Zespół sawanta, czyli upośledzeni geniusze. Przyczyny i objawy zespołu sawanta

Zespół sawanta to szczególny stan umysłu, który sprawia, że osoby o niskim ilorazie inteligencji posiadają ponadprzeciętne zdolności umysłowe, np. potrafią dokonać w pamięci skomplikowanych obliczeń lub bezbłędnie odtworzyć z pamięci zasłyszany wcześniej utwór. Jakie są przyczyny zespołu sawanta? Jakie jeszcze wyjątkowe zdolności posiadają sawanci? Jak objawia się ich geniusz?

Spis treści

1. Zespół Sawanta - przyczyny
2. Zespół sawanta - objawy. Jakie wyjątkowe zdolności posiadają sawanci?
3. Zespół Sawanta - leczenie

Zespół sawanta (fr. savant idiot) to szczególny stan umysłu, która sprawia, że dana osoba z jednej strony ma niski poziom inteligencji (IQ w przedziale 40-70), nie potrafi samodzielnie egzystować i jest zdana na opiekę innych osób, a z drugiej posiada ponadprzeciętne zdolności umysłowe w konkretnej dziedzinie, np. plastyki, muzyki, matematyki, rzadziej techniki.

Zespół sawanta może wystąpić u osób z zaburzeniami neurorozwojowymi, takimi jak dysleksja, opóźnienie mowy, jąkanie. Jednak najczęściej pojawia się u osób z autyzmem. Szacuje się, że średnio co 10 autysta to sawant, co sprawia, że ok. 50 proc. sawantów to osoby autystyczne. Genialne umiejętności mogą mieć także osoby cierpiące na zespół Aspergera. Ponadprzeciętne zdolności pojawiają się także u jednej na 2 tys. osób cierpiących na niedorozwój umysłowy lub uszkodzenie centralnego układu nerwowego (uraz głowy, krwotok podpajęczynówkowy, epilepsja).

Zespół Sawanta - przyczyny

Naukowcy odkryli, że u osób z zaburzeniami neurorozwojowymi, upośledzonych umysłowo lub po urazach głowy, które posiadają zdolności sawantyczne, nie działa prawidłowo tzw. przedni płat skroniowy w lewej półkuli, czyli tej "logicznej". Spostrzegli także, że jej uszkodzenie skutkuje większą aktywnością tzw. kory nowej w prawej półkuli, co stanowi rekompensatę utraconych funkcji lewej półkuli. Prawa półkula odpowiada za zdolności artystyczne, co wyjaśnia, dlatego wielu sawantów prezentuje fenomenalne zdolności w takich dziedzinach, jak muzyka, plastyka czy rzeźba.

Zespół sawanta częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet. Lekarze przypuszczają, że dzieje się tak pod wpływem testosteronu, który w trakcie rozwoju płodowego oddziałuje negatywnie na wzrost i funkcje lewej półkuli.

Zespół sawanta - objawy. Jakie wyjątkowe zdolności posiadają sawanci?

Wszyscy sawanci posiadają doskonałą pamięć, która pozwala im zapamiętywać mnóstwo informacji. Jest ona integralną częścią tego syndromu. Poza tym sawanci posiadają izolowane obszary wyjątkowych umiejętności (tzw. wyspy geniuszu) w następujących dziedzinach:

• matematyki - sawanci potrafią dokonać w pamięci skomplikowanych obliczeń, precyzyjnie odmierzyć czas, a kiedy znają czyjąś datę urodzenia, potrafią powiedzieć, jaki to był dzień tygodnia, oraz jaki będzie dzień tygodnia, kiedy ta osoba skończy np. 65 lat. Przykładem takiego "kalendarzowego kalkulatora" jest Kim Peek, który stał się inspiracją dla twórców filmu „Rain Man”;
• plastyki - sawanci mogą być genialnymi malarzami i rzeźbiarzami. Mogą nie tylko bezbłędnie kopiować czyjeś dzieła, lecz także sami być znakomitymi twórcami. Przykładem jest Richard Wawro - szkocki malarz, który cierpiał na autyzm, oraz Alonzo Clemons - amerykański rzeźbiarz, który został sawantem po urazie głowy w dzieciństwie. Clemons słynie z tego, że w ciągu 20 minut potrafi uformować z wosku wierną podobiznę każdego zwierzęcia, które widział przez kilka lub kilkanaście sekund, lub też stworzyć rzeźbę zwierzęcia po obejrzeniu kilku zdjęć;
• języka - sawanci z niezwykłą szybkością uczą się gramatyki i słów języków obcych i mogą biegle władać nawet kilkoma takimi językami. Przykładem jest Brytyjczyk Daniel Tammet - sawant cierpiący na autyzm, który biegle posługuje się 11 językami. Ponadto sawanci mogą się uczyć całych książek na pamięć i odtwarzać słowo po słowie bez żadnego błędu, jednak bez rozumienia ich treści. Jest to adhezja werbalna, czyli pamięć bez pojmowania;
• muzyki - sawanci potrafią bezbłędnie odtworzyć z pamięci zasłyszany wcześniej utwór, genialnie grać na fortepianie czy innych instrumentach muzycznych, mimo że wcześniej nie uczyli się na nich grać. Przykładem jest Leslie Lemke - chory na porażenie mózgowe Amerykanin, który dodatkowo jest niewidomy. Gdy w wieku 14 lat usłyszał koncert Piotra Czajkowskiego w telewizji, zagrał go z pamięci, mimo że nigdy wcześniej nie uczył się grać na pianinie. Lemke potrafi zagrać bezbłędnie kilka tysięcy utworów, także te, które słyszy po raz pierwszy;

Zdolności te mogą pojawić się nagle i równie nagle zaniknąć, jednak zwykle chory odznacza się nimi przez całe życie.

Zespół Sawanta - leczenie

Zespół Sawanta nie jest chorobą, w związku z tym nie można go leczyć. Wręcz przeciwnie - trzeba dbać o rozwój ponadprzeciętnych zdolności, ponieważ mogą być one swego rodzaju metodą terapii, zwłaszcza dla osób z autyzmem. Niebywałe zdolności mogą pomóc wyjść osobom upośledzonym z ich zamkniętego świata, usprawnić codzienne funkcjonowanie i polepszyć kontakty z innymi ludźmi. Dla niektórych niebywałe zdolności są także sposobem na życie. Na przykład Leslie Lemke zarabia na życie, koncertując.

Monika Majewska