusznej pacjenta. Oglądanie pozwala np. zauważyć blizny po przebytych operacjach, a także stan odżywienia pacjenta, czy widoczne wysklepienie brzucha. Ważne jest również zaobserwowanie ruchomości ściany jamy brzusznej - jest ona istotnie ograniczona m.in. w przebiegu ostrego stanu, jakim jest zapalenie otrzewnej;
• osłuchiwanie - które możliwe jest do zrealizowania z wykorzystaniem stetoskopu lekarskiego. Dzięki osłuchiwaniu lekarz może ocenić perystaltykę przewodu pokarmowego. W prawidłowych warunkach szmery perystaltyczne są słyszalne raz na kilka oddechów pacjenta. Z kolei zanik perystaltyki jest charakterystyczny dla rozwiniętego zapalenia otrzewnej. Nadmierna perystaltyka może natomiast towarzyszyć nieżytowi żołądkowo-jelitowemu;
• opukiwanie - podczas opukiwania lekarz wykorzystuje palce, by wysłuchać m.in stłumienie wypuku nad pewnymi obszarami jamy brzusznej. Opukiwanie jamy brzusznej pozwala na przykład na wysunięcie podejrzenia wodobrzusza;
• obmacywanie - badanie palpacyjne brzucha daje szansę na wybadanie m.in. dużych guzów i wrót przepuklin, a także na zidentyfikowanie objawów charakterystycznych dla zapalenia otrzewnej.

Na czym polega badanie USG brzucha?

Badanie USG, dzięki wykorzystaniu ultradźwięków pozwala na dokładniejsze „obejrzenie” narządów, znajdujących się w jamie brzusznej. Warto mieć świadomość, że na badanie USG jamy brzusznej należy się udać na czczo. Gazy w świetle jelit istotnie pogarszają widoczność struktur podczas badania. USG jamy brzusznej jest badaniem bezbolesnym i nieinwazyjnym, a co ważne - ogólnodostępnym, dlatego to badanie obrazowe jest stosunkowo często zlecane przez lekarzy.

W czasie badania USG lekarz przykłada do naszej jamy brzusznej specjalną głowicę i ogląda na ekranie obraz narządów, dzięki wykorzystaniu fal ultradźwiękowych, które odbijając się od danych struktur i wracając do głowicy, pozwalają na skonstruowanie obrazu na monitorze aparatu. W czasie badania wykorzystywany jest specjalny żel, który ułatwia przesuwanie głowicy po skórze, a także ułatwia przenikanie ultradźwięków, dzięki czemu zapewnia lepszą jakość obrazu.

Poniżej wideo dalsza część artykułu.

Jakie są wskazania do badania USG brzucha? 

Badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej jest wykonywane wówczas, gdy istnieją do niego wskazania. Badanie USG brzucha wykonuje się m.in. w sytuacji:

• podejrzenia kamicy pęcherzyka żółciowego;
• podejrzenia wodobrzusza, czyli gromadzenia się nadmiernej ilości płynu w jamie otrzewnowej;
• podejrzenia kamicy nerkowej;
• podejrzenia tętniaka aorty brzusznej i jego kontroli;
• w przypadku występowania objawów ze strony przewodu pokarmowego, takich jak wzdęcia, bóle brzucha, czy biegunka;
• konieczności wykonania biopsji (np. wątroby) - nakłucie można wykonać pod kontrolą USG, co pozwala na precyzję wykonania zabiegu i jego bezpieczeństwo.

W wielu przypadkach nieprawidłowości stwierdzane w badaniu USG brzucha wymagają dalszej diagnostyki, na przykład poprzez wykonanie tomografii jamy brzusznej, czy też gastroskopii lub kolonoskopii. Tomografia komputerowa jamy brzusznej wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie i pozwala na dokładniejszą ocenę narządów i tkanek.

Przeczytaj także: Pęcherzyk żółciowy - dlaczego powstają kamienie? Objawy i leczenie kamicy żółciowej

Domowe sposoby na ból brzucha

Zobacz galerię 6 zdjęć

Kiedy należy wykonywać kolonoskopię?

Badanie kolonoskopowe pozwala na dokładną ocenę jelita grubego. Kolonoskopia polega na wprowadzeniu przez odbyt cienkiego i elastycznego przewodu z kamerą i źródłem światła, dzięki któremu możliwe jest uzyskanie na monitorze obrazu z wnętrza jelita grubego. W czasie kolonoskopii możliwe jest również pobranie wycinków do badania histopatologicznego tzw. badania fragmentu tkanki / narządu pod mikroskopem).

Kolonoskopia jest badaniem przesiewowym wykorzystywanym w celu diagnozowania raka jelita grubego. Do kogo skierowana jest profilaktyczna kolonoskopia? Z takiego badania mogą skorzystać osoby, które są:

• w wieku od 55 do 64 lat oraz otrzymały imienne zaproszenie;
• bez otrzymania zaproszenia, jeśli:
• w wieku od 50 do 65 roku życia - w tym wypadku wywiad rodzinny nie gra roli; każdej osobie w tym wieku należy się jedno profilaktyczne badanie kolonoskopowe;
• w wieku od 40 do 49 roku życia i posiadają krewnego pierwszego stopnia, u którego rozpoznano raka jelita grubego;
• w wieku od 25 do 49 roku życia i należą do rodziny, w której występuje zespół Lyncha, czyli zespół uwarunkowany genetycznie, który istotnie zwiększa szansę rozwoju raka jelita grubego;
• wieku od 25 do 49 roku życia i należą do rodziny, w której występuje zespół polipowatości rodzinnej gruczolakowatej (w skrócie nazywany FAP). Zespół ten wiąże się praktycznie ze 100% ryzykiem pojawienia się raka jelita grubego.

Podczas profilaktycznego badania kolonoskopowego wykrywa się polipy, czyli zmiany, które mogą przekształcić się w nowotwór. Podczas tego badania możliwe jest usunięcie polipów, dzięki czemu zmniejszone zostaje ryzyko rozwoju raka jelita grubego.

Przeczytaj także: Jakie są objawy nowotworów zlokalizowanych w obrębie jamy brzusznej?

Wskazania diagnostyczne do kolonoskopii 

Kolonoskopię wykonuje się często przy podejrzeniu konkretnych schorzeń jelita grubego. Badanie to wykonujemy w trakcie diagnostyki:

• raka jelita grubego;
• niedokrwistości o nieustalonej przyczynie - przyczyną niedokrwistości mogą być zmiany nowotworowe w obrębie jelita grubego, ale także zmiany naczyniowe, czy nieswoiste choroby jelit, do których należy wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna;
• biegunki o nieustalonej przyczynie;
• niezaplanowanej, nagłej utraty masy ciała - utrata masy ciała może wynikać z rozwijającego się raka jelita grubego, ale także z nieswoistych chorób jelit.

Wskazania terapeutyczne do kolonoskopii 

Kolonoskopia pozwala lekarzowi również na wykonanie pewnych procedur zabiegowych, które są zarówno wykorzystywane w profilaktyce, jak i leczeniu wielu schorzeń. Badanie kolonoskopowe pozwala m.in. na:

• profilaktykę raka jelita grubego - usuwanie polipów zmniejsza ryzyko rozwoju tego nowotworu złośliwego;
• leczenie zwężeń jelita grubego poprzez ich poszerzenie;
• usuwanie ciał obcych z jelita grubego;
• hamowanie krwawień z jelita grubego - do krwawień może dojść w przebiegu owrzodzeń (które mogą powstawać m.in. u pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna), wad naczyniowych. Źródłem krwawienia mogą być również guzy nowotworowe.

Badanie przedmiotowe jamy brzusznej, badanie USG, czy kolonoskopia to najczęstsze badania wykonywane i zlecane w przypadku podejrzenia chorób układu pokarmowego.

Jeżeli występują u nas niepokojące objawy ze strony przewodu pokarmowego, ale również niewyjaśniona anemia, czy utrata masy ciała, to zdecydowanie warto skonsultować się z lekarzem, który zdecyduje o konieczności dalszej diagnostyki.

Jeżeli jesteś w wieku od 55 do 65 roku życia, pamiętaj o możliwości skorzystania z bezpłatnej, profilaktycznej kolonoskopii. Badanie to pozwala na szybką diagnostykę raka jelita grubego i może uratować życie.

Bibliografia

• Praca zbiorowa, Interna Szczeklika. Podręcznik Chorób Wewnętrznych, wydanie 2019/2020, Medycyna Praktyczna, Kraków;

• A. Dąbrowski, Podręcznik: Wielka Interna - Gastroenterologia, Medical Tribune Polska, 2010;

• Program profilaktyki raka jelita grubego, https://www.gov.pl/web/zdrowie/profilaktyka-raka-jelita-grubego, dostęp: 23.06.2021. 

lek. Katarzyna Banaszczyk