Zespół słabości: czym jest? Przyczyny i objawy

Zespół słabości to problem wielu osób starszych, o którym jeszcze do niedawna nie mówiono wcale, tymczasem obecnie zaliczany on jest – obok m.in. zaburzeń czynności zwieraczy czy upadków - do grupy wielkich zespołów geriatrycznych. Czym jest zespół słabości, jakie są jego przyczyny i objawy?

Spis treści

1. Zespół słabości: czym jest?
2. Zespół słabości: przyczyny
3. Zespół słabości: objawy
4. Zespół słabości: konsekwencje
5. Zespół słabości: leczenie

Zespół słabości to zagadnienie, z którym powiązanych jest wiele niejasności – niejednoznaczne są chociażby jego definicja czy kryteria rozpoznawania – warto zwracać uwagę na tę jednostkę, ponieważ przy całkowitym zaniechaniu wdrażania jakichkolwiek oddziaływań terapeutycznych zespół słabości nie tylko znacząco pogarsza jakość seniora, ale i czyni go zdecydowanie bardziej podatnym na wystąpienie różnych konsekwencji dotykających go schorzeń.

Ze względu na to, że odsetek osób starszych w naszej populacji systematycznie narasta, coraz większy nacisk kładziony jest na rozwój geriatrii, czyli gałęzi medycyny skoncentrowanej wokół schorzeń wieku podeszłego. Postęp w tej dziedzinie jest wręcz absolutnie konieczny, ponieważ aby móc właściwie leczyć problemy zdrowotne seniorów, najpierw trzeba po prostu je znać.

Nie bez powodu wyróżniane są tzw. wielkie zespoły geriatryczne, czyli jednostki, które najczęściej powiązane są ze starością – na te właśnie problemy trzeba zwracać szczególną uwagę u seniorów i w razie ich wystąpienia jak najszybciej rozpoczynać niezbędne oddziaływania lecznicze. Jednym ze wspomnianych wyżej zespołów jest zespół słabości.

Zespół słabości: czym jest?

W literaturze zetknąć się można z wieloma różnymi określeniami jednego problemu, którym jest zespół słabości (ang. frailty syndrome). Określany on bywa bowiem również jako zespół kruchości, zespół wątłości czy zespół wyczerpania rezerw. Tak jak jednak nietrudno natrafić na te określenia, tak już zdecydowanie trudniej znaleźć konkretną definicję zespołu słabości – jednej bowiem tak naprawdę po prostu nie ma.

Najczęściej zespół opisuje się jako stan zmniejszenia rezerw fizjologicznych i spadku odporności na czynniki stresogenne, które biorą się ze spadku wydolności różnych układów narządowych organizmu. Konsekwencją zespołu słabości jest zaś z kolei wzrost podatności ciała pacjenta na wystąpienie różnych niekorzystnych następstw np. doświadczanych schorzeń. W innym ujęciu zespół słabości traktowany jest za stan łączący się z utratą fizjologicznych rezerw, które powiązane są z zaburzeniami czynności układu odpornościowego oraz układu hormonalnego.

Wszystkie powyższe brzmią dość zawile, w celu pewnego rozjaśnienia zespołu słabości konieczne jest więc krótkie odniesienie się do fizjologii człowieka. Otóż ogólnie każdy z ludzkich narządów nie pracuje zawsze "na pełnych obrotach" – szacuje się, że tak naprawdę do pełnienia swojej roli organom ludzkim wystarcza 1/3 ich ogólnej wydolności.

Ogólnie więc pozostałe 2/3 stanowią tzw. rezerwę czynnościową, która może być wykorzystywana np. w czasie poddawania organizmu działaniu jakichś czynników stresogennych (takimi mogą być np. różne schorzenia). Z wiekiem wydolność ciała człowieka i jego poszczególnych narządów ulegają znaczącemu zmniejszeniu – spadek ten, prowadzący do zmniejszenia rezerw fizjologicznych, miałby być podstawową przyczyną zespołu słabości.

Zespół słabości: przyczyny

Zmniejszająca się wraz z wiekiem wydolność poszczególnych układów narządowych uznawana jest za proces całkowicie fizjologiczny. Nie u wszystkich jednak osób, które mają za sobą wiele wiosen, stwierdzany jest ostatecznie zespół słabości – z tego właśnie powodu prowadzone były (a tak w zasadzie nadal są prowadzone) badania skoncentrowane na znalezieniu tego, jakie są przyczyny zespołu słabości.

Dotychczas stwierdzone zostały powiązania tego problemu ze:

• zwiększonymi poziomami w organizmie markerów stanu zapalnego (takimi jak np. fibrynogen, CRP, interleukina-6 oraz czynnik martwicy nowotworów alfa),
• zaburzeniami neuroendokrynnymi (w postaci np. zmniejszonych poziomów hormonów płciowych w organizmie – testosteronu czy estrogenów, spadku stężenia hormonu wzrostu czy zaburzeń wydzielania glikokortykosteroidów),
• zaburzeniami krzepnięcia krwi.

Czasami powiązuje się zespół słabości z chorowaniem na wiele różnych chorób przewlekłych (co określa się jako wielochorobowość) czy z niepełnosprawnością. Tutaj od razu należy zaznaczyć, że zespół kruchości zdecydowanie nie jest jednoznaczny z tymi problemami. Jak najbardziej wszystkie trzy mogą współwystępować ze sobą, jednakże tak jak zespół słabości rozumiany jest jako stan osłabionych rezerw organizmu, tak już wielochorobowość czy niepełnosprawność powiązane są z bezpośrednimi uszkodzeniami w różnych układach narządowych ciała człowieka.

Ogólnie więc osoba niepełnosprawna może być obarczona jednocześnie zespołem słabości, człowiek z zespołem kruchości nie musi jednak jednocześnie cierpieć na liczne choroby przewlekłe.

Czytaj też:

Badania profilaktyczne po 60. roku życia

Choroby wieku podeszłego: na co najczęściej chorują osoby starsze?

Jak zachować dobrą kondycję i sprawność umysłu do późnej starości?

Zespół słabości: objawy

Z zespołem słabości kojarzonych jest wiele nieprawidłowości, które jednocześnie traktowane są za związane z nim dolegliwości i które stanowią kryteria jego rozpoznawania. W takim ujęciu za objawy zespołu słabości uznawane mogą być:

• niezamierzona utrata masy ciała sięgająca (lub przekraczająca) 5 kg w ciągu roku,
• zmniejszona aktywność fizyczna,
• osłabienie (jako uczucie subiektywne, zgłaszane przez pacjenta, ale i oceniane obiektywnie np. poprzez ocenę siły mięśniowej i stwierdzenie jej osłabienia),
• spowolnienie chodu,
• wyczerpanie.

Zespół słabości: konsekwencje

Zespół słabości prowadzi do pogorszenia jakości życia seniora i już sam ten problem można uznawać za podstawowe powikłanie tejże jednostki. Oprócz tego zespól słabości – co wynika z tego, skąd się bierze ta jednostka – prowadzi i do różnych innych jeszcze poważnych zagrożeń.

W końcu problem ten powiązany jest z osłabieniem rezerw organizmu, co sprawia, że staje się on zdecydowanie bardziej wrażliwy. Wystąpienie jakiegoś nowego schorzenia – np. pojawienie się u seniora cukrzycy czy doświadczenie zawału serca – u osoby, która ma jednocześnie zespół słabości, stwarza zwiększone zagrożenie gorszym przebiegiem tych nowych schorzeń.

Pacjenci z zespołem słabości mogą częściej wymagać hospitalizacji, szybciej następuje u nich utrata samodzielności, ale i zdecydowanie łatwiej dochodzi u nich do zgonu (czasami śmierć pacjenta w wieku podeszłym, który cierpiał wcześniej na zespół wątłości, ma miejsce z całkowicie błahego tak naprawdę powodu). Z omawianym wielkim zespołem geriatrycznym dość często powiązane bywają również sarkopenia, zaburzenia funkcji poznawczych oraz znaczne pogorszenie tolerancji wysiłku czy zaburzenia równowagi oraz niedożywienie.

Zespół słabości: leczenie

W przypadku wystąpienia u seniora tej jednostki najistotniejsze są oddziaływania, które mają na celu rozwiązanie pojawiających się w jej przebiegu problemów, takich jak wspominane wcześniej sarkopenia czy zaburzenia równowagi.

Ogólnie za najważniejsze uznawane są jednak te oddziaływania, które mają na celu zapobieganie rozwojowi zespołu słabości. W ramach jego profilaktyki zalecane jest regularna aktywność fizyczna – seniorzy mogą w końcu pływać czy często spacerować, co zmniejsza ryzyko utraty ich masy mięśniowej.

Niezwykle duże znaczenie ma właściwa dieta – dostarczanie do organizmu odpowiedniej ilości energii, płynącej ze spożywania zbilansowanej, bogatej we wszelkie niezbędne ciału substancje diety również niweluje ryzyko rozwoju zespołu kruchości.

W zapobieganiu zespołu słabości ważne jest również wczesne wykrywanie różnych nieprawidłowości zdrowotnych u seniorów i wczesne ich leczenie, zanim to zdążą one doprowadzić do przyspieszenia – wynikających już przecież naturalnie z zaawansowanego wieku – spadku rezerw fizjologicznych poszczególnych narządów organizmu.

Czytaj też:

Dieta dla seniora: co powinny jeść osoby starsze?

Polscy seniorzy to w większości optymiści

Trening pamięci dla seniorów