Zespół górnego otworu klatki piersiowej - czym jest i jakie są jego objawy?

Weryfikacja

Autor: lek. Patryk Jasielski

Górny otwór klatki piersiowej to bardzo ważny i skomplikowany obszar anatomiczny. Składają się na niego z tyłu segmenty kręgosłupa, od boku górne żebra i mostek w części przedniej. Stanowi przejście pomiędzy klatką piersiową a szyją. Występują tutaj liczne grupy mięśni wraz z przedziałami powięziowymi. Przebiegają bardzo ważne dla funkcjonowania naczynia tętnicze i żylne, a także nerwy i sploty nerwowe. Czym więc jest zespół górnego otworu klatki piersiowej?

Spis treści

1. Przyczyny zespołu górnego otworu klatki piersiowej
2. Objawy zespołu górnego otworu klatki piersiowej
3. Diagnostyka zespołu górnego otworu klatki piersiowej
4. Leczenie zespołu górnego otworu klatki piersiowej

Zespół górnego otworu klatki piersiowej to termin określający zespół uciskowy górnego otworu klatki piersiowej i związane z nim objawy naczyniowe i neurologiczne, występujące w obrębie kończyn górnych. Zaburzenia są wynikiem ucisku na splot ramienny (stanowiący zbiór nerwów unerwiających całą kończynę górną i pachę), tętnicę podobojczykową i/lub pachową oraz żyłę podobojczykową i/lub pachową. Wszystkie te naczynia mają za zadanie zaopatrzyć w krew okolicę pachy i kończynę górną.

Przyczyny zespołu górnego otworu klatki piersiowej

Istnieją różne przyczyny tego zespołu. Wszystkie stany prowadzące do ucisku naczyń i nerwów w obszarze ich przebiegu w otworze piersiowym, między odcinkiem szyjnym kręgosłupa a pachą mogą wywoływać dolegliwości.

Przyczyny mogą być wrodzone, takie jak:

• dodatkowe żebro szyjne,
• anomalie żeber,
• nieprawidłowe przyczepy
• i przebieg mięśni w obrębie szyi.

Zespół może być również wynikiem wad postawy. Nieprawidłowa pozycja ciała podczas pracy, ciężka praca fizyczna czy forsowne ćwiczenia na siłowni należą do częstszych przyczyn. Bardzo szczupła sylwetka, jak i nadmiernie rozwinięte mięśnie obręczy barkowej i klatki piersiowej mogą predysponować do zespołu uciskowego.

Inną, potencjalną przyczynę stanowią urazy w obrębie barków, kręgosłupa, złamania obojczyka i pierwszego żebra.

Objawy zespołu górnego otworu klatki piersiowej

Dolegliwości zazwyczaj pojawiają się między 30. a 40. rokiem życia. Najczęściej są wynikiem ucisku na nerwy. Obserwuje się ból w obrębie odcinka szyjnego kręgosłupa lub w obrębie obręczy barkowej i w głębi barku. Może on promieniować do głowy, wzdłuż przyśrodkowej powierzchni ramienia i przedramienia, aż do IV i V palca.

Występują także mrowienia i drętwienie całego ramienia oraz przedramienia i ręki. Osłabienie czucia, nadwrażliwość ręki na zimno i jej ochłodzenie to kolejne stwierdzane objawy.

W bardziej zaawansowanym zespole może dochodzić do osłabienie siły mięśni ręki, nie można wykonywać precyzyjnych ruchów oraz dołączają zaniki mięśni w obrębie dłoni. Przy ucisku na żyłę ręką jest ona obrzęknięta. Skóra ma purporowoczerwone zabarwienie. Pojawiają się poszerzone żyły w obrębie kończyny górnej i klatki piersiowej oraz siatka drobnych żyłek.

Ucisk na tętnicę może prowadzić do ostrego niedokrwienia ręki z jej zbladnięciem, nagłą utratą siły i nasilonymi zaburzeniami czucia. W przewlekłym zespole widoczne są owrzodzenia w obrębie palców oraz martwica.

Bardzo charakterystyczne dla zespołu uciskowego górnego otworu klatki piersiowej jest pojawianie się lub nasilenie objawów w zależności od położenia kończyny górnej. Uniesienie lub odwiedzenie ramienia wywołuje dolegliwości. Może to znacznie utrudniać pracę i wykonywanie codziennych obowiązków.

Bardzo charakterystyczne dla zespołu uciskowego górnego otworu klatki piersiowej jest pojawianie się lub nasilenie objawów w zależności od położenia kończyny górnej. Uniesienie lub odwiedzenie ramienia wywołuje dolegliwości. Może to znacznie utrudniać pracę i wykonywanie codziennych obowiązków.

Diagnostyka zespołu górnego otworu klatki piersiowej

W celu ustalenia diagnozy poszukuje się potencjalnej przyczyny. Na początku lekarz wykonuje próby prowokacyjne (takie jak test Adsona czy hiperabdukcji), tak aby nasilić istniejący ucisku na naczynia podobojczykowe i splot ramienny.

Aby wykryć anomalie kostne wykonuje się RTG szyi, klatki piersiowej i barków. USG naczyń z funkcją oceny przepływu krwi przez tętnice i żyły (badanie dopplerowskie), pozwala sprawdzić czy krew w naczyniach podobojczykowych płynie prawidłowo. Można też sprawdzić podczas USG ciśnienie krwi w tętnicach.

Rzadziej wykonuje się arteriografię. Jest to badanie, w którym do tętnicy podaje się specjalny środek kontrastowy i obserwuje się jego przepływ przy pomocy serii zdjęć RTG. Pozwala to ocenić, jak wygląda światło naczyń tętniczych.

Lekarz może również zbadać czy nie dochodzi do ucisku na nerwy i czy nie są one uszkodzone oraz unerwienie mięśni. Służy do tego badania elektromiograficzne, w którym to ocenia się unerwienie drobnych mięśni ręki.

Drugie badanie to badanie elektroneurograficzne, sprawdzające zdolność przewodzenia nerwów, czy nie jest one zaburzone.

Leczenie zespołu górnego otworu klatki piersiowej

Sposób terapii jest zależny od stopnia nasilenia dolegliwości i wykrytej przyczyny schorzenia. Stosuje się leczenie zachowawcze i operacyjne.

Przy mało nasilonych objawach i bez zaburzeń przepływu w tętnicach leczenie opiera się na wielomiesięcznej rehabilitacji i fizjoterapii, mających na celu wzmocnienie mięśni obręczy barkowej.

W przypadkach zaawansowanych stosuje się leczenie operacyjne. Usuwa się dodatkowe żebra szyjne lub I żebro piersiowe. Usuwa się lub nacina mięśnie szyi. Przy zwężeniu lub niedrożności tętnic rozszerza się je i zakłada stenty (jest to zabieg angioplastyki przezskórnej). Stwierdzone zakrzepy w żyle mogą być leczone lekami rozpuszczającymi skrzep. Objawowo podaje się leki przeciwbólowe i leki przeciwzapalne.

Zespół górnego otworu klatki piersiowej jest dość często występującym schorzeniem. Może wywoływać różne objawy w zależności od lokalizacji i nasilenia ucisku. Objawy mogą być nieznacznie nasilone, ale mogą również w znacznym stopniu utrudniać pracę i codzienne funkcjonowanie.

W przypadku odczuwania bólu i mrowienia kończyny górnej, zwłaszcza podczas jej podnoszenia lub odwodzenia, warto skonsultować się z lekarzem.

Ignorowanie objawów może nasilać dolegliwości i prowadzić do nieodwracalnych zaników mięśniowych. Wdrożona odpowiednio wcześnie terapia oparta na fizjoterapii daje możliwość uniknięcia konieczności operacji.

lek. Patryk Jasielski