Zaburzenia czucia - przyczyny, objawy, leczenie

Zaburzenia czucia przybierać mogą różną postać. Możliwe jest zarówno osłabione odbieranie różnych bodźców czuciowych (np. dotyku, bólu czy temperatury), jak i znacznie wzmożone odczuwanie rozmaitych doznań, ale i doświadczanie nietypowych odczuć, które są określane jako parestezje (np. mrowienie, pieczenie). Podobnie jak rodzajów zaburzeń czucia, tak i ich przyczyn wyróżnia się stosunkowo dużo. Jakie badania umożliwiają rozpoznanie zaburzeń czucia i jakie leczenie zaproponować można choremu, który się z nimi zmaga?

Spis treści

1. Zaburzenia czucia - przyczyny
2. Zaburzenia czucia - objawy i rodzaje
3. Zaburzenia czucia - diagnostyka
4. Zaburzenia czucia - leczenie

Zaburzenia czucia występować mogą zarówno w przypadku uszkodzeń pojedynczych nerwów wskutek urazu, jak i w wyniku przebiegu schorzeń ogólnoustrojowych, prowadzących do destrukcji licznych włókien nerwowych.

Czucie to tak naprawdę dość złożony, a jednocześnie wyjątkowo ważny dla życia ludzi zmysł – dzięki niemu bowiem jesteśmy w stanie odbierać różnego rodzaju bodźce ze środowiska, co umożliwiam nam chociażby unikanie czynników niebezpiecznych dla organizmu (jako przykład można tutaj podać cofnięcie ręki po tym, gdy znajdzie się ona niebezpiecznie blisko palącej się świecy).

Doznania czuciowe odbierane są przez kilka różnego rodzaju receptorów, którymi są:

• eksteroreceptory: receptory znajdujące się przede wszystkim w obrębie skóry, których zadaniem jest odbiór bodźców dotykowych, termicznych, bólowych oraz – w przypadku języka – bodźców smakowych,
• introreceptory: zlokalizowane są one w różnych narządach wewnętrznych, gdzie zajmują się odbiorem głównie bodźców bólowych,
• proprioreceptory: receptory, które można znaleźć m.in. w mięśniach, stawach oraz więzadłach stawowych, dzięki nim człowiek jest w stanie określić położenie różnych części ciała względem siebie, jak i odczuwać wibracje oraz rozpoznawać kształt dotykanych przedmiotów bez patrzenia na nie,
• telereceptory: struktury, które zajmują się odbiorem bodźców z pewnej odległości, do nich zaliczane są receptory obecne w oku, narządzie słuchu i narządzie powonienia.

Cały proces odbioru doznań czuciowych jest dość skomplikowany – w zwykłe odczuwanie ukłucia jakiejś części ciała szpilką zaangażowane są bowiem receptory rejestrujące taki bodziec, komórki nerwowe, które jako pierwsze odbierają taką informację, a także i ośrodki zlokalizowane w rdzeniu kręgowym oraz korze mózgu.

Zaburzenia czucia pojawiać się mogą w sytuacji, gdy któryś z zaangażowanych w odbiór doznań czuciowych elementów zostanie uszkodzony.

Zaburzenia czucia - przyczyny

Do zaburzeń czucia doprowadzać mogą uszkodzenia pojedynczych włókien nerwowych (mononeuropatie), jak i destrukcja licznych nerwów (co określa się z kolei mianem polineuropatii).

Do pierwszego z wymienionych powyżej problemów zaliczyć można np. zespoły uwięźnięcia, takie jak zespół cieśni nadgarstka, dochodzić do mononeuropatii może również i wskutek uszkodzenia pojedynczego włókna nerwowego w związku z przebyciem jakiegoś ograniczonego urazu.

Polineuropatie, bywające przyczyną zaburzeń czucia, mogą z kolei rozwijać się w przebiegu wielu różnorodnych schorzeń ogólnoustrojowych – wśród patologii, które mogą do nich doprowadzać, wymienić można m.in.:

• cukrzycę,
• niedobór witaminy B12,
• stwardnienie rozsiane,
• amyloidozę,
• celiakię,
• sarkoidozę,
• zakażenie wirusem HIV,
• uszkodzenie nerwów obwodowych wskutek chemioterapii.

Zaburzenia czucia rozwijać się mogą jednak nie tylko wtedy, gdy uszkodzeniu ulegną włókna nerwowe, ale i wtedy, gdy uszkodzone zostaną jakieś wyższe piętra układu nerwowego.

Wśród problemów, którymi objawami bywają właśnie zaburzenia czucia, wymienić tutaj można:

• urazy rdzenia kręgowego,
• ucisk korzeni nerwowych wychodzących z rdzenia kręgowego (np. wskutek wypadnięcia dysku),
• poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego,
• udar mózgu,
• uszkodzenie ośrodków czuciowych kory mózgu przez nowotwór wewnątrzczaszkowy.

Zaburzenia czucia - objawy i rodzaje

Objawami zaburzeń czucia mogą być zarówno wzmożone odbieranie pewnych bodźców czuciowych (przeczulica), jak i zmniejszone ich odczuwanie (niedoczulica). Ze względu na to, jakiego dokładnie rodzaju czucia dotyczy problem, wyróżnia się wiele różnych rodzajów zaburzeń czucia.

Mianem analgezji określa się niemożność odczuwania bólu, zmniejszone odczuwanie bólu nazywane jest natomiast hipalgezją. Odwrotnością tych zjawisk jest hiperalgezja, czyli wzmożone odczuwanie bodźców bólowych.

Wtedy, gdy zaburzenia czucia dotyczą bodźców dotykowych, dochodzić może do osłabienia odbioru takich bodźców (hipestezji) lub całkowitego braku odczuwania dotyku (abaestezji). Jednym z zaburzeń czucia dotyku jest również hiperestezja, co oznacza, że pacjent staje się nadmiernie wrażliwy na bodźce dotykowe.

Zaburzenia czucia dotyczyć mogą również temperatury: pacjenci mogą mieć zmniejszoną zdolność jej odczuwania, czyli termohipoestezję, jak i w ogóle nie odczuwać bodźców termicznych, co określa się mianem termoanaestezji.

Dość interesującymi zaburzeniami czucia są kauzalgia oraz allodynia. Do kauzalgii dochodzi wtedy, gdy u chorego wraz z włóknami czuciowymi uszkodzone zostaną również i włókna należące do autonomicznego układu nerwowego.

W przebiegu tej patologii dochodzi do odczuwania przez pacjenta silnego bólu o charakterze piekącym, któremu towarzyszą zwykle zmiany skórne w postaci zaczerwienienia i lśnienia skóry, a także wzmożenie potliwości w obszarze ciała objętym procesem chorobowym.

Allodynia jest natomiast zjawiskiem, w którego przypadku bodźce, które typowo nie wywołują bólu, prowadzą do odczuwania przez pacjenta bardzo nawet nasilonych dolegliwości bólowych.

Do grupy zaburzeń czucia zaliczane są również i parestezje. Pojawiać się one mogą po zadziałaniu jakiegoś bodźca, jak i bez takowego i obejmują one odczuwanie dość nietypowych, czasami nieprzyjemnych, wrażeń, takich jak drętwienia, uczucie zimna lub ciepła czy mrowienie.

Innymi jeszcze zaburzeniami czucia są allestezje – pacjenci obarczeni tym problemem jeden rodzaj bodźca odczuwają jako całkowicie inny (np. dotyk prowadzi u nich do odczuwania zimna).

Zaburzenia czucia - diagnostyka

Pacjent, u którego pojawią się jakieś zaburzenia czucia, powinien trafić pod opiekę neurologa. Wstępnie konieczne jest bowiem określenie, jakiego dokładnie typu problem pojawił się u niego – stwierdzić to można podczas badania neurologicznego.

Badanie czucia – wbrew pozorom – jest dość skomplikowane, w praktyce jednak już samo tylko jego przeprowadzenie umożliwia wysunięcie przypuszczenia, która to część układu nerwowego uległa uszkodzeniu.

Czucie dotyku ocenić można np. z wykorzystaniem kawałka waty, czucie temperatury bada się m.in. z wykorzystaniem chłodnego oraz cieplejszego tworzywa. Do badania czucia bólu wykorzystane mogą być np. sterylne igły, natomiast czucie wibracji bada się z użyciem widełek stroikowych.

Do sprawdzenia tego, czy pacjent prawidłowo odczuwa ułożenie, prosi się go o zamknięcie oczu, a następnie badający unosi w górę lub kieruje ku dołowi np. jego palce i pyta, w jakiej pozycji jest w danym momencie trzymany przez niego palec.

Trzeba tutaj od razu podkreślić, że badanie czucia trwa dość długo, konieczna jest bowiem tak naprawdę ocena czucia w różnych miejscach ciała (na tułowiu, kończynach górnych i dolnych, plecach), dodatkowo sprawdzać należy czucie po obu stronach ciała.

Badanie neurologiczne, jak już wspomniano, może umożliwić wysunięcie hipotezy na temat przyczyny zaburzeń czucia. Zazwyczaj jednak w celu postawienia konkretnej diagnozy niezbędne jest przeprowadzenie innych jeszcze, dokładniejszych badań. Wśród badań, które zlecane bywają w diagnostyce zaburzeń czucia, wymienić można:

• badania laboratoryjne (m.in. oznaczenia poziomu glukozy we krwi, witaminy B12, enzymów wątrobowych, cenne bywają jednak również i morfologia krwi, badanie płynu mózgowo-rdzeniowego czy badania przeciwciał związanych z chorobami autoimmunologicznymi oraz markerów stanu zapalnego),
• badania potencjałów wywołanych,
• elektroneurografię (badanie przewodzenia we włóknach czuciowych),
• badania obrazowe (takie jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny – obrazowane mogą być różne struktury układu nerwowego w zależności od tego, gdzie podejrzewane jest uszkodzenie, przydatne w diagnostyce bywa zarówno obrazowanie mózgowia, jak i rdzenia kręgowego),
• elektromiografię,
• elektroencefalografię (EEG).

Zaburzenia czucia - leczenie

Dokładna diagnostyka u chorych z zaburzeniami czucia jest kluczowa. Dopiero po znalezieniu przyczyny problemu możliwe jest zaproponowanie choremu właściwego dla niego leczenia.

Zalecane pacjentom oddziaływania bywają naprawdę różne, przykładowo w przypadku zespołu cieśni nadgarstka konieczne bywa przeprowadzenie zabiegu operacyjnego. U chorych z polineuropatią, do której doprowadziła niewyrównana cukrzyca, niezbędne natomiast jest zintensyfikowanie leczenia i próby polepszenia kontroli choroby, co ma na celu zapobieganie kolejnym uszkodzeniom nerwów.

Korzystne efekty u chorych z różnych zaburzeniami czucia przynosić może również systematyczna rehabilitacja.

Jaka to choroba?

Pytanie 1 z 12

Co dolega temu dziecku?

Atypowe zapalenie skóry

Atopowe zapalenie skóry

Atypiczne zapalenie skóry

Następne pytanie