Zaburzenia chodu: przyczyny, rodzaje, leczenie

Zaburzenia chodu mogą być związane zarówno z wrodzonymi schorzeniami, jak i pojawiać się w trakcie życia. Problemy z chodzeniem to zarówno nadmierne kołysanie się na boki, jak i chwiejne chodzenie z szeroko rozstawionymi nogami. Jakie są przyczyny i rodzaje zaburzeń chodu? Jak przebiega leczenie?

Spis treści

1. Zaburzenia chodu: przyczyny
2. Zaburzenia chodu: rodzaje
3. Zaburzenia chodu: diagnostyka
4. Zaburzenia chodu: leczenie

Zaburzenia chodu mogą pojawić się u każdego - takich problemów mogą doświadczać zarówno dzieci, jak i osoby będące w podeszłym wieku. Wyróżnia się co najmniej kilka rodzajów zaburzeń chodu, oprócz tego problemy z chodzeniem, występujące u różnych pacjentów, mogą mieć zarówno charakter przejściowy, jak i występować jako utrwalone dolegliwości.

Zaburzenia chodu: przyczyny

Zaburzeniami chodu interesują się lekarze wielu różnych specjalności, przede wszystkim zagadnieniem tym zajmują się jednak neurolodzy, ortopedzi oraz pediatrzy. To, że problemem zajmuje się duża ilość specjalistów, wynika z tego, że do zaburzeń chodu doprowadzać mogą patologie dotyczące zarówno czynności układu nerwowego, jak i struktur kostnych, mięśniowych czy stawowych. Potencjalnych przyczyn zaburzeń chodu wymienić można bardzo wiele, przykładowymi z nich mogą być:

• choroba Parkinsona
• stwardnienie rozsiane
• dystrofia mięśniowa
• zapalenia ścięgien czy stawów w obrębie kończyn dolnych
• udar mózgu i jego konsekwencje
• stany po złamaniach kończyn dolnych
• choroba zwyrodnieniowa stawów
• zakażenia ucha wewnętrznego, gdzie procesem chorobowym objęty jest błędnik
• porażenie mózgowe
• zespół ogona końskiego
• choroba Charcot-Marie-Tooth
• wodogłowie normotensyjne (zespół Hakima)
• otępienia (np. choroba Alzheimera)
• miastenia
• nowotwory oun
• epizody przejściowego niedokrwienia mózgu (tzw. TIA)
• wstrząśnienie mózgu
• choroby naczyń obwodowych kończyn dolnych
• zapalenie mózgu
• zespół Wernickego-Korsakowa
• choroby prionowe
• anemia złośliwa
• zaburzenia i choroby psychiczne (zaburzenia chodu mogą pojawiać się szczególnie w przebiegu zaburzeń konwersyjnych)

Zaburzenia chodu: rodzaje

Jedni specjaliści rozróżniają więcej, inni z kolei mniej rodzajów zaburzeń chodu. Najczęściej można się spotkać z poniższymi typami problemów z chodzeniem.

• Chód koszący

Chodem koszącym (inaczej połowiczo-niedowładnym) określa się stan, w którym pacjent ma wyprostowaną kończynę dolną w stawie kolanowym. W trakcie chodu pacjenci zataczają zajętą nogą półkola, co przypomina ruch kosy podczas koszenia siana. Towarzyszy temu zwykle zgięcie przedramienia w stawie łokciowym. Chód koszący pojawia się w przypadku porażenia połowiczego, którego przyczyną może być np. przebycie udaru mózgu.

• Chód koguci

Innym problemem jest chód koguci (brodzący). Dochodzi do niego na skutek porażenia mięśni prostowników stopy i palców (np. na skutek uszkodzenia nerwu strzałkowego). U pacjentów zauważalne jest opadanie stopy, a oprócz tego w chodzie kogucim pacjenci wysoko unoszą swoje kończyny dolne.

• Chód ataktyczny

Chód tylnosznurowy (ataktyczny) polega na tym, że pacjent stąpa bardzo niepewnie, a jego kroki są wyjątkowo nierówne. Charakterystyczne dla tego typu zaburzeń chodu jest to, że pacjenci starają się patrzeć na swoje nogi podczas chodzenia – związane jest to z tym, że doświadczają oni zaburzeń czucia proprioceptywnego, przez które nie mają świadomości o położeniu swoich kończyn. W sytuacji, gdy chód nie podlega kontroli wzrokowej, w przypadku chodu ataktycznego dochodzi do nasilenia istniejących zaburzeń. W tym problemie odchylenia zauważalne są nie tylko podczas przemieszczania się – pacjenci mogą również mieć trudności z tym, aby przy zamkniętych oczach utrzymać postawę stojącą ze złączonymi stopami. Do chodu tylnosznurowego doprowadzają te stany, w których dochodzi do zaburzeń czynności sznurów tylnych rdzenia kręgowego.

• Chód móżdżkowy

Chwiejne chodzenie z szeroko rozstawionymi kończynami dolnymi określa się jako chód móżdżkowy (marynarski). Zgodnie z nazwą doprowadzają do niego zaburzenia dotyczące móżdżku (np. nowotwory tej struktury). Zaburzeniom chodu w tym przypadku towarzyszą zaburzenia postawy, zależne od lokalizacji defektu w móżdżku. W sytuacji, gdy uszkodzony zostanie robak móżdżku, u pacjenta zauważalne jest odchylanie tułowia do tyłu. Inny stan, czyli tendencja do upadków w stronę uszkodzenia, zauważalna jest natomiast u chorych z uszkodzoną półkulą móżdżku.

• Chód parkinsonowski

Chód parkinsonowski (hipokinetyczny) spotykany jest u osób z chorobą Parkinsona. W przypadku tego typu zaburzeń chodu pacjenci podczas przemieszczania się mają pochyloną sylwetkę, charakterystyczne jest również to, że ich kończyny górne (inaczej niż u osób zdrowych) nie balansują podczas chodzenia. W chodzie parkinsonowskim pacjent przemieszcza się bardzo powoli i drobnymi krokami, w przebiegu tego problemu występują również trudności z zapoczątkowaniem ruchu kończynami dolnymi. Znacznym problemem związanym z tym zaburzeniem chodu jest zwiększone ryzyko występowania upadków.

• Chód kaczkowaty

Dość charakterystycznym zaburzeniem chodu jest chód kaczkowaty. W przebiegu tego problemu chorzy wyraźnie chwieją się na boki. Patologiami doprowadzającymi do tego zaburzenia są stany, w których dochodzi do zaburzeń czynności mięśni obręczy biodrowej, takie jak zwichnięcie stawów biodrowych czy dystrofia mięśniowa.

• Chód nożycowy

Chodem nożycowym określa się problem, w którym podczas chodzenia pacjent mimowolnie krzyżuje swoje kończyny. Powodem występowania chodu nożycowego może być mózgowe porażenie dziecięce.

• Chód pląsawiczy

Mianem chodu pląsawiczego określa się problemy związane z pląsawiczymi ruchami mimowolnymi. Ruch pacjentów może przypominać taniec, zaburzeniom ze strony kończyn dolnych towarzyszą zwykle problemy ruchowe z innymi częściami ciała. Do chodu pląsawiczego doprowadzać może np. choroba Huntingtona.

• Chód paraparetyczny

Chód paraparetyczny przebiegać może w postaci wiotkiej lub spastycznej. W pierwszym z wymienionych problemów pacjenci doświadczają niedowładów kończyn dolnych, często dochodzi u nich do upadków. W przypadku spastycznej postaci chodu paraparetycznego chorzy stawiają swoje kończyny dolne wyjątkowo sztywno, może u nich również dochodzić do szurania stopami o podłoże.

• Chód histeryczny

Zdarzają się również sytuacje, w których zaburzenia chodu u pacjenta są bardzo niespecyficzne, dodatkowo występujące u chorego problemy z przemieszczaniem się mogą z czasem zmieniać swój charakter. Tak bywa w przypadku zaburzeń chodu związanych z zaburzeniami psychicznymi, które bywają określane jako chód histeryczny. W ich przebiegu pacjenci mogą prezentować nietypowe ruchy, których nie można przypisać do któregokolwiek z wymienionych wcześniej zaburzeń chodu. Przyczyną takich problemów mogą być m.in. zaburzenia konwersyjne.

Zaburzenia chodu: diagnostyka

W przypadku wystąpienia zaburzeń chodu istotne są przede wszystkim dwa aspekty: zbadać należy same kończyny dolne pacjenta, ale i bardzo istotne jest przeprowadzenie z nim dokładnego wywiadu lekarskiego. W przypadku badania kończyn dolnych niezbędna jest ocena ruchomości poszczególnych stawów, a także sprawdzenie takich aspektów, jak chociażby czucie skórne czy natężenie odruchów ścięgnistych (zarówno fizjologicznych, jak i ewentualnych patologicznych).

Wywiad lekarski (badanie podmiotowe) ma z kolei bardzo ważne znaczenie z tego względu, że dzięki niemu możliwe jest ukierunkowanie diagnostyki zaburzeń chodu ku jakiejś konkretnej jednostce chorobowej. Na podstawie uzyskanych informacji pacjenci mogą być kierowani np. na badania obrazowe struktur ośrodkowego układu nerwowego (np. w przypadku podejrzewania u chorego przebycia udaru mózgu czy rozwinięcia się stwardnienia rozsianego). Inni pacjenci, u których podejrzewa się z kolei, że przyczyną ich zaburzeń chodu są problemy związane bezpośrednio z kończynami dolnymi, mogą być natomiast kierowani na badania obrazowe struktur narządu ruchu.

Zaburzenia chodu: leczenie

Rozpoznanie przyczyny zaburzeń chodu u pacjenta jest istotne przede wszystkim dlatego, że zlikwidowanie problemów z przemieszczaniem się może być możliwe poprzez leczenie tej jednostki, która to do tego stanu doprowadziła. Przykładowo, pacjentom z zespołem Wernickego-Korsakowa podawane mogą być preparaty witaminy B₁, a u chorych na stwardnienie rozsiane stosowane mogą być leki łagodzące rzuty choroby (czyli glikortykosteroidy), a w czasie remisji preparaty zmniejszające ryzyko wystąpienia kolejnych rzutów tego schorzenia.Zaburzenia chodu mogą przemijać, u niektórych pacjentów utrzymują się one jednak trwale. W drugiej z wymienionych sytuacji nieocenioną pomoc chorym przynieść może regularna rehabilitacja. Czasami korzystne jest również stosowanie przez chorych sprzętu ułatwiającego poruszanie się, np. kul ortopedycznych czy tzw. balkoników (chodzików).