Stan padaczkowy: przyczyny, objawy, leczenie

Stan padaczkowy to szczególna forma napadu padaczkowego, która trwa dłużej niż typowy napad padaczkowy lub polega na występowaniu – jednego po drugim, bez przerwy – kolejnych napadów padaczkowych. Stan padaczkowy uznawany jest za stan zagrożenia życia i, co ciekawe, doświadczają go nie tylko osoby cierpiące na padaczkę. Jakie są więc inne przyczyny stanu padaczkowego i co można zrobić, kiedy nasz bliski doświadczy tego problemu?

Spis treści

1. Napad padaczki - objawy i pomoc choremu
2. Stan padaczkowy: objawy
3. Stan padaczkowy: przyczyny
4. Stan padaczkowy: diagnostyka
5. Stan padaczkowy: leczenie
6. Stan padaczkowy: rokowanie
7. Stan padaczkowy: pierwsza pomoc

Stan padaczkowy jest stanem zagrożenia życia. Padaczka ogólnie traktowana jest jako schorzenie dość poważne. Większości osób kojarzy się z napadami drgawkowymi, które często wzbudzają lęk u osób, które takie napady widzą.

W rzeczywistości jednak, pojedynczy napad padaczkowy nie jest najpoważniejszym zagrożeniem, które jest związane z padaczką. Największe ryzyko dla pacjentów epilepsją niesie ze sobą właśnie stan padaczkowy i który zdecydowanie można traktować jako stan zagrożenia życia.

Chorowanie na padaczkę zdecydowanie nie stanowi jedynej możliwej przyczyny stanu padaczkowego.

Definicja stanu padaczkowego zmieniała się w czasie. Jeszcze jakiś czas temu jako ten problem definiowano sytuację, w której pacjent doświadczał napadu padaczkowego trwającego dłużej niż 30 minut.

Typowo napady padaczkowe utrzymują się jednak przez minutę do około trzech, po czym ustępują, co z pewnością było jednym z czynników, które doprowadziły do zmiany wspomnianego wyżej kryterium.

Obecnie bowiem stan padaczkowy rozpoznaje się już wtedy, kiedy napad padaczkowy utrzymuje się przez 5 minut lub dłużej.

Stan padaczkowy można stwierdzić także w takiej sytuacji, kiedy pacjent doświadcza dwóch lub więcej napadów padaczkowych bezpośrednio po sobie, pomiędzy którymi nie dochodzi do poprawy stanu chorego ani do powrotu u niego całkowitej świadomości.

• Napady padaczkowe: rodzaje

Statystyki dotyczące częstości występowania stanu padaczkowego różnią się pomiędzy sobą. Według dostępnych opracowań, dotyczących pacjentów ze Stanów Zjednoczonych, stan padaczkowy występuje u od 6 do 40 osób na 100 tysięcy ludzi.

Jak wskazuje sama nazwa problemu, stan padaczkowy związany jest z padaczką, co ciekawe jednak – doświadczać tej groźnej jednostki mogą nie tylko pacjenci cierpiący na padaczkę. W rzeczywistości przyczynami stanu padaczkowego może być bowiem bardzo wiele różnych problemów zdrowotnych.

Napad padaczki - objawy i pomoc choremu

Stan padaczkowy: objawy

Ze względu na przebieg kliniczny wyróżnić można dwa główne rodzaje stanów padaczkowych.

Pierwszym z nich są drgawkowe stany padaczkowe, które są związane z różnymi zaburzeniami ruchowymi – w tym typie stanu padaczkowego u pacjentów mogą być spotykane chociażby objawy związane z napadami padaczkowymi o charakterze toniczno-klonicznym.

• Objawy padaczki u dzieci i dorosłych. Jak rozpoznać padaczkę?

Innym rodzajem opisywanego problemu są stany padaczkowe niedrgawkowe. Dla nich charakterystyczne są z kolei nie same zaburzenia ruchowe, a raczej zaburzenia świadomości pacjentów. Stan padaczkowy niedrgawkowy może się manifestować chociażby w postaci przedłużającego się napadu nieświadomości.

Charakterystyczną cechą stanu padaczkowego, pozwalającą odróżnić go od pojedynczego napadu padaczkowego, jest wspominany już wcześniej czas utrzymywania się dolegliwości (przekraczający 5 minut) lub wystąpienie dwóch lub więcej napadów padaczkowych bezpośrednio po sobie, pomiędzy którymi nie dochodzi do poprawy stanu pacjenta.

Wcześniej zostało zaznaczone, że stan padaczkowy – zwłaszcza w formie przedłużającego się napadu drgawkowego – uznawany jest za stan zagrożenia życia.

Związane jest to z tym, że problem ten może doprowadzić do różnych powikłań, wśród których za jedne z najpoważniejszych uznaje się możliwość wystąpienia zaburzeń rytmu serca oraz zaburzeń oddychania.

Stan padaczkowy: przyczyny

Stan padaczkowy jest oczywiście związany z padaczką, tak naprawdę jednak spośród wszystkich osób, które doświadczają tego problemu, chorzy z padaczką stanowią około 25%.

W przypadku osób cierpiących na tę chorobę, stan padaczkowy może być pierwszym jej objawem – u niektórych pacjentów padaczka jest rozpoznawana właśnie po tym, kiedy wystąpi u nich stan padaczkowy.

Problem może jednak również wystąpić i u tych chorych na padaczkę, którzy są leczeni z powodu tej choroby. Tak może być na przykład w sytuacji, kiedy:

• pacjent zaczyna stosować nowe leki przeciwpadaczkowe
• z różnych przyczyn dochodzi do zmiany stężenia stosowanych leków przeciwpadaczkowych w organizmie (tak może być np. w przebiegu zakażeń żołądkowo-jelitowych, gdzie przez wymioty czy biegunkę dochodzi do zmniejszonego wchłaniania leków z przewodu pokarmowego; inną możliwością jest ta, w której pacjent zacznie stosować jakieś inne leki, które to wchodzą w interakcje ze środkami przeciwpadaczkowymi, doprowadzając przez to do zmniejszenia stężenia leków przeciwdrgawkowych w organizmie)
• chory nagle zaprzestanie przyjmować swoje leki przeciwpadaczkowe
• pacjent zostanie pozbawiony odpowiedniej ilości snu
• u chorego leczonego jakimiś substancjami przeciwpadaczkowymi dojdzie do rozwinięcia się oporności na stosowany lek
• pacjent stosujący leki przeciwpadaczkowe nadużyje alkoholu

Chorowanie na padaczkę zdecydowanie nie stanowi jedynej możliwej przyczyny stanu padaczkowego.

Do zaburzeń czynności elektrycznej mózgu, stanowiących istotę stanu padaczkowego, doprowadzać mogą również takie patologie, jak:

• udar mózgu
• krwawienie wewnątrzczaszkowe
• nowotwory ośrodkowego układu nerwowego
• choroby infekcyjne ośrodkowego układu nerwowego (np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy ropień mózgu)
• urazy głowy
• zespół abstynencyjny występujący po odstawieniu, zwłaszcza przewlekle nadużywanego, alkoholu
• zaburzenia metaboliczne (związane np. z hiponatremią czy z encefalopatią wątrobową)

Stan padaczkowy: diagnostyka

Rozpoznawanie stanu padaczkowego bazuje przede wszystkim na stwierdzeniu charakterystycznych dla tej patologii cech.

Jeżeli u pacjenta przed wystąpieniem stanu padaczkowego stwierdzono już wcześniej padaczkę, to dla lekarzy uzyskanie takiej informacji jest bardzo ważne – zawęża to bowiem diagnostykę różnicową, którą trzeba koniecznie przeprowadzić w związku z tym, jak wiele może być przyczyn stanu padaczkowego.

U pacjentów ze stanem padaczkowym wykonywanych może być wiele różnorodnych badań, m.in.:

• laboratoryjnych (służących pomiarowi stężenia glukozy we krwi czy oznaczeniu wykładników stanu zapalnego)
• obrazowych (takich jak np. tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny głowy).

Taka konieczność wynika z tego, że istotne jest znalezienie przyczyny stanu padaczkowego, a także zróżnicowanie tej jednostki z innymi schorzeniami, które mogą manifestować się w podobny sposób. Jako przykłady takich jednostek można wymienić:

• złośliwy zespół neuroleptyczny
• psychogenne napady rzekomopadaczkowe
• hipertermię złośliwą
• udar cieplny
• hipoglikemię

Stan padaczkowy: leczenie

W leczeniu stanu padaczkowego najistotniejszą rolę odgrywa czas – im bowiem szybciej zostanie rozpoczęte leczenie tej jednostki, tym większe szanse na to, że szybciej uda się doprowadzić do jej ustąpienia.

Postępowanie w stanie padaczkowym opiera się na leczeniu farmakologicznym.

• Leczenie padaczki farmakologiczne i zabiegowe

Zasadniczo pierwszymi preparatami, które są podawane chorym, są benzodiazepiny, takie jak np. alprazolam, diazepam czy midazolam.

W dalszej kolejności – przy utrzymywaniu się objawów mimo podania chorym powyższej wymienionych środków – konieczne może stać się zastosowanie innych leków, takich jak np. fenytoina, kwas walproinowy czy lewetiracetam.

Jeżeli stan padaczkowy wciąż się utrzymuje, czasami lekarze decydują się na wdrożenie u pacjentów śpiączki farmakologicznej - barbituranowej (z wykorzystaniem np. tiopentalu).

Stan padaczkowy: rokowanie

Ciężko jest jednoznacznie określić rokowanie pacjentów ze stanem padaczkowym z tego względu, iż różni się ono w zależności od tego, jaka jest przyczyna tego problemu – inne rokowania dotyczą chorych ze stanem padaczkowym związanym z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, a inne pacjentów cierpiących na guza mózgu i związane z nim przedłużające się napady padaczkowe.

Najistotniejsze dla ustąpienia stanu padaczkowego wciąż pozostaje szybkie rozpoczęcie jego leczenia – wczesne rozpoczęcie terapii zwiększa szanse szybkiego doprowadzenia pacjenta do prawidłowego stanu, a także zmniejsza ryzyko pojawienia się powikłań stanu padaczkowego.

Stan padaczkowy: pierwsza pomoc

W przypadku, kiedy widzimy osobę doświadczającą epizodu drgawkowego – będącego czy to pojedynczym napadem padaczkowym, czy też stanem padaczkowym – przede wszystkim należy zachować spokój.

Po pierwsze ważne jest upewnienie się, że osoba mająca drgawki nie jest zagrożona uszkodzeniem swojego ciała – warto rozejrzeć się, czy np. nie leży ona na wyjątkowo twardej powierzchni. Chorego najkorzystniej jest ułożyć na boku, co zmniejsza ryzyko zachłyśnięcia. Oprócz tego należy podjąć próbę zadbania o drożność jego dróg oddechowych.

Możliwa jest sytuacja, w której obserwujemy napad padaczkowy od samego początku.

• Napad padaczki - pierwsza pomoc

W takiej sytuacji możemy zadbać o bezpieczeństwo chorego i jednocześnie go obserwować – jeżeli napad padaczkowy nie ustępuje samoistnie w ciągu dwóch-trzech minut, najlepiej jest wezwać pogotowie.

Z kolei w sytuacji, kiedy trafiamy na osobę z napadem drgawkowym i nie wiemy, jak długo on trwa – wtedy najkorzystniej jest od razu wezwać pomoc.

Może to być przecież stan padaczkowy, a jego leczenie – opierające się na podawaniu pacjentowi specjalistycznych leków – przeprowadzić może tylko wykwalifikowany personel medyczny.Źródła:1. Materiały Epilepsy Foundation; dostęp on-line: http://www.epilepsy.com/learn/challenges-epilepsy/seizure-emergencies/status-epilepticus2. Julie L Roth, Status Epilepticus, Medscape; dostęp on line: http://emedicine.medscape.com/article/1164462-overview3. Ajith Cherian, Sanjeev V. Thomas, Status epilepticus, Ann Indian Acad Neurol. 2009 Jul-Sep; 12(3): 140–153; dostęp on-line: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2824929/

Padaczka (epilepsja) - więcej informacji:

• Zespoły padaczkowe: rodzaje
• Dziecięca padaczka z napadami nieświadomości (piknolepsja, zespół Friedmana)
• Padaczka Rolanda
• Zespół padaczkowy Westa
• Padaczka północna
• Padaczka alkoholowa