Zespół Sandifera: przyczyny, objawy, leczenie

Zespół Sandifera to grupa zaburzeń ruchowych występujących u dzieci z refluksem żołądkowo-jelitowym. Głównym objawem choroby jest ulewanie pokarmu oraz napadowe, gwałtowne wygięcia główki w bok lub w tył. Jak rozpoznać zespół Sandifera i jak odróżnić go od padaczki? Na czym polega zespół Sandifera?

Spis treści

1. Objawy zespołu Sandifera
2. Rozpoznanie zespołu Sandifera
3. Zespół Sandifera – leczenie

Zespół Sandifera to choroba, której mechanizm nie został jeszcze poznany. Podstawowym objawem tego zaburzenia jest ulewanie przez dziecko pokarmu.

Niektóre dzieci z zespołem Sandifera nie ulewają aż tak często. Diagnostyka w ich przypadku jest szczególnie trudna.

Samo ulewanie jest zjawiskiem naturalnym i dotyczy niemal wszystkich noworodków i niemowląt, a ma związek z niedojrzałym jeszcze układem pokarmowym. Jednak w pewnym momencie dziecko powinno już przestać ulewać – zwykle dzieje się to ok. 6 miesiąca życia, gdy zaczyna siadać. U dzieci, u których ulewanie trwa dłużej, diagnozuje się często chorobę refluksową. Natomiast u ok. 1% dzieci z refluksem zaczyna rozwijać się zespół Sandifera. Pierwsze objawy pojawiają się między 8 a 36 miesiącem życia.

Objawy zespołu Sandifera

Po miesiącach ulewania i wymiotów, u dziecka dotkniętego refluksem, mogą pojawić się niepokojące zaburzenia o charakterze ruchowym, przede wszystkim:

• gwałtowne zgięcia szyi, kręcz szyi
• dziecko znienacka odchyla główkę do tyłu lub dociska ją do ramienia; ten ruch może występować seriami, przypominać nawet ruchy epileptyczne; z reguły, ale nie wyłącznie, dzieje się to w czasie jedzenia
• zmiany w mimice twarzy – podczas jedzenia przez chwilę dziecko może wyglądać jakby doznało paraliżu lub wykrzywia się
• bardzo silne, często gwałtowne, odchylane główki w kierunku pleców podczas snu; niemowlę sprawia wrażenie, jakby chciało dotknąć potylicą karku

Podejrzewa się, że ruchy te, nazywane dystonicznymi, są reakcją dziecka na nieprzyjemne, wręcz bolesne doznania pojawiające się w momencie cofania się treści żołądkowej (w zespole Sandifera pH przełyku spada poniżej 4). Może to być taki intuicyjny odruch obronny, wyuczony przez pacjenta sposób radzenia sobie z dyskomfortem, jaki powodują epizody zarzucania treści żołądka do przełyku. Opisane wyżej ruchy przyspieszają perystaltykę przełyku i zwiększają częstość jego skurczów. Przełyk szybciej oczyszcza się z niepożądanej treści, a chory odczuwa ulgę.

Inna hipoteza podłoża tych ruchów wskazuje na nerw błędny. Treść żołądkowa, która dostaje się do dolnej części przełyku podrażnia zakończenia nerwu błędnego i na drodze łuku odruchowego z centrum w jądrze pasma samotnego pobudzać może do skurczu mięśnie mostkowo-sutkowo-obojczykowe, czworoboczny, a także powodować np. zwrot gałek ocznych ku górze.Ponadto u dzieci z zespołem Sandifera mogą występować:

• niedokrwistość
• niedożywienie
• zgaga
• nudności
• przewlekły kaszel
• nawracające zapalenia oskrzeli i zapalenie płuc
• zaburzenia oddychania, bezdech senny
• niepokój

Rozpoznanie zespołu Sandifera

Zespół Sandifera bywa czasem mylony z padaczką (epilepsją). Co gorsza, w tym wypadku bywa leczony lekami przeciwpadaczkowymi, które nie są w stanie pomóc dziecku, a jedynie mogą zaszkodzić. Zatem podstawową sprawą w diagnozie zespołu Sandifera jest zbadanie dziecka pod względem neurologicznym i wykluczenie padaczki. U dziecka z zespołem Sandifera powinno występować:

• prawidłowe EEG
• prawidłowe badanie dna oka
• prawidłowy rozwój – u chorego na epilepsję występuje regres rozwoju
• odbijanie i ulewanie nie tylko tuż po jedzeniu
• niechęć do jedzenia lub odwrotnie – nadmierny apetyt (jedzenie powoduje maskowanie nieprzyjemnych skutków choroby – pieczenia w gardle)
• krztuszenie się treścią pokarmową, nawet w środku nocy, przez sen, bez żadnej zapowiedzi
• u starszych niemowląt i dzieci, które już większość czasu spędzają w pozycji pionowej występuje niespodziewane ulewanie, nawet długo po posiłku (2-3 godziny). Dla dzieci z zespołem Sandifera charakterystyczne jest także, że w widoczny sposób starają się walczyć z odruchem wymiotnym, stale coś przełykają i mlaskają.
• niechęć do leżenia – dzieci wożone w wózkach na spacerze często buntują się i krzyczą, a uspokajają się dopiero, gdy się je weźmie na ręce

Zespół Sandifera potwierdza 24 godzinna pH-metria – badanie oceniające jak często i w jakiej ilości kwas żołądkowy trafia do przełyku.

Zespół Sandifera – leczenie

Dziecko z podejrzeniem zespołu Saandifera powinno znaleźć się pod opieką dziecięcej poradni gastroenterologicznej. W leczeniu stosuje się inhibitory pompy protonowej, przez kilka tygodni – do kilku miesięcy. Przeważnie prowadzą do całkowitego ustąpienia objawów lub przynajmniej dają poprawę.

Marta Uler