Zespół wymiotów cyklicznych: przyczyny, objawy, leczenie

Zespół wymiotów cyklicznych pojawić się może u osoby będącej w dowolnym wieku, najczęściej jednak problem ten obserwowany jest u dzieci w przedziale wiekowym od 3 do 7 lat. Nieznacznie częściej schorzeniem obarczone są kobiety. Dokładne rozpowszechnienie zespołu wymiotów cyklicznych nie jest znane, na podstawie dostępnych statystyk szacuje się, że komplikuje on życie 3 na 100 tysięcy dzieci.

Spis treści

1. Zespół wymiotów cyklicznych: przyczyny
2. Zespół wymiotów cyklicznych: objawy
3. Zespół wymiotów cyklicznych: diagnostyka
4. Zespół wymiotów cyklicznych: leczenie
5. Zespół wymiotów cyklicznych: rokowanie
6. Zespół wymiotów cyklicznych: zapobieganie

Zespół wymiotów cyklicznych: objawy

Jak sama nazwa wskazuje, głównym objawem u pacjentów z zespołem wymiotów cyklicznych są właśnie wymioty. W obrazie klinicznym pojawia się jednak szereg innych dolegliwości, dodatkowo przebieg zespołu podzielić można na kilka faz. W fazie prodromalnej (przepowiadającej) pacjenci mogą mieć świadomość tego, że właśnie nadchodzi kolejny epizod wymiotów. Odczuwać oni mogą nudności, doskwierać im może wyjątkowo wzmożona potliwość, stawać się oni mogą również bardzo bladzi. Wymienione objawy utrzymują się od kilku minut do kilku godzin, po nich następuje już epizod wymiotowania. U znacznej liczby pacjentów epizody te rozpoczynają się w godzinach nocnych lub porannych. Pojawiające się w przebiegu zespołu wymioty mogą mieć bardzo znaczne nasilenie – chorzy mogą wymiotować nawet 5-6 lub więcej razy na godzinę. Wymiotom towarzyszyć mogą inne dolegliwości, takie jak:

• bóle brzucha
• zawroty głowy
• biegunka
• gorączka
• ból głowy
• nadwrażliwość na światło i na dźwięki
• znaczna bladość
• ślinotok

Czas trwania epizodu wymiotów w przebiegu zespołu wymiotów cyklicznych może wynosić kilka godzin, ale i nawet kilkanaście dni. Po fazie wymiotów pojawia się faza zdrowienia, podczas której dolegliwości pacjentów ustępują stopniowo albo od razu i całkowicie. Charakterystyczną cechą zespołu wymiotów cyklicznych jest to, że pomiędzy epizodami tego schorzenia stan ogólny pacjentów jest dobry i takie objawy, jak np. nudności i wymioty, u nich nie występują.

Zespół wymiotów cyklicznych: diagnostyka

Rozpoznanie zespołu wymiotów cyklicznych stawiane jest drogą wykluczenia wszelkich innych potencjalnych przyczyn występowania u pacjentów ich dolegliwości. W tej sytuacji przed postawianiem diagnozy zespołu wykonany może być szereg różnych badań, wśród których wymienić można:

• badania przewodu pokarmowego (takie jak np. ocena pasażu przez przewód pokarmowy oraz badania endoskopowe żołądka czy jelit – służą one wykluczeniu obecności np. jakiejś przeszkody w obrębie przewodu pokarmowego, która to mogłaby być przyczyną występowania wymiotów)
• ultrasonografia jamy brzusznej (służąca wykluczeniu np. kamicy pęcherzyka żółciowego)
• badania laboratoryjne krwi (pozwalające wykluczyć np. zaburzenia hormonalne, takie jak niedoczynność tarczycy)
• badania obrazowe (np. obrazowanie głowy metodą rezonansu magnetycznego, które może być wykonane w celu wykluczenia istnienia ogniska nowotworowego w ośrodkowym układzie nerwowym)

Dopiero w sytuacji, kiedy wykluczone zostaną inne możliwe przyczyny dręczących pacjenta objawów, możliwe jest rozważenie diagnozy zespołu wymiotów cyklicznych. Pod uwagę należy wziąć specjalistyczne kryteria dotyczące tego zespołu, wśród których wymienia się następujące aspekty:

• epizody wymiotów mają za każdym razem podobny charakter: poprzedzają je podobne dolegliwości, ich długość jest zasadniczo stała, są one prowokowane za każdym razem przez podobnego typu czynniki
• przebycie łącznie 5 podobnych epizodów wymiotów albo trzech w ciągu ostatnich sześciu miesięcy
• w trakcie epizodu pacjent wymiotuje więcej niż 4 razy w ciągu godziny
• pomiędzy epizodami stan ogólny pacjenta jest dobry

Zespół wymiotów cyklicznych: leczenie

Tak jak przyczyny zespołu wymiotów cyklicznych nie są znane, tak samo jest z leczeniem tej jednostki. Pacjenci nie są jednak pozostawiani samym sobie – zaoferowane mogą im być różne leki, które – ze zmienną skutecznością – łagodzą objawy związane z epizodami tej jednostki. Wśród stosowanych w zespole cyklicznych wymiotów leków znajdują się:

• środki przeciwwymiotne (jak ondansetron)
• preparaty łagodzące dolegliwości bólowe (np. ibuprofen)
• środki zmniejszające produkcję kwasu solnego (np. inhibitory pompy protonowej, takie jak omeprazol)
• preparaty typowo stosowane w migrenowych bólach głowy, zaliczane do grupy tryptanów

Pacjenci z zespołem wymiotów cyklicznych różnie reagują na wymienione środki, dlatego też nie ma jednych, uniwersalnych zaleceń co do tego, jak takich chorych należy leczyć. Z tego względu podejmowane są próby łączenia różnych leków aż do momentu, w który uda się znaleźć połączenie najskuteczniej łagodzące objawy u pacjenta. Podane powyżej leki stosowane bywają zarówno w profilaktyce epizodów wymiotów, jak i już podczas ich wystąpienia celem skrócenia czasu utrzymywania się objawów u pacjenta.Należy pamiętać, że wymioty (zwłaszcza silne) mogą prowadzić do odwodnienia, a także do groźnych zaburzeń elektrolitowych. Z tego względu może zaistnieć konieczność hospitalizacji pacjenta będącego w stanie napadu wymiotów i dożylnego podawania mu płynów oraz leków stabilizujących jego stan.

Zespół wymiotów cyklicznych: rokowanie

Zespół wymiotów cyklicznych to problem dotyczący przede wszystkim populacji dziecięcej. U znacznej części pacjentów wraz z ich przechodzeniem do stanu dorosłości dolegliwości przemijają, zdarza się jednak, że objawy zespołu wymiotów cyklicznych utrzymują się również i w dorosłym życiu.Próby leczenia zespołu wymiotów cyklicznych są bardzo istotne, ponieważ problem może prowadzić do wystąpienia szeregu różnych powikłań. Jako ich przykłady można podać uszkodzenia przełyku i zębów czy zapalenie błony śluzowej żołądka oraz gastroparezę (zaburzenie dotyczące opróżniania żołądka).

Zespół wymiotów cyklicznych: zapobieganie

Pacjenci, u których rozpoznano zespół wymiotów cyklicznych, mogą sami zmniejszać u siebie ryzyko wystąpienia kolejnych epizodów schorzenia. W tym celu powinni oni:

• dbać o odpowiednią ilość snu
• unikać pokarmów, które podejrzewają oni o to, że są związane z pojawianiem się epizodów wymiotów
• regularnie spożywać posiłki
• w razie wystąpienia jakiejś infekcji szybko udawać się do lekarza i wdrażać jej leczenie
• unikać stresu oraz znacznego pobudzenia emocjonalnego

Zespół wymiotów cyklicznych, gdy wymioty (razem z innymi dolegliwościami) pojawiają się okresowo, może budzić nie lada zaniepokojenie u rodziców, ponieważ najczęściej jednostka ta występuje u dzieci. Zespół cyklicznych wymiotów jest swego rodzaju interesującym problemem, ponieważ nie jest znana ani jego dokładna etiopatogeneza, ani też konkretny sposób leczenia tego schorzenia.

Zespół wymiotów cyklicznych: przyczyny

To, jakie czynniki odpowiadają za występowanie zespołu wymiotów cyklicznych, nie zostało ustalone do dziś – etiologia zaburzenia nie jest znana. Istnieją jednak pewne podejrzewania co do roli zaburzeń genetycznych w patogenezie zespołu, ponieważ zauważa się, że pojawia się on częściej u dzieci tych matek, które cierpią na migreny. Nieco podobna zależność występuje również i wśród samych dzieci – u tych, u których występują migrenowe bóle głowy, zespół wymiotów cyklicznych występuje ze zwiększoną częstością.Istnieją pewne sytuacje, które mogą sprowokować epizod zespołu cyklicznych wymiotów, zalicza się do nich:

• przeżywanie silnych emocji (zarówno pozytywnych, jak i negatywnych)
• infekcje (np. zapalenia gardła czy zapalenie ucha środkowego)
• okres krwawienia miesiączkowego
• niewłaściwe zachowania żywieniowe (jak przejadanie się, spożywanie dużych ilości pożywienia bezpośrednio przed pójściem spać czy robienie wielogodzinnych przerw między posiłkami)
• bezsenność
• chorobę lokomocyjną
• znaczny wysiłek fizyczny
• przemęczenie
• spożywanie niektórych pokarmów (np. czekolady lub serów)
• picie napojów zawierających kofeinę